Elleri küçük dertleri büyük

"Hayat burada çok zor. Okula giderdim de ama çalışıyorum, yetiÅŸemiyoruz... O yüzden okula gitmiyorum.” (Muhammed, 14 yaşında)

"Ben okula gitmeyi çok istiyorum. Ama çalışıp anneme yardım ettiÄŸim için gidemiyorum." (Åžehit, 11 yaşında)

“Okumayı isterim, okulu çok özledim. Paramız olsaydı okurdum ama para olmadığı için çalışıyorum.” (ReÅŸit, 17 yaşında)

Muhammed, Åžehit ve ReÅŸit... Suriyeli üç çocuk... Ãœlkelerindeki savaÅŸ nedeniyle Türkiye’ye geldiler. Ancak hayat onlar için kolay olmadı. Çocuk yaÅŸta ekmek parası peÅŸine düştüler. Okul sıralarında olmaları gerekirken çalışıp ailelerinin geçimine katkıda bulunuyorlar.

Berberde haftada 50 TL'ye çırak

Muhammed, dört yıl önce Suriye’den geldi. Suriye’deyken okula gidiyordu. Ancak savaÅŸta okulları yıkıldı. Türkiye’ye geldiklerinde çalışmak zorunda kaldı.

"Okula gitmiyorum. Kardeşlerimi yetiştirmek için çalışıyorum... Berberde çalışıyorum. Haftalığım 50 lira. Babam da çalışıyor."

Muhammed’in iki kardeÅŸi var. Babası çalışıyor ancak evde 12 kiÅŸi yaÅŸadıkları için onun kazandığı geçimlerine yetmiyor. Muhammed de bu yüzden çalışmak zorunda. Bir berber dükkanında çırak olarak çalışıyor. Ama aslında okula gitmek istiyor: 

“Okula gitmek isterdim ama çalışıyorum, para yetiÅŸtiremiyoruz. Okula gidemiyoruz.”

 

 

[Fotoğraf: Sümeyye Ertekin]

Hiç okula gidemedi

Åžehit 11 yaşında... Üç yıl önce Halep’teki evleri bombalanınca Türkiye’ye geldiler. SavaÅŸ baÅŸladığında okul çağında deÄŸildi. Bu yüzden hiç okula gitme ÅŸansı olmadı. Ä°stanbul’a geldiklerinde iki yıl boyunca 15-20 metre karelik bir dükkanda yaÅŸadılar. Daha sonra bir yardımseverin desteÄŸiyle derme çatma ahÅŸap bir eve geçtiler. 700 lira kira veriyorlar. Babasının gözleri görmediÄŸi için çalışamıyor. Annesi zaman zaman mahallede temizliÄŸe giderek para kazanıyor. Åžehit, en büyük çocuk olduÄŸu için annesine evin geçimi konusunda yardım ediyor.          

“Pazarda ve dayımın yanında çalışıyorum. Bütün ay boyunca 200 lira kazanıyorum. Dört kardeÅŸiz. Sadece ben ve annem çalışıyoruz. Bazen annem merdiven silme iÅŸleri gelince onları yapıyor. Okula gitmeyi çok istiyorum. Ama çalışıp anneme yardım ettiÄŸim için gidemiyorum.”                       

Bir evde üç aile

ReÅŸit Nasan, 17 yaşında. 1,5 yıl önce Halep’ten Türkiye’ye geldi. Dört kardeÅŸi var. Bir evde üç aile yaşıyorlar. Babası Suriye’de savaÅŸ baÅŸladığı zaman kaybolmuÅŸ, beÅŸ yıldır ondan haber alamıyorlar. Evin geçim derdi RaÅŸit ve kardeÅŸinin üzerinde.

“Haftalık 200 lira kazanıyorum. Babam savaÅŸ baÅŸladığından bu yana kayıp. Nerede olduÄŸunu bilmiyoruz. Paramız olmadığı için ailemi geçindirmek için çalışmak zorundayım."

ReÅŸit Suriye’deyken okula gidiyordu. Ancak Ä°stanbul’da böyle bir ÅŸansı olmadı...

