'Evim parmağımın ucunda'

Diyarbakır’ın Sur ilçesinde 6 mahallede geçtiÄŸimiz yılın Aralık ayının 11’inde açılan hendek ve barikatların kaldırılması ve operasyonlar nedeniyle ilan edilen sokaÄŸa çıkma yasağı Pazar günü sabah saatlerinde biraz daha daraltıldı. Bazı mahallelerdeki sokakların temizlenen bölümleri yasak kapsamı dışına çıkarıldı. Surlulardan bazıları kullanılamayacak durumda olsa da evlerine kavuÅŸurlarken bazıları da ancak uzaktan ve yüksek bir binanın damından bakmakla yetindi.

Sur'da damlardan görülebilen yasaklı mahalleler harabe halde.

[Fotoğraf: Abdülkadir Konuksever/Al Jazeera]

Parmakların ucundaki umut

Yasak kapsamı dışına çıkarılan yerlerden birisi de Bıyıklı Mehmet PaÅŸa Sokağı. Burası Diyarbakırlıların ‘YoÄŸurt Pazarı’ diye tanımladıkları yer. Peynir, yaÄŸ, zeytin, yoÄŸurt ticareti yapanların yoÄŸunlukta olduÄŸu sokak çok hareketli. YoÄŸurt Pazarı’na girenler esnaflara uÄŸramadan sokağın sonunda saÄŸa dönerek dar sokakta aceleyle yürüyorlar. Burası çatışmaların sürdüğü SavaÅŸ ve DabanoÄŸlu Mahalleleri’ne en yakın bölge ve sokaÄŸa aceleyle girenlerin ulaÅŸmaya çalıştıkları yer kapısı kırılmış, kendisi de kullanılamayacak olan yüksek bir bina. Katlardaki bütün kapılar açık ve içerisinden merdivenlere taÅŸan kırık dökük eÅŸyaların üzerinden atlıyor dama ulaÅŸmaya çalışanlar. Ağır bir koku kimilerine parmaklarıyla burunlarını kıstırmalarına yol açıyor. Acele adımların bir nedeni de bu ağır kokudan olabildiÄŸince uzaklaÅŸmak. Ancak koku her yerde. Aylarca kapalı kalan dükkân ve evlerde çürüyen gıda maddelerinin her tarafa sinen izinin dağılması kolay olmayacak.

Diyarbakırlılar yasaklı mahallelerdeki evlerini görebilmek için yüksek yapıların damlarına akın ettiler.

[Fotoğraf: Abdülkadir Konuksever/Al Jazeera]

‘Bak evim parmağımın ucunda’

Dama ulaÅŸanların ilk yaptıkları ÅŸey evlerinin bulunduÄŸu tarafa koÅŸup en uçta ve kimi zaman ayak parmaklarının ucunda yükselerek uzaklardaki belirsiz bir yapıyı seçmeye çalışmak. Elleriyle siperledikleri gözlerini kısıp yarı bilinçsiz kenardaki delik deÅŸik tuÄŸladan korkuluklara yaslananları önce gelenler uyararak uzaklaÅŸtırıyor. TuÄŸlaların direnmekten vazgeçip yaslananla birlikte aÅŸağıya düşmesi an meselesi. Kimi evini seçemiyor, bazıları da aÅŸağıda kurÅŸun ve top mermileriyle delik deÅŸik uzanan mahallelerden evini belirleyip parmaklarıyla beraberinde getirdiklerine veya meraklı kalabalığa gösteriyor. Mehmet Polat onlardan biri. ‘Bak görüyor musun evim ÅŸimdi tam parmağımın ucunda, bana yaklaÅŸ, gözünü koluma hizala’ diye tarif ediyor. Ardından, ‘hah iÅŸte tam orası, yıkıldı’ diyerek hikayesini anlatıyor.

