Galatasaray Lisesi'nde Ramazan Nasıl Geçerdi?

Ziyad Ebuzziya Galatasaray Lisesi'nde geçirdiÄŸi günlere dair mufassal çalışmasında ilgi çekici bir detaydan bahsediyor: Mekteb-i Sultânî'de Ramazan. Cumhuriyet kurulduktan sonra kaldırılan bu uygulamaya dair, öğrencilerin sahura kaldırılmasından iftar yemeklerine ve gayrimüslimlerle iliÅŸkilere kadar farklı detayları içeren bu kısmı, alıntılıyoruz. 

MEKTEPTE RAMAZAN

Ramazanlarda oruç tutmak mecburî idi. Bu mecburiyete sadece komansan ve 1. preparatuvar talebeleri tâbi deÄŸildi. (Yani mektepde ilkokul kısmı bulunduÄŸu zamanın 1. ve 2. sınıfı). 2. Preparatuvar (Yani iptidai 3)’dan itibaren mecburiyet baÅŸlardı.

Bizim devrede hiçbirimiz bu mecburiyete girmedik. Bizlerin komansan (Ä°ptidai 1’de) bulunduÄŸumuz 1921/22 yılının ramazanı 28 Nisan - 28 Mayıs günlerine rastlamıştı. Bizlerin 1. preparatuvar (Ä°ptidai 2.’de) olduÄŸumuz senede de, ramazan 17 Nisan - 17 Mayısta· idi. Orucun bizlere mecburi olacağı yıl, 1923/24 ders yılında ise, Ramazandan evvel Cumhuriyet ilan olunmuÅŸ, oruç tutmak mecburiyeti de kalkmıştı.

Bizlerin mektepte olduğumuz halde oruç tutmağa mecbur bulunmadığımız bu iki yıl içinde aramızdan oruç tutmak isteyenler vardı. Bunlar, oruç mecburiyetine tâbi ağabeylerimizle beraber dini vazifelerini yerine getirirlerdi.

Ramazan ayında mektebin nizamı değişirdi

Oruç mükellefiyetine uyulduÄŸu bu devirlerde, Ramazan ayında mektebin nizamı deÄŸiÅŸirdi. Sahur vakti tambur çalar, oruca mükellef olanların yatakhaneleri ayaklanırdı. Ancak mekteplerde Hristiyan ve Musevi talebeler de vardı. Bunların, sahura kalkanların gürültüsünden rahatsız olmamaları, uykularını bozmamaları için idare tertibat alırdı. Bunlar, Ramazan ayına mahsus olarak, mecburi oruca tâbi olmayan talebelerin yatakhanelerine naklolunurlardı.

Bizden, mecburiyete tâbi olmayanlar arasında oruç tutmak isteyenler ise, idareye baÅŸvurup yazılırlar, onların da yatakhaneleri bu ay için deÄŸiÅŸtirilir, misafireten mükellef aÄŸabeylerinin yatakhanelerine naklolunurlardı.

İftarda çeşitli yemekler verilmesine gayret edilirdi

Gayrimüslim talebe ile oruç muafiyetli sınıfların talebelerinin yemekhaneleri de ramazan için deÄŸiÅŸir, bunlar, sabah kahvaltılarını, öğle ve akÅŸam yemeklerini, kendilerine ayrılan yemekhanelerde yerlerdi. O yıllarda (1921/1923) uygulanma usulünü anlattığımız akÅŸam kahvaltısını, yani «kahve altı» namı altında verilen «kuru ekmek dilimi»ni de oruçsuzlar, oruçluların karşısında ekmeklerini yememeleri için, onlara, ramazana mahsus olmak üzere, cimnastikhane önündeki bahçe tahsis olunur, ekmeklerini orada yerler, sonra diÄŸer oruçlu arkadaÅŸlarının bulunduÄŸu bahçeye geçerek aralarına katılırlardı.

Ä°ftar zamanı yine tamburla ilan olunur, oruçlu talebeler her zamanki yemekhanelerinde iftara inerler, mükellef olmayanlar da etüdlerinde kalırlardı. Onların yemek saatleri her zaman olduÄŸu gibi idi. Mektep idaresi ramazan boyunca, iftara, mümkün olduÄŸu kadar, daha doÄŸrusu mütareke yıllarının mali yoksulluÄŸunun imkânlarına göre, kudreti yettiÄŸince çeÅŸitli yemekler verilmesine gayret ederdi.

Ve mektepte oruç tarihe karıştı

Cumhuriyetin ilanı ile laiklik ilkesinin benimsenmesi, oruç mecburiyetinin kalkması üzerine, senelerdir oruç tutmayı benimsemiÅŸ aÄŸabeylerimiz müşkül vaziyette kaldılar. Bir kısmı orucu bıraktı. Bir kısmı da tutmaya devam etti. Artık bunlar için sahur tamburu da iftar tamburu da çalınmıyordu. Sahura kalkmak isteyenler yatakhane hademesine veya oruç tutan mubassır veya muallim muavinine rica ediyorlar, karyolalarının ayak ucuna, sabah namazına kalkacakların yaptıkları gibi, havlularını düÄŸümlüyor ve uyandırılıyorlardı. Mektep bir zaman bunlara ayrı bir yemekhane tahsis etti, sahur ve iftar yemeÄŸi çıkarttı. Birkaç yıl sonra ise oruç tutanlar azaldıkça azaldı, sonra bu müsamahadan da vazgeçildi ve mektepte oruç tarihe karıştı.

1921-1923 Galatasaray'ın Tarihçesi / Ziyade Ebuzziya- Sahir KozikoÄŸlu  / Galatasaray EÄŸitim Vakfı / sf 321-322