Pakistan Müslümanlarının tarihi

Geçmişte Hinduizm ve Budizm'in merkezlerinden olan bugünkü Pakistan topraklarının İslam'la tanışması Emeviler döneminde gerçekleşti. Emeviler'in ve Abbasiler'in ardından bölge Gazneliler'in hakimiyetine geçti. Bugünkü Afganistan ve Pakistan'da imparatorluğunu kuran Gazneliler Pakistan'da İslam'ın yayılmasına önemli bir katkı sağladı.

997-1186 yılları arasında bölgeye hakim olan Gazneliler'in en parlak dönemi Sultan Mahmud Gaznevi zamanında yaşandı. Hint yarımadasına 17 sefer düzenleyen Mahmud Gaznevi bölge haklının Müslüman olmasında en önemli yere sahip isimlerim başında geliyor. Pakistan'da ve Hint yarımadasınsa İslam'ın yayılmasına katkı sağlayan diğer bir imparatorluk ise Babür İmparatorluğu.

1526 yılında kurulan Babür Ä°mparatorluÄŸu bugünkü Afganistan, Pakistan, Hindistan'ın bir kısmı ve BangladeÅŸ’in de içinde bulunduÄŸu coÄŸrafyada yaklaşık 300 yıldan fazla hüküm sürmüştü. 1526-1858 yılları arasında bölgeyi yöneten Babür Ä°mparatorluÄŸu döneminde, Ä°slam dini mensupları arttmıştı. Bugünkü adıyla BangladeÅŸ'ın büyük bır bölümü Babür Ä°mparatorluÄŸu zamanında Ä°slamla tanıştı.

7. yüzyıldan itibaren Müslüman olmaya başlayan Pakistanlılar burada hakimiyet kuran Müslüman devletler sayesinde altın çağlarını yaşadı. Ancak 1858 yılında Babür İmparatorluğu2nun yıkılması ve bölgenın ingiliz sömürüsüne girmesi bölge Müslümanları için kötü günlerin başlangıcı oldu.

İNGİLİZLER HİNT KITASI'NI ASIRLARCA SÖMÜRDÜ

Hint yarımadasında Babür Ä°mparatorluÄŸu'nun giderek gücünü kaybetmesi sömürge devletlerin bölgeye yerleÅŸmesine imkan saÄŸladı. Ä°lk önce portekızlıler eski Hindistan’a gelerek buraları sömürmeye baÅŸladı. Portekizler'in ardından bölgeye gelen Ä°ngilizler yönetim boÅŸluÄŸundan yararlanarak 1757 yılından itibaren Hint yarımadasında yavaÅŸ yavaÅŸ koloniler kurmaya baÅŸladı.

1858 yılında bölgenin kontrolünü tamamen eline geçiren Ä°ngilizler, bugünkü Pakistan Hindistan ve BangladeÅŸ sınırlarını da içine alan sömürge krallığını kurdu. Bu krallıkta yönetimin başında Hindu bir prens olsa da sahne arkasında Ä°ngiliz lordlar vardı ve ülke yönetimi onların elindeydi. Bu yeni krallıkta nüfusun yüzde 25’ini oluÅŸturan Müslümanlar azınlıktaydı.

Devletin üst kademesinde daha çok Hindulara görev veriliyordu. Müslümanlar yönetimlerde ve sosyal hayatta adeta yok sayılıyordu. İşte bu nedenle Müslümanlar örgütlenmeye ve ayaklanmaya başladı. Müslümanların liderlerinden olan Şir Seyid Ahmed Han 1906 yılında Tüm Hindistan Müslümanları adlı partiyi kurdu.

Müslümanları biraraya toplamayı ve onların haklarını korumayı hedefleyen bu hareket kısa zamanda Hindistan'da büyük bir güce kavuştu. 1913 yılında Şir Seyid Ahmed Han parti liderliğinden istifa etti ve yerine Pakistan'ın kurucusu Muhammed Ali Cinnah başkan seçildi. Gandi'nin İngiliz sömürüsüne karşı başlattığı ayaklanmaya Müslümanlar da destek verdi ve Hindularla birlikte İngilizler'in bölgeden çıkarılmasında beraber mücadele etti.

1930 yılında Pakistan'ın milli şairi Muhammed İkbal ilk defa Pakistan fikrini ortaya atan kişi oldu. 1940 yılında ise Pakistan'ın kurucusu Muhammed Ali Cinnah iki ayrı devlet önerisini dile getirdi. Artık İngilizler'in sömürüsü altında yaşayan Müslümanlar ve Hindular bir yol ayrımına girmişti. İngilizler'in bölgeden çekileceklerimi ve yönetimi devredeceklerini açıklamasının ardından ülkedeki Müslümanlar kendi ülkelerini kurma fikrini daha çok benimsemeye başladı.

Zira azınlıkta olam Müslümanların Hindular tarafından kabul edilmeyeceÄŸi ve haklarını ellerinden alacakları fikri ağırlık kazandı. 16 AÄŸustos 1946'de Tüm Hindistanlı Müslümanlar Partisi 'Hareket Günü' adı altında Kolata ÅŸehrinde büyük bir gösteri düzenledi. Gösteri sırasında Hindular ve Müslümanlar arasında çatışma çıktı ve bir günde 4000’den fazla Hindu ve Müslüman hayatını kaybetti.

Kısa sürede diÄŸer ÅŸehirlere de yayılan gösteriler nedeniyle iki grup arasında yaÅŸanan çatışmalarda her iki taraftan 5000 kiÅŸi hayatını kaybettı. Üç gün süren gösteriler nedeniyle 100.000’den fazla insan göç etmek zorunda kaldı. Polis üç günün ardından kanlı bir ÅŸekilde gösterileri bastırdı. Ä°ngilizler'in de iki uluslu bir devlet fikrini kabul etmesiyle bağımsız Pakistan' bir adaım daha yaklaşıldı.

14 AÄŸustos 1947’de ise bağımsız Pakistan'ın kurulduÄŸu Muhammed Ali Cinnah tarafından Karaçi ÅŸehrinde tüm dünyaya ilan edildi. Müslümanlar kendi ülkelerini kurdular. Bugünki BangladeÅŸ DoÄŸu Pakistan olarak Pakistan'a baÄŸlandı. Ancak Ä°ngilizler iki toplum arasında belki de kıyamete kadar çözülemeyecek bir sorun bırakarak bölgeden çekildi. Hindistan'da yaÅŸayan özellikle KeÅŸmir bölgesindeki Müslümanlar Hindistan'ın kontrolü altında kaldı. Güney Asya'nın kanayan yarısı KeÅŸmir o günden beri çözüm bekliyor.