“Ben inÅŸaat işçisiyim. Çatışmalar ve sokaÄŸa çıkma yasağı baÅŸladığında evimden çıkmadım. Hem gidecek yerim yoktu hem de ‘nasılsa yakında biter, sahipsiz bırakırsam talan edilir’ dedim kendi kendime. Yedi çocuÄŸum var, elimizdekilerle biraz gıda alıp kaldık. Ama çok fazlalaÅŸtı çatışmalar. Önce silah sesleriydi sonra tank, top sesi duyduk. Yine çıkmadım, ben fakir adamım ve sahip olduÄŸum tek ÅŸey evimiz. Ama az biraz paramızla aldığımız gıdamız tükendi. Yevmiye, günübirlik yeter bize öyle birikimimiz yok. Baktık açlıktan öleceÄŸiz mecbur kapıyı pencereyi kilitleyip çıktık. Elimizi kaldırarak polis noktasına gittik. Onlar da bizi çıkardılar.”

Yasağın kalktığı bölgelerdeki evlerin önemli bir bölümü kullanılamayacak durumda.

[Fotoğraf: Abdülkadir Konuksever/Al Jazeera]

‘Hayat daha da zorlaÅŸtı’

Mehmet Polat ve çocukları evlerinden çıktıktan sonra bir süre kayınpederinde kalmış. Evdekilere verdikleri rahatsızlıktan kendileri de rahatsız olunca BaÄŸlar Mahallesi’nde bir gecekonduya yerleÅŸmiÅŸler.

“O saatten sonra hayat bizim için daha da zorlaÅŸtı. Böyle çıplak bir ev tuttuk 400 liraya ve iki döşek iki battaniye ile girdik. Devlet iki kira yardımı yaptı bir seferinde 500 lira bir seferinde de bin lira verdiler. Ä°nÅŸaat iÅŸleri de düştü, iÅŸ bulamadım doÄŸru düzgün. Bir oÄŸlumu Ä°ÅžKUR’a çağırıp iÅŸe aldılar. O iÅŸe girince kira yardımımız kesildi.”

Yasağın kalktığı sokaklarda evlerin kapısı aylar sonra açılabildi.

Ev ve barış

Mehmet Polat talebini, ‘evimi ve eÅŸyalarımı istiyorum’ diye özetliyor. Sonra aklına gelen ve unuttuÄŸuna hayıflandığını belli eden bir tonlamayla sürdürüyor konuÅŸmasını.

“Abe (aÄŸabey) vallahi barış istiyoruz, bu çatışmalar bitsin, insanlar ölmesin. EÄŸer insanlar ölecekse ve çatışmalar devam edecekse benim evimin eÅŸyamın bir kıymeti olmaz ki.”

‘Evime girdim aÄŸladım’

Naif Aslan, zarar tespit komisyonu ile birlikte evine aylar sonra girebilmiÅŸ.

Uzaktaki evini seçmeye çalışanlardan birisi de Naif Aslan. Bir hafta önce zarar tespit komisyonu ile aylardan sonra evine girebilenlerden biri o. Ama gördükleri gözlerini yaÅŸartmış. Damın üzerinde uzattığı kolunun parmaklarıyla hizaladığı yöndeki evini, ‘bombanın deÄŸdiÄŸi bina var ya, onun hemen yanındaki yanmış evin tam arkasına düşüyor’ diye tarif ediyor.

“Evim SavaÅŸ Mahallesi Yumurtacılar Sokak’ta. Orası hala yasak ama geçen hafta Cuma günü gidip gördüm. Zarar Tespit Komisyonu ile birlikte gidip baktık. Oturdum, aÄŸladım. Geriye hiçbir ÅŸey kalmamış. Duvarlar delik deÅŸik ve eÅŸyalarımın hepsi yanmış. Yasak baÅŸladığında kaçarken hiçbir eÅŸyamızı çıkaramamıştık, artık istesek de çıkaramayız, çünkü eÅŸyam kalmamış.”

