Afganistan çöküşe sürükleniyor

Mepanews'de yer alan habere göre; Afganistan Yeniden Yapılandırma Özel MüfettiÅŸi, John Sopko, 29 Nisan'da, görev yaptığı üç aylık dönem için Amerikan Kongresi'ne, Afganistan ile ilgili yaklaşık 300 sayfalık bir rapor gönderdi.

Afgan Birlik Hükümeti, anayasal krizi çözmeye çalışırken, iç çatışmanın etkisiyle fiilen etkisini yitirdi. BirleÅŸmiÅŸ Milletler Afganistan Özel Temsilcisi Nicholas Haysom, “Ulusal Birlik Hükümeti hayatta kalabilseydi büyük bir baÅŸarı elde edecekti.” demiÅŸti.

Hükümet askerlerine göre, Afganistan'da güvenlik gün geçtikçe kötüye gidiyor. Güçlenen Taliban yıllık bahar saldırılarını duyururken, tehditlerini süratle uygulamaya soktu.

"2016'daki savaÅŸ daha yoÄŸun olacak"

19 Nisan'da, Kabil'de bir canlı bomba saldırısı sonucu 64 kiÅŸi ölürken, 350 kiÅŸi yaralandı. Yeniden canlanan savaşçı grup, faaliyetlerini yeni bir Ä°ngilizce web sitesinde sürdürüyor.

Ulusal İstihbarat Müdürü Clapper, Amerikan İstihbarat Komitesi'ne şunları söyledi:

“2016'daki savaÅŸ, 2015'den daha yoÄŸun olacak ve güvenliÄŸin bozulması etkisini en az 10 yıl daha sürdürecek.”

Amerikan Özel Operasyonlar İstihbaratı'ndan Malcolm Nance, War Is Boring'in, Afganistan'da Amerika için kötüye giden durumla ilgili sorusuna şöyle cevap verdi:

“Hükümetler bu noktada deÄŸiÅŸebilir. Büyük soru, Amerikan kuvvetlerinin yokluÄŸu ve Taliban'ın Ulusal Birlik Hükümeti'ne yönelik istikrar bozucu faaliyetleri karşısında Afgan Ordusu ayakta durabilecek mi?"

Şu anki geri çekilme planına göre, sene sonunda Afganistan'dan sadece 5500 Amerikan askeri ayrılacaktı. Fakat SIGAR Ve Nance'a göre, bu durum ülke için fenalaşan gidişatı düzeltmeye yardımcı olmazken, Amerika'nın onlarca yıl süren savaşın ardından Afganistan'ı yeniden inşa etmesine de katkıda bulunmayacaktır.

Şüphesiz bu durum Afganistan için kötü bir sahnedir.

ABD ve Afgan hükümet güçleri istihbarat paylaşımında bulunuyor

SIGAR'ın 3 ayda bir yayınladığı bir raporda “Kaya Aşındıran” baÅŸlığı dikkatleri çekmektedir. Sopko ve takım arkadaÅŸları Afganistan'ın güvenlik güçlerini yetersiz bulduklarını ifade ettiler. Amerika ve müttefikleri Afganistan'daki savaÅŸ sırasında, sıfırdan bir ulusal ordu ve pois gücü kurarak etkileyici bir baÅŸarı elde ettiler. Fakat bu kurumlar, Batılı ülkelerin desteÄŸi olmadan Taliban güçleriyle savaÅŸamazlar.

Afgan Ordusu ülkenin yüzde 70'inde hakim değil

Koalisyon güçleri büyük ölçüde savaş alanından çekilirken, Afgan ordusunun istihbaratın büyük kısmını sağladığına inanılıyor. Daha da kötüsü, Amerika ve Batılı müttefiklerinin, Afgan güvenlik güçlerinin operasyonlarının üzerinde fazla denetime sahip değil. Afgan ordusu hala disiplinsiz, amatör ve kötü yönetiliyor. Bu yüzden sağladığı istihbarat güvenilir değil.

Bazı komutanlar, Afgan Birlik Hükümeti'nin ülkenin yüzde 70'ini kontrol edemediÄŸini ve çok az denetime sahip olduÄŸunu tahmin ediyor. Belki de bu yüzden bir "keçi çiftliÄŸinde" milyonlarca dolar harcanmasına iliÅŸkin neler yaÅŸandığı göze çarpmıyor.