PAKİSTAN HALKININ ÇOĞU SÜNNİ

Pakistan nüfusunun yüzde 80-85'inin Sünni ve yüzde 10-15'inin de Şii olduğu söyleniyor. Sünni Müslümanlar kendi içlerinde Barelvi ve Diyobendi olarak iki alt gruba ayrılıyor. Barelvilik ve Diyobendilik, keskin hatlarla ayrılan iki mezheb olmaktan çok iki farklı yaklaşım olarak birbirinden ayrılıyor.

Bununla birlikte özellikle şehirlerde bu iki grup arasında ayrım keskinleşiyor, kendilerine ait camileri var ve genel olarak birbirlerinin camilerine gitmiyorlar. Her iki grup da isimlerini bugün Hindistan sınırları içinde kalmış olan iki medereseden alıyor. Diyobendi, Delhi'nin 150 kilometre kuzeyinde bir kasaba ve burada 1867'de kurulmuş olan medrese, bütün Hint alt kıtası İslam'ını etkilemiş durumda.

Diyobendiler genel olarak bu medresenin öğretilerini baz alıyor. Barelvilik de yine Kuzey Hindistan'da bulunan Bareilly kasabasında yaşamış olan Ahmet Rıza Han Barelvi'nin kurduğu medreseye ve bu medresenin yaydığı öğretiye dayanıyor. Her iki akım arasındaki temel ayrım, sufizme ve Hint alt kıtası İslamı'nın temel bir bileşeni olan pirlere ve sufi liderlere bakış açısındaki farklardan kaynaklanıyor.

Sufileri, Müslümanlığı daha iyi yaşamada bir rehber olarak kabul eden Barelviler, geçmiş zamanlarda yaşayan sufilerin kabirlerine saygılılar. Özellikle kırsal bölgelerde Barelviler ile Şiiler arasındaki benzer uygulamalar yakınlık arz ettiği için Şii nüfusunu net olarak ortaya koymak mümkün değil.

Buna karşın Diyobendiler tam tersi bir anlayışa sahipler. Bu noktada Diyobendiler'in, Barelviler'e göre daha yazılı bir kültüre dayandığı ve taban itibariyle de çok daha şehirli kitleye hitap ettiği söylenebilir. Tüm tarikat ve tasavvuf geleneklerini topyekun reddeden Vehhabiler'e karşın diyobendiler Nakşibendi tarikat geleneğinden geliyor. Diyobendiler sadece tarikattaki uygulamaların ehl-i sünnet inancının temel akideleriyle uyumlu olması konusunda hassasiyet gösteriyor.

Taliban ve Selefiyye benzeri anlayışların aksine en önemli Diyobendi hareketleri olarak siyasal zeminde İslam Uleması Cemiyeti ve Cammati İslami, siyaset dışı alanda ise Tebliğ Cemaati şiddeti bir yöntem olarak benimsemiyor.

Pakistan'daki Barelvi örgütlenmelerinden biri olan sünni Tehrik Hareketi'nin geçmişte bir takım şiddet olaylarına karışmış olması, örgütün İçişleri Bakanlığı'nın takip listesine alınmasına neden oldu. Ancak bütün bu unsurların yanı sıra Diyobendiler'in Vehhabi akımlar için potansiyel genişleme alanı oluşturdukları ve Diyobendi geleneğine mensup kişilerin Taliban ve benzeri örgütlere katılma ihtimali de yüksek olarak görülüyor. Barelviler ve Diyobendiler arasındaki nüfus oranı kesin olarak bilinmiyor fakat tahminler Pakistan'daki sünni nüfusun en az %70'inin Barelvi geleneğe mensup olduğu yönünde.

İRAN'DAN SONRA EN ÇOK Şİİ PAKİSTAN'DA

ÅžiiliÄŸin Pakistan'da yayılmaya baÅŸlamasıyla ilgili olarak birçok farklı görüş bulunuyor. Ancak kabul gören bilgiye göre Åžiilik Pakistan'a 7. yüzyılda geldi. Bugün nüfusunun yüzde 95’den fazlası Müslüman olan Pakistan'da ciddi bir Åžii nüfusu var. Ä°ran'ın ardından ençok Åžii nüfusa sahip ülke Pakistan.

180 milyonluk nüfusa sahip Pakistan'da Şiiler'in nüfusunun 27 milyondan fazla olduğu tahmin ediliyor. Uzun yıllar bölgenin Sünni devletler tarafından yönetilmesi nedeniyle Şiiler'in Pakistan topraklarında kurduğu bir devlet bulunmuyor. Şiiliğin kollara ayrılması Pakistan'daki Şiileri de etkiledi. Ülkedeki Şiiler 4 kola ayrılıyor.

Bunlardan birincisi ve en önemlisi 12 imam Şia'sı veya bilinen adı ile Caferilik. Pakistan'daki Şii nüfusun büyük bir bölümü Caferi mezhebine mensup. Ülkedeki diğer güçlü Şii grubu ise İsmaililer. Ancak Caferiler, İsmaililer'in Şiiliğin kollarından olmadığını savunuyor. Bu nedenle bu iki grup arasında Pakistan'da ciddi bir çekişme var. Ülkede başlayan Vehhabi ve Selefi akımları nedeniyle Pakıstanlı Şiiler terör saldırılarına maruz kalıyor. Özellıkle 2010 yılından itibaren Şiiler'e yönelik ciddi terör saldırıları gerçekleştirildi. Bu yüzden yüzlerce Şii, terör saldırılarında hayatını kaybetti. 2015 yılında da bu terör saldırıları devam etti.

Özellıkle Ocak ve Şubat aylarında Şiilere ait camilere yapılan bombalı intihar saldırılarında yüzün üzerinde Pakistanlı Şii hayatını kaybetti, yüzlerce Şii ise yaralandı.

PAKÄ°STAN'DAKÄ° BARELVÄ°LER

Pakistan’da en yaygın dini hareket “Barelvîler” olarak bilinen “Ehl-i Sünnet ve'l Cemaat Medresesi”ydi. Barelvilik, Ahmed Rıza Han Barelvi tarafından 20. yüzyıl baÅŸlarında Kuzey Hindistan'da kurulan bu medresenin savunduÄŸu görüşlere dayanıyor. Hint alt kıtasında “Barelvî Hareketi"nin kurucusu olan Ahmed Rıza Han Barelvi 1856’da Uttar PradeÅŸ eyaletine baÄŸlı “Ray Bireli” kasabasında doÄŸdu.

Köklü ve varlıklı bir aileye mensup olan Barelvî küçük yaÅŸlarda dini eÄŸitim aldı. 1876'da fetva vermeye baÅŸlayan Rıza Han önceleri babasının medresesinde ve ardından kendi medresesinde çok sayıda öğrenci yetiÅŸtirdi. Barelvî kuruluÅŸ çalışmalarında yer aldığı “Nedvetü'l-Ulema” hareketinden 1897’de olaylı bir ÅŸekilde ayrıldı.