Naif aslan daha fazla konuşamıyor. Yüzünü seçmeye çalıştığı evinden tarafa çevirip susmayı tercih ediyor.

‘Yüksek bina, düşük umut’

Remziye Çerdenli evinin yerini çıkaramayanlardan. 'Mahalle yok olmuş' diyor.

[Fotoğraf: Abdülkadir Konuksever/Al Jazeera]

Remziye Çerdenli, oÄŸluyla birlikte tırmanmış en yüksek binanın damına. Hasırlı Mahallesi’ndeki evini seçmeye çalışsa da uzun süre baÅŸaramıyor bunu, çünkü iÅŸ makinelerinin yıktığı ve geniÅŸlettiÄŸi sokakları tanımakta bile güçlük çekiyor. Nirengi noktası olarak seçtiÄŸi kilise kulesi ve cami minaresinden hizalayarak bir yerlere varmaya çalışsa da baÅŸaramıyor.

“Evimi göremedim. Altı aydır ne halde bilmiyorum. Yedi çocuÄŸum ve eÅŸimle çıkıp gittiÄŸimiz günden beri bir daha gelemedik. Sokaklar deÄŸiÅŸmiÅŸ, evler yıkılmış. Åžimdi bakıyorum nerede olduÄŸumuzu bile anlayamıyorum. Mahalle komple yok. Ancak yasak kalkarsa gidip bulabiliriz eÄŸer yerinde duruyorsa. PeriÅŸan olduk aylardır. Artık bu iÅŸlerin bitmesini istiyoruz. Böyle yaÅŸayamayız.”

Eşyalarını aylar sonra çıkarabildiler.

Yasak kapsamı dışına çıkarılan sokaklarda biriken çöpler belediye işçileri tarafından temizleniyor. Etraf kötü koku ve sinekten geçilmiyor. Bazı aileler çoktan umutlarını kestikleri ve anahtarını bile kaybettikleri evlerinin kapılarının açılması için çilingir beklerken bazı aileler de kurtarabildikleri eşyalarından yaptıkları denklerin başında oturuyorlar.

‘Aylardan sonra kepenk açtım’

Hacı Halil Demircan kepenklerini aylar sonra açabilmiş.

Bıyıklı Mehmet Paşa yada nam-ı diğer Yoğur Pazarı esnafından Hacı Halil Demircan altı ayın ardından ilk kez kurşun delikleri ile dolu kepengini kaldırmış. Gördükleriyse onun için sürpriz olmamış. Harabeye dönmüş dükkânının önüne koyduğu kürsüde oturuyor ve ne yapacağını düşünüyor.

“Altı yedi aydır bak ilk kez açıyorum. Ä°ki buzdolabım delik deÅŸik olmuÅŸ, yaÄŸ, zeytin, peynir ve kavurmalarım çürümüş. Geldiler zarar tespitten gördüler hepsini kaldırıp çöpe attım. Tavanım delik deÅŸik olmuÅŸ ve kepengim kırılmış. Yirmi milyardan fazla zararım var. Ama ben bunun peÅŸinde deÄŸilim, yorulduk vallahi yorulduk, bıktık artık. Tek talebim huzur olsun ve insanlar iÅŸine gücüne baksın, çok mu istediÄŸim?”

Yasağın kalktığı yerlerden olan Bıyıklı Mehmet Paşa sokak bu halde.

Sur ilçesinde SavaÅŸ ve DabanoÄŸlu Mahalleleri’nde toplam 14 bölge yasak kapsamı dışına çıkarıldı. Bu bölgelerde ev ve iÅŸyerleri bulunanlar sokakların ana trafiÄŸini oluÅŸturuyor. Kimi evine, iÅŸyerine aylar sonra kavuÅŸurken kimi de ancak uzaktan ve parmaklarının ucunda göstermekle kalıyor.

Kaynak: Al Jazeera