 

 

[Fotoğraf: Sümeyye Ertekin]

500 bine yakın çocuk eğitim alamıyor

Göç Ä°daresi Genel Müdürlüğü'nün Haziran ayı verilerine göre, Türkiye’de 1 milyon 353 bin 545 kayıtlı Suriyeli çocuk var. Milli EÄŸitim Bakanlığı'nın Nisan ayında açıkladığı verilere göre bunların 756 bin 808'i okul çağında. Açık toplum Vakfı’nın geçen ay açıkladığı “Kayıp Neslin EÅŸiÄŸinde: Okuyamıyorum, Yazamıyorum, Okula gitmek istiyorum” adlı raporuna göre ise, bu sayı 856 bin 900. Ancak okula gidebilen Suriyeli çocuk sayısı sadece 325 bin. Yani 500 bine yakın Suriyeli çocuk eÄŸitim alamıyor. 

Hayata Destek DerneÄŸi ile Ä°stanbul Bilgi Ãœniversitesi Göç Uygulama ve AraÅŸtırmaları Merkezi’nin Nisan 2016 tarihli raporunda Suriyeli çocukların çalışma nedenleri şöyle sıralarıyor:

• YetiÅŸkinler için istihdam olanaklarının azlığı,
• Eve gelir saÄŸlayan baÅŸka aile bireyinin olmaması,
• Eve gelir saÄŸlayan yetiÅŸkinlerin gelirinin yeterli olmaması,
• Giderlerini karşılayacak bir yetiÅŸkinin olmaması,
• Kayıt dışı ekonomi ve sosyal güvenlik yoksunluÄŸu.

Bir baÅŸka neden ise Türkiye'deki Suriye okullarının paralı olması. Aileler çocuklarını Arapça eÄŸitim alması için Suriye okullarına göndermek istiyor. Ancak, okul ücretine servis parası da eklenince maliyet bir hayli yükseliyor ve pek çok aile çocuÄŸunu okula gönderemiyor. Açık toplum Vakfı’nın “Kayıp Neslin EÅŸiÄŸinde: Okuyamıyorum, Yazamıyorum, Okula gitmek istiyorum” adlı raporuna göre, yaÅŸları biraz büyük olan çocuklar, uyum sorunu ve Türkçe bilmedikleri için parasız olmasına raÄŸmen Türk okullarına gitmeye çekiniyor. Ailelerin çekincesi ise okulların talep ettiÄŸi kayıt, malzeme, kitap ve okul aile birliÄŸi parası gibi “gizli ücretler”... Rapora göre düşük gelirli bir Suriyeli ailenin tek bir çocuÄŸu için yapması gereken okul harcaması aylık 108 lira. Ailedeki çocuk sayısı artınca masraf da katlanıyor.

Çalışan Suriyeli çocukların sayısı bilinmiyor

Okula gitmeyen Suriyeli çocuklar çalışma hayatına atılıyorlar. Ancak çalışan Suriyeli çocuklarla ilgili kapsamlı bir araştırma yapılmadığı için ne kadar Suriyeli çocuğun çalıştığı bilinmiyor.

Hayata Destek DerneÄŸi ile Ä°stanbul Bilgi Ãœniversitesi Göç Uygulama ve AraÅŸtırmaları Merkezi’nin Nisan 2016 tarihli raporuna göre, Ä°stanbul’da ailelerin % 26’sında çalıştığı için okula gidemeyen en az bir çocuk var. Bu çocukların yarısı tekstil atölyelerinde, yarısı sanayi ve hizmet sektöründe çalışıyor.

Türkiye’de en büyük Suriye nüfusunu barındıran Åžanlıurfa’da ise ailelerin % 15’inde en az bir çocuk işçi var. Bu çocukların yaÅŸ ortalamaları 14.  Aynı çalışmaya göre % 11’i iÅŸ yerinde fiziksel ÅŸiddet ve istismara uÄŸruyor.

Bir diÄŸer sınır kenti olan Hatay’da Ã§ocukların neredeyse yarısı çalışıyor. Ailelerin yüzde 48’ini çocuklar geçindiriyor. Çalışan çocukların yaÅŸ ortalaması ise 15. Çocuklar haftada 6-7 gün, günde 12 saate kadar çalışıyorlar.

Rapora göre çalışan çocuklar risklerle de karşılaşıyor. Bu riskler; eğitim hakkına erişememek ve yoksulluk döngüsünden çıkamamak, fiziksel ve psikolojik gelişimin zayıflaması, işe bağlı fiziksel zarar/sakatlık, istismar, suistimal ve ihmâl, hijyenik olmayan koşullarda yaşam, aile, arkadaş, dinlence için vakit bulamamak, oyun hakkından mahrum kalmak.

(Kaynak: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, MEB, Hayata Destek Derneği, İstanbul Bilgi Üniversitesi Göç Uygulama ve Araştırmaları Merkezi, Açık Toplum Vakfı)