Barelvi 1904 yılında “Medrese-i Ehl-i Sünnet ve'l Cemaat” olarak da bilinen “Darül Ulûm-i Manzarü’l-Ä°slam”ı kurdu. Diyobendî okulunun kurucularını tekfir etmesiyle dikkat çeken Barelvi’nin eleÅŸtirilerden Ä°ngilizler tarafından ÅŸehit edilen Seyyid Ahmed ve Åžah Muhammed Ä°smail Dehlevi gibi alimler de nasibini aldı. Bu tutumu yüzünden Barelvi Ä°ngilizler'in hesabına çalışmakla itham edildi.

Barelvî’nin 1910 yılında, Ä°ngiliz sömürgesi altındaki Hindistan’ın “Darü'l-Ä°slam” olduÄŸunu savunan bir fetva vermesiyle bu tür ithamlar yaygınlık kazandı. Barelvi ile Hindistan uleması arasındaki bir diÄŸer anlaÅŸmazlık konusu ise Osmanlı hilafetiydi. Barelvi’nin hilafetin KureyÅŸ kabilesine ait olduÄŸu gerekçesiyle Osmanlı Devleti'ne destek verilmemesini istemesi büyük bir tepkiyle karşılandı.

Barelvi Hint hilafet Hareketi'ne katılmadığı gibi Ä°ngilizlerle iliÅŸkinin kesilmesini savunan çevreleri de eleÅŸtirdi. 28 Ekim 1921’de vefat eden Barelvi’nin ölüm günü “Yevm-i Rıza” adıyla Hindistan ve Pakistan’da kitlesel törenler eÅŸliÄŸinde anılıyor. Barelviler tasavvufi konulara getirdiÄŸi aşırı yorumlar ve Hazreti Peygamber'e yüklediÄŸi ilahî vasıflar diÄŸer Sünni çevrelerce makbul sayılmıyor.

Barelvilerin hadis konusunda ihtiyatsız davranmaları ve itikadi konularda zayıf olduğu iddia edilen hadislere başvurmaları bir diğer eleştiri konusuydu. Kabirlerin inşa ve ihyasıyla, kabir ziyaretlerine büyük önem veren cemaat mensupları Ahmed Rıza Han'ın vasiyetindeki dini görüşlere yapışmanın her farzdan daha evla olduğunu savunuyorlar.

Pakistan'da özellikle kırsal kesimde etkin olan Barelvi’ler binden fazla medreseyi ellerinde tutuyorlar ve çok sayıda camiyi kontrol ediyorlar. Pakistan’daki Sünni Müslüman nüfusunun büyük kısmının Barelvî çizgide olduÄŸu biliniyor. 1948'de kurulan “Cem'iyyet-i Ulema-i Pakistan”, ile Tahirü'l-Kadiri'nin kurduÄŸu “Tarik-i Minhacü'l-Kur'an” da cemaatin siyasi oluÅŸumları arasında yer alıyor.

Barelvîlik halk tabanında yaygın bir hareket olmasına raÄŸmen, diÄŸer cemaat partileri gibi seçimlerde ciddi bir baÅŸarı gösteremiyor. “Pakistan Uleması Cemiyeti" Hacı Fazıl Kerim ile Ahmed Åžah Nurani grupları arasında iki büyük parçaya bölündü. Sıradan Barelvîler seçimlerde daha çok ana akım partilere oy veriyorlar. 1990’lardan bu yana seçimlere katılmayan Pakistan Uleması Cemiyeti'nin önde gelen pek çok ismi diÄŸer partilerde siyaset yapıyor.

Barelvilere ait türbeler ve mescitler son yıllarda Taliban benzeri yapılar tarafından bombalı saldırıların hedefinde. 2009 yılında, Ehl-i Sünnet Cemaati ile Davet-i Ä°slam baÅŸta olmak üzere Barelvi kuruluÅŸları “Sünni Ä°ttihat Konseyi” bünyesinde bir araya geldiler. Konseyin liderliÄŸi Hacı Fazıl Kerim tarafından yürütülüyor.

DİYOBENDİ'LER DEHLEVÎ'NİN TAKİPÇİSİ

Hint alt kıtasının İngiliz sömürgesi altına girmesinin ardından bölgede ortaya çıkan dini-siyasi yapılar arasında en dikkat çekici oluşum 1866'da kurulan Diyobendî hareketiydi. 1857'de İngiliz sömürge idaresine karşı gerçekleştirilen büyük ayaklanmanın başarısızlığa uğramasının ardından içe kapanan Müslümanlar ilerleyen yıllarda daha fazla dini eğitime yöneldiler.

Diyobendî hareketi Muhammed Kasım Nânevtevî ve Reşid Ahmed Gangohî öncülüğündeki bir grup tarafından 1866'da Diyobend kasabasında kurulan medreseyle başladı. Hareket dini ve fikri çizgisini 18. yüzyılda yaşayan büyük İslam alimi Şah Veliyullah Dehlevi'ye dayandırıyor. Kendisi de 1857 ayaklanmasında İngilizlere karşı savaşmış olan Nânevtevî ve arkadaşları eğitim yoluyla sağlam bir nesil yetiştirmeyi hedeflediler.

Nânevtevî'nin açıklamasına göre Diyobend eğitimiyle amaçlanan, aslı itibariyle "Hindistanlı", kalp ve aklıyla "Müslüman" olan bir gençlik yetiştirmekti. Bu gencin içinde İslam medeniyetini oluşturma heyecanı olmalıydı ve siyasi açıdan da canlı bir İslami şuura sahip bulunmalıydı. Daru'l-Ulûm-ı Diyobend'e bağlı medreselerin sayısı 1900 yılında kırkı geçiyordu. Diyobendîlik, medresenin ilk öğrencisi Mahmud Hasan'ın 1905 yılında rektörlüğü sırasında en parlak dönemini yaşadı.

Doğu'nun Ezher'i olarak anılan Diyobend medreselerinin şöhreti kısa sürede İslam dünyasında yayıldı. Afganistan, Türkistan, Osmanlı, Yemen, Malezya, Endonezya ve Güney Afrika başta olmak üzere İslam dünyasından binlerce öğrenci Diyobend'e aktı. Müslümanların halifesi sıfatıyla Sultan İkinci Abdülhamid'in Diyobend kütüphanesine yüklü miktarda kitap bağışlamasıyla medresenin İslam dünyasındaki ilmi otoritesi meşruiyyet kazandı.