Editör notu: ABD Savunma Bakanlığı, Afganistan'da keçi yetiÅŸtiriciliÄŸini desteklemek için 2,3 milyon $ dolar harcandığını açıklamış ve bu durum vergi mükelleflerini kızdırmıştı. Yazar, bu konuya ironik bir ÅŸekilde yaklaşıyor.

"Ekstra maaş için personel sayısı abartılı gösteriliyor"

Elbette Washington ve Kabil, Afgan ordusunu oluÅŸturarak inanılmaz bir iÅŸ yaptı. 15 sene önce doÄŸru dürüst bir kurum yoktu. Åžimdiyse Afganistan bir ordu, hava gücü ve ulusal polis gücüyle övünüyor.

Sopko raporunda ÅŸu bilgileri verdi:

“2002 mali yılından beri, Amerikan Kongresi, acemi askerlerin, eÄŸitim, ekipman, konut, gıda, tedarik, 352 bine ulaÅŸan resmi bir gücün maaÅŸlarını ödemek, Afgan Ulusal Savunma ve Güvenlik Güçleri ve ek olarak 30 bin üyeli Afgan Yerel Polisi'nin maaÅŸlarını ödemek için 68 milyar dolardan daha fazla harcamayı onayladı.

Fakat ordunun denetimden yoksun olması her ÅŸeyi olumsuz anlamda etkiliyor. Hiç kimse Kabil'in ne kadar tabur ve polisi görevlendirdiÄŸini bilmiyor. Daha kötüsü, birçok polis ve askeri lider ekstra maaÅŸ alabilmek için personel sayılarını abartmaktadır. Nance konu hakkında şöyle diyor: “ Kayıtlarda her zaman beÅŸ personel var görünüyor ancak gerçekte sadece 2 personel var.”

Polisler arasında çok tehlikeli bir problem var. 2011 tarihli bir Afgan polis gücünün denetimi, çoğu bölgenin miktarı 13 binden daha fazla polis tarafından idare edildiğini gösterdi. Bu da ekstra para anlamına gelmekteydi.

Yolsuzluk kötüdür, fakat personelin bilgi eksikliği bir güvenlik tehdidi oluşturuyor. Eğer Kabil, bölgelerin ihtiyaç duyduğu ekstra taburu ve piyadelerin daha fazla sıhhiyeciye ihtiyaç duyduğunu görmezse, Taliban gibi bir güce karşı etkili bir savaşı sürdürmesi imkansız olacaktır.

Yatırımlara rağmen Afgan ekonomisi küçülüyor

Afgan güvenlik güçlerinin senelik maliyeti yaklaşık olarak 5 milyar dolardır. Amerika bu miktarın yüzde 80'ini ödüyor. Kabil, yılda 500 milyon dolar ödemekte, fakat bu miktarı bile idare edememektedir. John Cambell (önceki Uluslararası Güvenlik Güçleri komutanı), Afganistan'ın 2024 yılına kadar kendi ordusunu finanse edemeyeceğini dile getirdi.

Gelecek ödemeler için Kabil'in yeterli olup olmayacağı şüphelidir. Yabancı iÅŸ adamları ve yerel yetkililerin her kademede yapageldikleri yolsuzluklar, Afgan ekonomisini baskıya soktu. Yabancıların milyon dolarlarca yatırımlarına raÄŸmen, Afgan ekonomisi 700 milyon dolara kadar küçüldü.

Ordu uzmanları jet yakıtlarını dahi çaldı 

SIGAR'ın üç aylık raporu bazı skandalları da ortaya koydu. Teksaslı bir iÅŸ adamı taÅŸeronluk sözleÅŸmesiyle kendilerini "ödüllendirmeden" önce rüşvet olarak Afgan ÅŸirketlerden 51.000 dolar istedi. Bir Afgan inÅŸaat ÅŸirketi ABD askeri yetkililerine, ayrıcalıklı muamele görmek için ve üç milyon dolarlık sözleÅŸmeler karşılığında 140.000 dolar ödeme yaptı.

