Kavram karmaşasındaki 'mülteci göç'ü!

Ortadoğu'da yaşanan iç savaşlar tüm dünyayı etkileyen krizlere sebep oluyor. Peki bu krizlerin sebep olduğu 'göçmen, sığınmacı, mülteci' kavramları arasında ise bir belirsizlik var. Göçmen nedir?, mülteci kime denir?, sığınmacı kavramı hangi hukuki boyutla kullanılıyor? İşte kavram kargaşasındaki 'mülteci göç'ünün kısa bir metodolojisi

MÃœLTECÄ° KÄ°ME DENÄ°R?

Uluslararası hukukta “mülteci” kavramı, vatandaşı olduÄŸu ülke dışında olan ve "ırkı, dini, tabiiyeti, belirli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncesi nedeniyle zulme uÄŸrayacağından haklı sebeplerle korktuÄŸu" için vatandaşı olduÄŸu ülkeye dönemeyen veya dönmek istemeyen kiÅŸileri ifade etmektedir. Ã–te yandan Mültecilik, hukuki bir statü taşımaktadır. Ä°nsan Hakları Evrensel Bildirisi, sığınma hakkını şöyle tanımlar: "Herkesin zulüm karşısında baÅŸka ülkelere sığınmacı ve bu ülkelerce sığınmacı iÅŸlemi görme hakkı vardır" (madde 14/1). Göçmenlere bazen ekonomik sığınmacı denilmektedir. Toplu sığınma, iç savaÅŸlar ve çatışmalarda, yoÄŸun baskılarda, büyük afetlerde ortaya çıkmaktadır. Bireysel sığınma daha çok siyasal sebeplerledir. Bazen yabancı elçilikler, savaÅŸ gemileri ve uçaklar kendilerine sığınanları korur. Yurtsuzlar da bazen mülteci konumundadırlar.

SIÄžINMACI KÄ°ME DENÄ°R?

Sığınmacı, mülteci olarak uluslararası koruma arayan ancak statüleri henüz resmi olarak tanınmamış kişilere denir. Bu terim genellikle, mülteci statüsü almaya yönelik başvurularının hükümet ya da Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) tarafından karara bağlanmasını bekleyen kişiler için kullanılır. Statüleri resmi olarak tanınmamış da olsa, sığınmacılar menşei ülkelerine zorla geri gönderilemezler ve haklarının korunması gerekir.

GÖÇMEN KİME DENİR?

Göçmen; hem maddi ve sosyal durumlarını iyileştirmek hem de kendileri veya ailelerinin gelecekten beklentilerini arttırmak için başka bir ülkeye veya bölgeye göç eden kişi ve aile fertlerini kapsamaktadır. Esas olarak, ülkesinden zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için değil, eğitim ve çalışma gibi nedenlerle ayrılan kişiler olarak tanımlanabilir. Göçmenler, vatandaşı oldukları ülkelerin korumasından yararlanmaya devam ederlerken, daha iyi bir yaşam standardına kavuşabilmek için, kendi istekleri ile bu yolculuğa çıkarlar. Bu yolculukların bir kısmı pasaport, vize gibi yasal belgelerle düzenli bir halde yapılırken, bazıları ülkelerin yasal sistemlerine aykırı bir şekilde düzensiz olarak yapılabiliyor.

DÜZENSİZ GÖÇMENLER KİMLERDİR?

Düzensiz göçmen terimi, göç ettiği ülkeye o ülkenin yasalarını ihlal ederek giriş yapan, ülkede kalmak için yasal hakkı bulunmayan, ülkenin yasalarını ihlal ederek çıkış yapan kişiler için kullanılır. Bir göçmenin statüsü birkaç şekilde düzensiz hale gelebilir.

Bu bazen dikkatsizlik nedeniyle yaşanabilirken; bazen keyfi ve adil olmayan nedenlerle de bir kişi düzensiz göçmen durumuna düşebilir. Tek bir yolculuk sırasında dahi, bir göçmen, hükümetlerin yürüttüğü politikalara veya vize düzenlemelerine göre düzensiz göçmen statüsüne girip çıkabilmektedir.

VATANSIZ KÄ°ME DENÄ°R?

Vatansız kişi; kendi yasalarının işleyişi içinde hiçbir devlet tarafından vatandaş olarak sayılmayan bir kişi anlamına gelir.

GeçtiÄŸimiz aylarda 'Avrupa Kapılarında Göçmenler' adlı DÃœBAM Yuvarlak Masa Toplantısı'nda Uluslararası Mülteci Hakları DerneÄŸi BaÅŸkanı Muaz Yanılmaz konuyla ilgili kavram kargaÅŸasının devam ettiÄŸini belirterek "Mevzuat itibariyle, yeni kavramlar söz konusu. 1951 Cenevre sözleÅŸmesi ve 1967 New York protokolü çerçevesinde tanımlanan mülteci kavramı var. Türkiye bu mülteci kavramına, daha doÄŸrusu 1951 Cenevre sözleÅŸmesine bir coÄŸrafi ÅŸart, bir sınırlandırma koyduÄŸu için, Avrupa dışından gelen kiÅŸileri mülteci olarak isimlendirmiyor. Bunun yanında Türkiye 2014’te yürürlüğe giren Yabancılar Uluslararası Koruma Kanunu kapsamında ‘ÅŸartlı mülteci’ diye bir kavram getirdi. Bu tanımlamayı da Avrupa dışından gelen ama mülteci statüsünü taşıyan, yani ırkı, dini, dili sebebiyle bir ayrımcılığa ve ölüm tehlikesine maruz kalan kiÅŸiler için getirdi. Åžartlı mülteci baÅŸvurusunda bulunmak için de kiÅŸilerin ülkelerinden getirdikleri bir takım belgelere, evraklara ve bir takım özel ÅŸartlara ihtiyacı olduÄŸundan dolayı bütün bu ÅŸartları da taşımayanlara, her ne sebeple olursa olsun ölüm tehlikesiyle yaşıyorsa ikincil koruma statüsü getirdi. Bir de bütün bunların yanında bir de ‘geçici koruma statüsü’ diye bir kavram çıkardı. Bu da aynı ÅŸekilde kitlesel bir ÅŸekilde gelen kiÅŸilerle ilgili" ifadelerini kullanmıştı.