Ehli Sünnet ve'l Cemaat esaslarına dayalı eğitim veren Diyobendî okulu kendisini amelî olarak Hanefî, itikadi olarak Eşarî-Maturidî ve meşrep olarak ise sufî diye tanımlıyor. Diyobendî uleması her zeminde Osmanlı hilafetinin meşruluğunu savundu. Şeyh Mahmud Hasan'ın yönettiği Diyobend Medresesi Balkan ve Trablusgarp savaşları sırasında eğitime bir süre ara verdi. Diyobendî öğrenciler Osmanlı devletine ve Balkan muhacirlerlerine yardım amacıyla çeşitli organizasyonlar gerçekleştirdiler.

Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı gizli servisi Teşkilat-ı Mahsusa'yla ilişki olarak Hindistan'da İngilizlere karşı isyan planladığı gerekçesiyle tutuklanan Mahmud Hasan 1917'de Malta'ya sürgün edildi. 1920'de serbest bırakılan Mahmud Hasan'a Hint Hilafet Komitesi'yle, aralarında Mamatha Gandi" ve Pandit Nehru'nun da yer aldığı bir heyet tarafından Şeyhü'l-Hind" ünvanı verildi.

Diyobendiler Hindistan'ın bağımsızlık mücadelesinde önemli rol oynadılar. Pakistan'ın kurulmasıyla birlikte diyobendilik bu ülkede de kök saldı. 1951 yılında ilk Diyobendi Üniversitesi Karaçi'de Daru'l-Ulûm Karaçi adıyla faaliyete başladı. Pakistan'daki Diyobendî medrese ve okullarının sayısı 1970'lerin başlarında dokuz bini geçiyordu.

Bir düşünce akımı ve hareket merkezi olarak da dikkatleri üzerine çeken Diyobendî okulu Asya ve Uzak Doğu'daki Müslümanlar üzerinde etkiliydi. Pakistan ve Hindistan'daki dini temelli siyasal ve sosyal hareketler de büyük ölçüde Diyobendî geleneğine dayanıyor. Pakistan'da faaliyet gösteren Cemaat-i İslamî, Cemiyet-i Ulema-yı İslam ile Tebliğ Cemaati de Diyobendî geleneğinden etkilenen hareketler arasında.

PAKİSTAN'IN EN GÜÇLÜ SİVİL ÖRGÜTÜ, CEMAATİ İSLAMİ

pakistan'ın en güçlü sivil islamî kuruluşu olan "cemaat-i islami"nin kuruluşu sömürge dönemi hindistanı'na kadar gidiyor. Ünlü müfessir ve dava adamı "Seyyid Ebû'l-Âlâ Mevdûdî" tarafından İngiliz sömürgesi döneminde Hindistan'da kurulan Cemaat-i İslami bugün Pakistan'ın en etkili siyasi kuruluşları arasında yer alıyor.

Cemaat-ı Ä°slami'nin lideriyse Ä°slam dünyasının tanınmış ilim, fikir ve mücadele adamlarından Seyyid Ebû'l-Âla Mevdûdi'ydi. 1903 yılında Hindistan'ın Haydarâbâd eyaletinde dünyaya gelen Mevdudi, 1941 yılında Lahor'da 75 arkadaşıyla birlikte Cemaat-i Ä°slami'yi kurdu. Hareketin hedefi, Kur’ân ve Sünnet rehberliÄŸinde insan hayatının bütünüyle deÄŸiÅŸtirilmesini ve Ä°slâm’ın sosyal hayata yerleÅŸtirilmesini saÄŸlamaktı.

Cemâat-ı Ä°slâmî’nin emirliÄŸine getirilen Mevdûdi 1947 yılında Pakistan devleti kurulunca Lahor’a giderek Ä°chra'ya yerleÅŸti; burası teÅŸkilâtın da yeni merkezi oldu. Mevdudi ve Cemaat-i Ä°slami 1948-1956 yılları arasında Pakistan'ın Ä°slâmî devlet statüsü kazanması için büyük gayret sarfetti. 1956’da kabul edilen ilk anayasada, "Ä°slâmî temellere dayanan bır toplum oluÅŸturmayı ve bütün mevcut kanunları Kur’an ve Sünnet ışığında düzenlemeyı” esas alan maddelere yer verilmesi büyük ölçüde Cemâat-ı Ä°slâmî’nın eseriydi.

Mevdudi sadece Güney Asya’da deÄŸil Arap dünyasında da Ä°slâmî anlayışa yeni bir siyasî üslûp kazandırdı. “Ä°slâm ideolojisi, Ä°slâm devleti, Ä°slâm anayasası, Ä°slâm’ın ekonomik ve politik sistemi” gibi kavramların gündeme girmesinde rol oynadı. Mevdûdiye göre siyaset, Ä°slam akidesinin ayrılmaz bir parçasıydı ve Ä°slam Devleti Müslümanların düçar kaldığı bütün dertlerin devasıydı. Cemaat-i Ä°slami ise ideal bir islami toplumu doÄŸuracak olan bu kavganın öncüsüydü.

Hükümetin İslâmî olmayan uygulamalarına yönelik eleştirileri sebebiyle Mevdûdi, defalarca tutuklandı ve bir keresinde de idama mahkum edildi. Baskılar karşısında cezası ömür boyu hapse çevrilen Mevdudi 3 yıl hapis yattıktan sonra serbest bırakıldı.

Pakistan'daki darbe rejimlerinden Cemaat-i Ä°slami de payını aldı. TeÅŸkilatın faaliyetleri birçok kez askıya alındı. 1971’de DoÄŸu Pakistan’ın ayrılmasıyla sonuçlanan iç savaÅŸta ise Cemaati Ä°slami Pakistan'ın bütünlüğünden yana tavır aldı. 1972’de saÄŸlık sebebiyle ayrılıncaya kadar Cemaat-ı Ä°slami"nin emirliÄŸini yürüten MevdudÄ° 1979'da vefat etti.

Mevdûdi’nin bakış açısıyla ÅŸekillenen Cemaat-i Ä°slami, hem bir düşünce hareketi, hem bir cemaat, hem de siyasi bir parti hüviyeti kazandı. Medreseleri, vakıfları, yayın organları, sosyal yardım kurumları, hastaneleri, kültür merkezleri, gençlik teÅŸkilatları, meslek kuruluÅŸlarıyla devasa bir teÅŸkilat ağına sahip olan Cemaati Ä°slami bu bu potansiyeli siyasete tahvil edemedi. Yüksek fikri gücüne raÄŸmen geniÅŸ halk kesimlerine ulaÅŸamayan Cemaati Ä°slami girdiÄŸi seçimlerde baÅŸarılı olamadı.