Ordu uzmanları kamyon dolusuyla jet yakıtları çaldı. Orduda bulunan bir kıdemli başçavuÅŸ Kentucky'de yaÅŸayan eÅŸi için para sandıklarını ve ekipmanları kaçırdı. Onları 'ailesinin hediyeleri' olarak gösterdi. Gümrük yetkilileri kutuyu açtıklarında içinde 41.750 $ buldular.

Yolsuzluk Afganistan'da yaşamın bir parçası

Bu sadece küçük bir örnek. Afganistan'da yolsuzluk her yerde mevcut olan birÅŸeydir. Rüşvetler bürokrasinin dönüş tekerleklerinin makina yaÄŸlarıdır. Bir 2012 BM soruÅŸturma-inceleme ekibi yolsuzluk hakkında bir röportaj gerçekleÅŸtirdi. Afganistanlılar'ın neredeyse %70'inin söylediÄŸine göre onlar, devlet memurlarının yaptıkları iÅŸlerin karşılığında rüşvet almaları gerektiÄŸini hissediyor. %42'si en azından bir polis memuruna rüşvet verdiklerini söylediler.

Yolsuzluk Afganistan'da yaşamın bir parçasıdır. ABD'ye göre Kandahar'daki korucular çıkarılmalıydı, yüzyıllarca süregelen kültürün kökü kazılıp Amerikan değerleri yerleştirilmeliydi. Fakat bunun yerine Afgan yolsuzlukları ülkeye gelen askerlere ve iş adamlarına sirayet etmiştir.

Nance'a göre, yolsuzluk ve Afganistan birlikte yürür. O, yıllar boyunca ABD Özel Operasyon Güçlerini eÄŸitmesinin yanı sıra OrtadoÄŸu ve Kuzey Asya'daki yerli taburlar içinde çalıştı.

ABD'li komutan: Afganistan'da yolsuzluğa izin vermek zorundayız

Nance Afganistan'ın geleceÄŸi konusundaki görüşlerini şöyle açıklıyor: 

“(ABD vs.) Ellerini orada tutmak zorundalar, (Afgan güçleri) kendi altyapılarını inÅŸa edene kadar, askeri disiplinin sürdürülmesi ve mali avantajlar gibi isteklerini karşılayabilene kadar.”

Nance, Amerika'nın Afganistan'ı değiştirebileceğini düşünmesinin aptallık olduğunu söylüyor:

"Bunu ulusal çıkarlar haline getirinceye kadar onların yolsuzluklarını geliÅŸtirmelerine doÄŸal olarak izin vermek zorundasın. Orada yolsuzluk her zaman sürecektir. Afganistan'da oturmuÅŸ Ã§Ä±karları olan milyarderler vardır. Onlar ülkenin zarar görmesini istemeyen birileri olmak zorundadır."

Ve Taliban geliyor

Sopko, raporunda Taliban'ın ilerleyişine dair şu ifadelere yer veriyor:

"Savaşçılar geçen Sonbaharda bir il merkezini aldılar ve kısa bir süre ellerinde tuttular. :eÅŸitli ilçe merkezlerini ellerine geçirdiler ve Mart ayının sonlarında birkaç günlük boÅŸlukta Kandahar'da bir Afgan ordusu generaline ve bir yargıça suikast düzenlediler. Yeni Afgan Parlamento Binasını roketle vurdular.'

Pentagon, Afgan ordusunun askeri varlığı hakkında net bir kavrayışa sahip olmasa da, onun Taliban'dan dafa fazla askeri bünyesinde barındırmasına oldukça güveniyor. Ne yazık ki Kabil hükümetinin saldırıları hiç yok ve taburları az. Her zaman savunma ve ülke genelinde inceden yayılma içerisindeler. Devriyeleri az ve Taliban mevzilerine saldırıları ise yok.

Hükümet askerlerinin üstün silahlarına Taliban el koyuyor

Afgan askeri, Ã¼stün silahlara ve donanıma sahiptir ancak Taliban her zaferinin sonucunda bu silahlara el koyar. Taliban topraklarını tutmakta oldukça "korkunçtur" ve üyeleri kaybettiÄŸi yerleri sıklıkla geri alır ancak bunlar büyük problemlerdir.

