GAP hedefi deÄŸiÅŸiyor

1961 yılında Devlet Su Ä°ÅŸleri (DSÄ°) tarafından Fırat Havzası özelinde baÅŸlatılan toprak ve su kaynaklarını geliÅŸtirme projesi 1977 yılında Fırat Havzası ve Dicle Havzası projeleri birleÅŸtirilerek GAP adını aldı. Hedef olarak 1 milyon 800 bin hektarlık alanın sulanması planlandı. Proje kapsamında ÅŸu anda 474 bin hektar alana su ulaÅŸtı. DiÄŸer bir deyiÅŸle, hedefin yüzde 26.3’lük kısmı gerçekleÅŸtirildi.

DSİ yeni çalışma yapacak

GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkan Yardımcısı Mehmet Açıkgöz, 1 milyon 800 bin hektarlık alanın sulanması hedefinin gözden geçirileceğini söyledi:

“1 milyon 800 bin hektarlık alanı DSÄ° tekrar bir gözden geçirecek . Bu gerçekten ekonomik mi?  1960’lara dayalı olarak yapılan etütler neticesinde 1 milyon 800 bin hektarlık bir hedef konmuÅŸ. Orada, o zaman ki su ölçümleri ne derece saÄŸlıklı. DSÄ° tekrar bir çalışma yapacak. Yeni etütler yapılacak bu 1 milyon 800 bin hektar olmaz ama bir buçuk milyon hektar olur diye ben düşünüyorum.”

Hedefin küçülmesinin nedeni, enerji kullanılarak aktarılan suyun kullanımının ekonomik olmaması. GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkan Yardımcısı Açıkgöz, bu konuda Adıyaman Samsat sulama projesini örnek gösteriyor:

“Bazı yerlere pompaj sulaması gitti. Su elektrikle çalışıyor. Hâliyle elektrik masrafı var. Sulama birliÄŸi suyun maliyetinin yüksek olması nedeniyle o suyu kullanmıyor Meselâ, Adıyaman Samsat projesi bu nedenle kullanılamıyor. Biz, ÅŸimdi güneÅŸ enerjisi için santral kurup, maliyeti düşürerek sulama hizmetini öyle hizmete sokacağız.”

GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkan Yardımcısı Mehmet Açıkgöz

 

[Fotoğraf: İrfan Bozan/Al Jazeera Türk]

2019’da Diyarbakır ve Mardin’in büyük kısmı suya kavuÅŸacak

GAP için farklı hükümetler farklı tarihlerde hedefler koydu. Bunlardan en iddialısı 2007 yılında hazırlanan ve 2008-2012 eylem planıydı. Bu planda 2012 yılına kadar 1 milyon 68 bin hektarlık alanın suya kavuÅŸturulması hedeflendi. 2016 Haziran ayı itibariyle bu hedefin yüzde 44.6’sı gerçekleÅŸti. Mehmet Açıkgöz’e göre gecikmenin nedeni parasal sıkıntılar deÄŸil.

“Bu hedef daha önce tamamlanacaktı. KamulaÅŸtırma sorunları bizi yavaÅŸlattı. 2019’da hepsini tamamlayacağız. Terör, kamulaÅŸtırma, dağınık parsellerin bir araya getirilmesi sorunları bizi yavaÅŸlattı. Suyun gitmesi için parsellerin sulama ÅŸebekesine uygun hâle getirilmesi gerekiyor. Bazı yerlerde vatandaÅŸ birleÅŸtirme istemedi, ikna süreci iÅŸledi, bu da bizi yavaÅŸlattı. Bazı projelerin ihaleleri iptal edildi. Ä°ÅŸi bırakan müteahhitler oldu. Ödenek anlamında tek bir sıkıntı yoktu. Eskiden sorun paraydı, ÅŸimdi bu sorun artık yok.”

Silvan ve Cizre barajları sıkıntılı

GAP Ä°daresi, öncelikle 2007 yılında açıklanan 1 milyon 68 bin hektarlık alanın tamamlanması için çalışıyor. 2019 yılına kadara tamamlanması hedeflenen proje ile Mardin Ovası, Diyarbakır’ın büyük kısmı, Urfa’nın ise ViranÅŸehir ve Ceylanpınar ilçeleri suya kavuÅŸacak. Suyun daha doÄŸuya yani Cizre, Silopi, Nusaybin’e taşınması için Silvan ve Cizre barajlarının tamamlanması gerekiyor. Her iki barajın yapılması da ÅŸartlara baÄŸlı. YaÅŸanan çatışmalar nedeniyle Silvan Barajı inÅŸaatı ilerleyemiyor. Cizre Barajı için ise, Ilısu Barajı’nın tamamlanması gerekiyor. Ilısu Barajı’nın yüzde 79’u tamamlanmış durumda. Dolayısıyla Cizre, Silopi, Nusaybin, Ä°dil hattının suya kavuÅŸması 2019 hedefleri arasında yok.

Öncelik sulama projelerine

Yıllardır süren GAP kapsamında enerji yatırımlarına, yani elektrik üreten barajlara öncelik verilmesi nedeniyle sulama yatırımları hep geride kaldı. Enerji yatırımlarında gerçekleÅŸme oranı yüzde 80’lerde iken, 1 milyon 800 bin hektarlık hedefin ancak çeyreÄŸi biraz aşıldı. GAP Bölge Kalkınma Ä°daresi BaÅŸkan Yardımcısı Mehmet Açıkgöz, 2008 yılından bu yana sulamaya ayrılan yatırımların 10-12 kat arttığını söyledi ve ekledi: “DiÄŸer alanları ihmal etmeden sulama öncelikli yatırımlara hız veriyoruz artık.”