Cemaati İslami demokratik bir işleyişe sahip olmasına rağmen toplumsal düzende demokrasinin gelişmesine de ciddi bir katkı sağlayamadı. Selefi grupların Şiileri hedef alan saldırılarını tasvip etmeyen Cemaati İslami, Pakistan toplumunda tekfirci ve şiddet yanlısı eğilimlerin güçlenmesini önleyecek fikri bir açılım gerçekleştiremedi.

Mevdudî'nin 1972'de liderlikten ayrılmasından sonra Cemaati İslami'nin emirliğini Mian Tufeyl Muhammed, Gazi Hüseyin Ahmed ve Seyyid Münevver Hasan yürüttü. 2014 yılında Cemaat-i İslami'nin genel emirliğine Hayber-Pahtuntva eyaleti senatörü Siracul Hak Han seçildi. Siyaset bilimi alanında yüksek lisans derecesi olan Siracul Hak da, Münevver Hasan gibi Cemaati İslami'nin gençlik teşkilatının liderliğini yapmış bir isim.

MÜSLÜMANLAR BİRLİĞİ

Pakistan'da Şiilerin tek ve en güçlü partisi olan Müslümanların Birliği Partisi 2009 yılında kuruldu. 1972 yılında Dr. Seyit Ahmet Ali Nekvi tarafından kurulan İmamiya Öğrenci Derneği, 2009 yılına gelindiğinde partileşme sürecine girdi. Pakistan dışında İran ve İngiltere'de de çok güçlü destekçiler edinen parti, Pakistan'da Şii ve Sünnilerin arasındaki sorunları çözmeye odaklandı.

Pakistan'da dönem dönem baskı altında yaşayan Şiiler'in toplumda kabul edilirliğini arttıracak önemli hamleler yapan parti, çatışma ve baskıları önleme gayesini güdüyor. Pakistan'ın en büyük 20 demokratik partisi içerisinde yer alan parti daha çok Pencap, Sind, Hayber-Pahtunhva, Baloşistan, Gilgit-Baltistan ve Keşmir vilayetlerinde destek görüyor. Partinin ana perspektifi Şiilere karşı oluşan baskılara karşı sesini yükseltmek, Şii ve Sünni toplum arasında iyi niyet oluşturmak, Kuran-ı Kerim ve Hz. Peygamber'i topluma tanıtmak olarak özetlenebilir.

Parti, 2013 yılında girdiği son seçimlerde Pakistan parlamentosuna vekil sokamazken, Belucistan meclisinde bir ve Gilgit-Baltistan mecilisinde de 3 üyeyle temsil edilmeyi başardı. Müslümanların Birliği Partisi, İmran Han ve partisi tarafından desteklenen ilk dini-parti olma özelliğini de taşıyor. Ayrıca genel olarak Taliban karşıtı tüm Sünni parti ve kuruluşlara da bir Şii partisi olarak açıktan destek vermeyi sürdürüyor. Hükümetin Taliban'a karşı sert müdahalelerde bulunmasını isteyen Şiiler, parti aracılığıyla hükümete Taliban'ın bitirilmesi için her fırsatta baskı yaparak destek arıyor. Hükümetin Taliban'la yürüttüğü diyalog ve barış görüşmelerine de karşı çıkan parti, terör gruplarıyla aynı masaya oturmanın anayasaya aykırı olduğunu her fırsatta vurgulamaya devam ediyor.

TALÄ°BAN'A KARÅžI SÃœNNÄ° Ä°TTÄ°HAT

Barelviler son yıllarda Taliban benzeri örgütlerin saldırılarına hedef oluyor. Bu örgütlerle mücadele kapsamında 2009 yılında önde gelen Barelvi organizasyonlarının bir araya gelmesiyle sünni ittihat konseyi oluşturuldu. Komitenin liderliğini Fazıl Kerim üstlendi ve komite içerisinde Ehli Sünnet Cemaati ve Davet-i İslami gibi yaygın Barelvi organizasyonları bulunuyor.

Barelvilerin geleneksel organizasyonsuzluğu ve gevşek organizasyon yapısı nedeniyle seçimlerde ciddi bir etkisinin olması mümkün olmadı. Sünni İttihat Konseyi her fırsatta Taliban ve benzeri yapıların gayr-ı meşruluğunu savunmasıyla dikkat çekiyor. Konsey, yaklaşık 160 milyonluk takipçisiyle Pakistan'ın en kalabalık Sünni mezhebi olan Barelvi zemininde yer bulmuş olsa da, gerçekten büyük bir etki gücü bulunmuyor.

Ülkede bazı önde gelen medya kuruluşlarının, Avrupa ve ABD tarafından desteklendiği gerekçesiyle izlenmesini haram kılan konsey, bir çok konuda verdiği fetvalarla dikkat çekiyor. Sünni İttihat Konseyi liderleri, 2013 yılında taliban'ın tartışmalı konulardaki meydan okumasını kabul etti. Taliban'ın meşruluğu tartışması uzun yıllardır Pakistan Talibanı Hareketi ve konsey arasında sürmeye devam ediyor. Her fırsatta Taliban'a Pakistan anayasasına uymaları gerektiğini hatırlatan Sünni İttihat Konseyi liderleri, Taliban'ın ilkelerine ve cihad koşullarına da karşı olduklarını belirtiyor. Kimi zaman Taliban'ın konsey liderlerine gerçekleştirdiği saldırılar da konseyin taraftarlarını şiddete eğilimli hale getiriyor.

TEBLÄ°Äž CEMAATÄ°

TebliÄŸ Cemaati'nin kurucusu Muhammed Ä°lyas Kandehlevî'ydi. 1885 yılında Kandehle ÅŸehrinde dünyaya gelen Muhammed Ä°lyas küçük yaÅŸlardan itibaren sıkı bir dini eÄŸitim aldı. Kandehlevi, Gangoh’ta ReÅŸid Ahmed Ganguhi ile tanıştı ve onun sufî kiÅŸiliÄŸinden etkilendi. Bu etki hayat boyunca devam etti ve daha sonra kuracağı tebliÄŸ hareketinin temellerini oluÅŸturdu.

Muhammed Ä°lyas “Åžeyhü'l-Hind” olarak tanınan Mevlana Mahmut Hasan'ın Diyobend Medresesi'nde de hadis dersleri aldı. Bir süre müderrislik yapan Ä°lyas, Osmanlı hilafetinin son bulmasının ardından tebliÄŸ çalışmalarına hız verdi. Muhammed Ä°lyas daha çok, Hindû örf, adet ve geleneklerini devam ettiren ve dini bilgileri çok zayıf olan Müslümanları hedef kitle olarak seçti.