Geçen yıl açıklanan bir Savunma Bakanlığı deÄŸerlendirmesine göre;  "Afgan askerleri yeniden toplansa ve halkın merkez olarak kullandığı bölgelerin anahtarlarını Taliban'dan geri almış olsa bile bu hükümetin koruduÄŸu Afgan halkındaki kamu güvenini zayıflatmaktadır." 

Ordu ve Kabil'de duyulan güven azalmakta, güvenlik güçleri Taliban'a katılmaktadır. Åžubat'ta Afgan askerleri silahsızlandı. Helmand eyaletinin Sangin ilçesi polis ÅŸefi de dahil olmak üzere 30 Afgan polisi, Taliban ile baÄŸlantısından dolayı tutuklandı. 

Afgan vali yardımcısı, Facebook üzerinden CumhurbaÅŸkanı'na yardım çaÄŸrısında bulundu

Helmand'ın vali yardımcısı Muhammed Can Rasulyaar'ın geçen yıl aralık ayında Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Ganiden Facebook üzerinden yardım istemesi durumun vahametini gösteriyor. Bunun yolu bu olmamalı. Valiler hükümetlerinden yardımı sosyal medya üzerinden istememelidir.

Ancak bu sorunun giderilmesi zaman , para ve muhtemelen daha çokça Amerikan kanı alacaktır. Bu, yarım dünya uzaktaki kafa karıştırıcı savaştan dolayı bitkin düşen Amerikan halkı için oldukça zor bir "ticaret".

Nance, bu durumu Kore Savaşı'nın çıkmazına benzett:

"Önümüzdeki beş ila on yılı belki görebiliriz. Hiçbir başkanın oradan çekileceğine ve böylece Afganistanın tekrar Talibanın kalesi olacağına inanmıyorum."

Nance ayrıca hiçbir başkanın Afganistan topraklarına ağır taburlar yerleştirecek kadar aptal olacağını da düşünmüyor:

"Bu Amerikan güçlerinin Afgan güçlerine yardım etmek, danışmanlık yapmak ve onları profesyonelleştirmek için tekrar bir sorumluluk üstlenerek orayı güvence altına alması şeklinde olacaktır."

"Taliban halkın taleplerini karşılayamaz"

Afganistandaki mevcut durumun sorumlusu Amerika değil ancak bu sorumluluğun bir kısmını o taşımaktadır.

Ancak, Nance umutlu:

"Afganistan halkı kendisi ve aileleri için daha kaliteli bir yaÅŸam istiyor. Saatler, araçlar gibi Taliban'ın temin edemeyeceÄŸi kapitalizmin temel ÅŸeylerini istiyorlar. Taliban onlara iÅŸ veremez, araç da veremez. Onların yapabilecekleri tek ÅŸey Müslümanlar olarak kendi tabanlarının arzularına hitap edebilmektir. Bu böyledir. Bizim yapmamız gereken tek ÅŸey ise burada kalmaktır ve bu da belki eÄŸitim vererek, danışmanlık ve yardım ederek ABD güçlerinin bir on yılını alabilir."

Nance şöyle devam etti:

"Bu yönetimleri desteklemek zorundayız, aksi takdirde sadece operasyonlar için 15 yılımızı harcarız"

Nance ve birçok eski ordu yetkilisi için bu durum kabul edilemezdir. O, Irak , Afganistan ve 11 Eylül'deki Amerikan kayıplarını listeledi. Sonra, 19 yaşındaki bir ordu askerinin hikayesini anlattı. Kadın asker el yapımı bir bombanın patlamasıyla üç organını kaybetmiÅŸti.

Nance, "EÄŸer Afganistan ve OrtadoÄŸu'dan uzakta yürüyorsan, her ÅŸeyi uzaÄŸa fırlatırsın." diyor ve ekliyor:

"Sen bu savaşın ölüm ve yaralanmasından uzakta yürümeye karar vermedikçe, Afganistan'ın desteÄŸe ihtiyacı devam edecek." 

War Is Boring sitesinde Matthew Gault tarafından kaleme alınan bu analiz, Mepa News okurları için tercüme edilerek derleme halinde sunulmuştur...