1925'teki hac yolculuÄŸunu tamamladıktan sonra irÅŸad faaliyetine baÅŸlayan Muhammed Ä°lyas, tebliÄŸ gezileri yapmaya baÅŸladı. 1932 yılına kadar irÅŸad ve vaaz faaliyetlerini sürdüren Muhammed Ä°lyas, aynı yıl hindistanın çeÅŸitli bölgelerine tebliÄŸ grupları göndermeye baÅŸladı. 2 AÄŸustos 1934’te Nûh ÅŸehrinde yapılan bir toplantıyla TebliÄŸ Cemaati kuruldu. Toplantıda alınan alınan kararlardan en dikkat çekicisi dine davet ve tebliÄŸin her müslümanın görevi olduÄŸuydu.

Åžehirleri ve kasabaları dolaÅŸarak halka namazı anlatmak ve nasihat vermek cemaat mensuplarının uyması gereken kuralların başında geliyordu. TebliÄŸ Cemaati kısa sürede Hindistan'ın her yerinde taraftar kazandı. 1941'de Nûh ÅŸehrinde Muhammed Ä°lyas'ın konuÅŸmacı olduÄŸu mitinge 25 bin kiÅŸi katıldı. Muhammed ilyas'ın 1944 yılında vefat etmesinden sonra topluluÄŸun liderliÄŸini oÄŸlu Muhammed Yusuf Kandehlevi sürdürdü. Yusuf Kandehlevi Türkiye'de Hayatü's Sahabe” isimli meÅŸhur eseriyle tanınıyor.

Hindistan'ın bölünmesinden sonra TebliÄŸ Cemaati'nin faaliyetleri büyük ölçüde Pakistan'a kaydırıldı. 1953’te cemaatin Rayvand'daki genel merkezi kuruldu. Muhammed Yusuf'un vefatından sonra cemaatin emrliÄŸine hadîs muallimi olan kayınbiraderi Åžeyh Ä°n’âm-ül-Hasen geçti. TebliÄŸ Cemaatine kuruluÅŸundan itibaren diÄŸer Ä°slamî gruplar tarafından dini tasavvur, yaÅŸayış ve teklif ettiÄŸi çalışma tarzı açısından çeÅŸitli tenkitler yöneltildi. Ancak TebliÄŸ Cemaati bu süreçte hızlanan hadis, tasavvuf ve bidatlere dair artık sembolik anlamlar kazanmış tartışmalarda taraf olmama yolunu seçti.

Tebliğ cemaatine yönelik bir diğer eleştiri ise tebliğ vazifesini üstlenen kişilerin çoğunun sıradan kişiler olmasıydı. Hindistan ve Pakistan'da hakim olan görüş ise medrese eğitimi almış yetkin kişilerce bu görevin üstlenilmesiydi. Cemaate yöneltilen bir diğer eleştiri ise, Pakistan toplumunda da Amerikan toplumunda da hemen hemen aynı davet yöntemlerinin uygulanmasıydı.

Her sınıftan insana açık olması, gündelik siyasetten ve şiddetten uzak durması devletin cemaate bakışını olumlu etkiliyor. Bu nedenle Lahor'un Rayvand semtindeki yıllık toplantılara en üst düzeyde devlet adamları da katılıyor. Yüzden fazla ülkede faaliyet gösteren Tebliğ Cemaati Pakistan ve Bangladeş'te yılda iki defa genel toplantı düzenliyor. Tongi İçtima adı verilen toplantılara yüzbinlerce insan katılıyor. Pakistan Tebliğ Cemaati'nin 1923 doğumlu emiri Hacı Muhammed Abdül Vahap hareketin yaşayan en eski üyesi.

PAKÄ°STAN'DAKÄ° Ä°SMAÄ°LÄ°LER

Ä°smailîler Pakistan, Hindistan ve DoÄŸu Afrika ülkeleri baÅŸta olmak üzere 25 ülkede yaşıyor. 25-30 milyon kadar mensubu olduÄŸu tahmin edilen Ä°smailî toplumunun ruhani lideri ise “IV. AÄŸa Han” olarak anılan Kerim Åžah Ali. ÅžiiliÄŸin ikinci büyük kolu olan Ä°smailî mezhebine göre kutsal metinlerin dışsal ve içsel anlamları var.

Ayetlerin hakikatini bilme ve açıklama yetkisi ise Sevgili Peygamberimizin varisleri olduklarını düşündükleri İsmaili imamlara ait. Buna göre ayetlerin zahiri manalarının batıni manaya tevil edilmesiyle hakikate ulaşılabiliyor. Bu yüzden İsmaililer "batıniler" olarak da anılıyorlar. 10. asır başlarında kurulan ve 1171'de Selahaddin Eyyubi tarafından yıkılan Fatımi Devleti İsmaili mezhebine dayanıyordu. Fatımi halifeleri de kendilerini soyca İsmail ailesine dayandırıyordu.

Fatımi halifesi El-Muntansır'ın 1094 yılında vefat etmesinin ardından Ä°smaililer ikiye bölündü. Birinci grup imamet'in El Muntansır'ın büyük oÄŸlu Nizar'ın, ikinci grup ise küçük oÄŸul Mustali'nin hakkı olduÄŸunu savundu. Fatımi veziri Efdal’in desteÄŸiyle Mustali, kardeÅŸi Nizar'ı ortadan kaldırdı.

Ä°ran’lı Ä°smailî ÅŸeflerinden Hasan Sabbah bu bölünmede nizar'dan yana taraf oldu. Ä°ran'ın kuzeyindeki Elburz daÄŸlarındaki Alamut Kalesi'ni üs edinen Hasan Sabbah Nizariler'in en karizmatik lideriydi. Kartal yuvası olarak anılan sarp bir kayalık üzerine inÅŸa edilen Alamut Kalesi daha çok siyasi suikastlere beÅŸiklik etmesiyle ün kazandı.

Selçuklu veziri Nizamül-Mülk, Selçuklu Sultanı Davud, Abbasi halifeleri Mustarşid ve Raşid, Fatımi veziri El Efdal'in yanı sıra yüzlerce vali, komutan ve din adamı İsmaili fedailer tarafından öldürüldü. Kudüs fatihi Selahaddin Eyyubi ise suikastten sağ kurtulanlar arasındaydı. Suikastçi fedailere haşhaş içirilmek suretiyle beyinlerinin yıkandığına dair söylenceler, grubun "haşhaşiler" olarak anılmasına neden oldu. Haşhaşiler batı literatürüne ise "suikastçiler" olarak girdi.

Hasan Sabbah'ın ölümü üzerine yerine Kaya Bizurg Ummid geçti. Nizarilere göre Bizurg Ummid Nizar'ın soyundan geliyor. Ummid'den sonra Alamut imamlığı babadan oÄŸula geçmeye baÅŸladı. Alamut 1256'da MoÄŸol ordusu tarafından kuÅŸatıldı. Alamut'un son imamı Rükneddin, MoÄŸol baskısına dayanamayarak teslim oldu. Ardından Alamut Kalesi teslim bayrağını çekti. MoÄŸollar Alamut'ta taÅŸ üstünde taÅŸ bırakmadı. MoÄŸolistan’a götürülen Rükneddin ve maiyeti kılıçtan geçirilerek öldürüldü.

Alamut ile baÄŸları kesilen Suriye Nizarileri ise Memlük sultanı Baybars tarafından yenilgiye uÄŸratıldı. Suriye Nizari Örgütü on yıl içinde sahneden çekildi. Böylece yaklaşık iki asır boyunca Ä°ran ve Suriye’yi kasıp kavuran Nizarî-Ä°smailî örgütü ortadan kalkmış oldu. Bu geliÅŸmelerin sonucunda Nizariler Ä°slam dünyasının bir çok bölgesine dağılmış olarak çoÄŸu kez tasavvuf kisvesi altında varlıklarını sürdürdü. Alamut imamı Rükneddin’den sonra Nizari imamlığına, oÄŸlu olduÄŸu iddia edilen Åžemseddin Muhammed getirildi.

Ruhani liderlik Åžemseddin Muhammed'den sonra küçük oÄŸlu Kasım Åžah’a intikal etti. Nizarilere göre AÄŸa Han ailesinin soy aÄŸacı Kasim Åžah'lılara dayanıyor. Dördüncü AÄŸa Han, Hazreti Ali'ye kadar giden silsilede 49. imam olarak kabul ediliyor.

PAKÄ°STAN'DA TASAVVUF

Sekizinci yüzyılın başlarından itibaren İslam'ın etkisini güçlendirdiği Pakistan bölgesinde tasavvuf da benzer hızla yayıldı. Bölgenin Müslümanlaşmasında büyük bir katkısı olan tasavvuf özellikle 12. ve 13. yüzyıllarda Pakistan'da en parlak dönemini yaşadı. Delhi sultanlığının hüküm sürdüğü bölgede tasavvuf bölgenin en önemli dini hareketlerinden biri haline geldi.

Tasavvufun yayılmasıyla bölgede yetişen İbrahim bin Ethem, Şeyh Hakim Muinüddin Çişti ve Şakik El Belhi gibi meşhur şahsiyetler etkili oldu. Tasavvufun en tekili olduğ ülkelerin başında gelen Pakistan'da ön planda olan sekiz tarikat bulunuyor. Şazeliyye, Çiştiyye ve Nakşibendiyye bu tarikatların en yaygınları. Pakistan'da en önemli İslami akımlardan biri olan tasavvuf bölgede 1970'li yıllarar kadar etkinliğini devam ettirdi. Bu tarihten bölgede tasavvuf etkinliğini kaybetmeye başladı.

Afganistan cihadı için Pakistan'a gelen Araplar'ın bölgede yaydıkları Vahhabilik ve Selefilik, Pakistan'daki tasavvufi faaliyetlere balta vurdu. Ülkedeki medreselerin bir çoğunun Vahhabi ve Selefi görüşe sahip müderrislerin eline geçmesi nedeniyle Pakistan'da tasavvuf tehdit altında. Bu medreselerde tasavvufun İslam'da yeri olmadığını ve sufilere ait türbelerin şirk yerleri olduğu yönünde eğitimler veriliyor. Bu nedenle de sufilere ait türbeler ve dergahlar terör saldırılarına hedef oluyor.

Sadece 2005 ve 2009 yılları arasında Pakistan'daki sufilere ait yerlerde 29 ayrı terör saldırısı gerçekleştirildi ve bu saldırılarda 560'dan fazla kişi hayatını kaybetti. Bu saldırılar her geçen yıl artarak devam ediyor.

HÄ°ND HÄ°LAFET HAREKETÄ°

Ä°ngiliz sömürgesi altında yaÅŸayan Hind Müslümanlarına göre Osmanlı sultanı Ä°slam aleminin birliÄŸinin sembolü ve yegâne meÅŸru halifesiydi. Bu nedenle Hindistan’da hutbeler son halife "Abdülmecid Efendi" dahil olmak üzere osmanlı halifeleri adına okundu. Ä°ngiliz hükümeti Hind Müslümanlara birinci dünya savaşından yenilgiyle çıkan Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğünün ve halifenin otoritesinin muhafaza edileceÄŸi sözü vermiÅŸti.

İngilizler'in verdikleri sözde durmayacaklarını gösteren bir tutum izlemeleri Hind Müslümanları tarafından büyük bir tepkiyle karşılandı. 30 Ekim 1918'deki Mondros Ateşkes Sözleşmesi'nin ardından harekete geçen hintliler bir hilafet komitesi teşkil ettiler. Komitenin amacı Osmanlı toprak bütünlüğünü korumak ve mukaddes yerlerin Osmanlı halifesi tarafından yönetilmesini sağlamaktı.

Hindistan Müslüman BirliÄŸi'nin yaptığı bir toplantıda alınan karar sonucunda 14 Kasım 1919’da Merkez Hilafet Komitesi teÅŸkil edildi. Hilafet hareketine Hindu liderler de destek verdiler. Bu liderler arasında Mamatha Gandi ve Pandit Motilal Nehru da vardı. Osmanlı Hilafeti meselesi hem Åžii ve Sünni Müslümanları, hem de Müslümanlarla Hinduları Ä°ngilizlere karşı birleÅŸtirdi.

Hint Hilafet Komitesi isteklerini bir bildiriyle ilan etti. Bildiride Hindistan Müslümanlarının Resulullah’ın halefi ve Ä°slam'ın lideri olarak gördükleri Osmanlı sultanının manevi kiÅŸiliÄŸine sarsılmaz bir sadakat ile baÄŸlı oldukları vurgulandı. Hindistan hükümetinin resmi tarihçilerinden Sir Theodore Morison’un ifade ettiÄŸi gibi hilafet hareketi Hindistan’da bir halk hareketine dönüştü.

Hint Müslümanları 1919 yılında 17 Ekim gününü “Hilafet Günü” ilan ettiler. Gandi'nin de desteÄŸiyle bu güne iÅŸtirak eden Hindular'ın katılımlarıyla muazzam bir gösteri sergilendi. Hilafet komitesinden bir heyet ise Hindistan genel valisine bir ültimatom vererek Ä°ngiliz hükümeti uyarıldı. 1 Åžubat 1920’de Londra’ya giden bir heyet Ä°ngiliz hükümetiyle iki kez görüşerek hilafet komitesinin isteklerini yineledi. Heyet Avrupa’ya geçerek çeÅŸitli devlet adamları nezdinde temaslarda bulunduktan sonra Bombay’a döndü.

Osmanlı devletini paramparça eden Sevr anlaÅŸmasının duyulması Hindistan'da büyük bir öfkeye sebebiyet verdi. Komite üyesi Åževket Ali 19 Mart’ı yas günü ilan etti. Ardından iÅŸ grevleri baÅŸladı. Dükkanlar kapandı, öğrenciler okula gitmedi. Avrupa malları boykot edildi ve yerli askerler silahlarını bıraktılar. Hindistan'da hayat adeta durma noktasına geldi. Tepkiler yer yer çatışmalara dönüştü ve onlarca insan hayatını kaybetti.

Boykota destek veren Gandi Ä°ngiltere'nin Osmanlı politikasını sertçe eleÅŸtiren bir yazısından ötürü tutuklandı. Motilal Nehru, Jawaharlal Nehru, Ebu’l–Kelam Azad, Mevlana Muhammed Ali ve Åževket Ali KardeÅŸler de tutuklananlar arasındaydı. Hint Hilafet Hareketi, Mustafa Kemal PaÅŸa ve arkadaÅŸlarının baÅŸlattığı Milli Mücadele'yi gönülden destekledi. 27 Aralık 1922’de gerçekleÅŸen Hilafet Konferansı'nda Mustafa Kemal PaÅŸa’ya "Ä°slam’ın Kılıcı ve Hilafet Mücahidi" ünvanı verildi.

Bu arada Hint Müslümanlar Mustafa Kemal PaÅŸa’ya teslim edilmek üzere yüklü miktarda parayı Ankara’ya gönderdi. Ancak durum Hint Müslümanları'nın arzu ettiÄŸi ÅŸekilde geliÅŸmedi. 1924’te Büyük Millet Meclisi tarafından hilafete son verilmesi üzerine hilafet hareketinin Türkiye’ye olan ilgisi söndü. Hint Hilâfet Hareketi hedefine ulaÅŸamamış olsa bile Osmanlı Devleti'nin en kritik bir döneminde sergilenen dayanışma, fedakarlık ve mücadele kalıcı izler bıraktı.

PAKÄ°STAN TALÄ°BANI

7 Ekim 2001 yılında başlayan ABD'nin Afganistan işgali bölgede bir çok radikal grubun ortaya çıkmasına neden oldu. 2003 yılında NATO'nun da bu işgale katılması ile birlikte Afganistan ve Pakistan'da bir çok kişi bu işgale karşı çıkarak silahlı mücadeleye başladı. Pakistan'da ortaya çıkan bu grupların Aralık 2007'de biraraya gelmesiyle birlikte Pakistan Taliban'ı kuruldu. Beytullah Mesud, Pakistan'daki 13 grubu bir çatı altında toplamayı başaran Pakistan Talibanı'nın ilk lideri oldu. Bu yeni örgüt tarafından Ağustos 2008'de kapatıldı ve banka hesaplarına el koydu. Afganistan'daki Amerikan işgalinin devam etmesi ve Pakistan Talibanı'nın kalesi konumunda olan aşiretler bölgesindeki ABD insansız hava saldırıları örgütün radikalleşmesinde önemli bir paya sahip.

Taliban'ın kurucusu ve ilk lideri olan Beytullah Mesud Ağustos 2009'da ABD insansız hava aracı saldırısı sonucu öldürüldü. Örgütün yeni lideri Hakimullah Mesud oldu. Mesud önderliğindeki Pakistan Talibanı ülkedeki saldırılarını artırdı. Örgüt ilk ciddi saldırısını 2009 yılında Afganistan'ın Host şehrindeki CIA üssünde gerçekleştirdi. Ürdünlü bir doktor tarafından Çemen kampında gerçekleştirilen saldırıda 7'si ABD'li CIA ajanı, 10 kişi öldürüldü.

Saldırının sorumluluğunu Pakistan Talibanı üstlendi. Taliban lideri Hekimullah Mesud saldırının, örgütün öldürülen lideri Beytullah Mesud'un intikamını almak için yapıldığını söyledi. Bu saldırıdan sonra dikkatleri üzerine çeken Pakistan Talibanı Eylül 2010'da ABD tarafından terör örgütleri listesine alındı ve örgütün üst düzey yöneticilerinin başına ödüller konuldu. Hakimullah Mesud zamanında güçlenen örgüt özellikle Pakistan'da bir çok saldırı gerçekleştirdi.

Pakistan'ın ve ABD'nin bir numaralı hedefi haline gelen Hakimullah Mesud Kasım 2013'te ABD'nin insansız hava aracı saldırısı sonuccu öldürüldü. Hakimullah Mesud'un ölümünün ardından örgütün başına Molla Fazlullah getirildi. Navaz Şerif hükümeti göreve başladıktan sonra Pakistan Talibanı ile barış görüşmelerine hız verildi. İki taraf arasındaki ilk görüşme Şubat 2014'te gerçekleşti. Taliban temsilcileri ile Pakistanlı yetkililer biraraya geldi.

Mart 2014’te Kuzey Veziristan'da hükümet ve Taliban yetkilileri arasında ikinci bir görüşme gerçekleÅŸtirildi. Ancak her iki görüşmeden de bir sonuç çıkmadı. Nisan 2014'te Pakistan Talibanı, barış görüşmelerinden çekildiÄŸini açıkladı. 2014 Haziran'ında Karaçi'deki Cinnah Uluslararası Havalimanına yapılan saldırının sorumluluÄŸunu Pakistan Talibanı üstlendi.

Bu saldırı yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Saldırıdan bir hafta sonra Pakistan ordusu Pakistan Talibanı'na karşı yapılmış en büyük operasyon oldu. Operasyonlar sonucunda Kuzey Veziristan'ın yüzde 90'ı Taliban'dan temizlendi. Operasyonlar sırasında 2760'tan fazla Taliban üyesi öldürülürken, 347 Pakistan güvenlik görevlisi de hayatını kaybetti.

Saldırılardan kaçan bir çok Taliban üyesinin Afganistan'ın Pakistan sınırına yerleştiği tahmin ediliyor. 930 binden fazla sivil ise Zarb'e Azb operasyonları nedeniyle evlerini terk etmek zorunda kaldı. Bölgede operasyonlar halen devam ediyor. Ülkede az da olsa var olan barış umutlarını suya düşüren olay ise 17 Aralık 2014'te Peşaver'de yaşanan askeri lise baskını oldu. 134'ü öğrenci 150 kişinin öldüğü saldırının sorumluluğunu Pakistan Talibanı üstlendi.

Kaynak: Kuzey Haber Ajansı