Bugün, büyük Çerkes Sürgünü'nün yıldönümü

Çarlık Rusyası ordularının 19. asrın 2. yarısında Çerkesler'in yaşadığı bölgeyi işgal etmesiyle başlayan süreç, milyonlarca insanın vatanını terk etmesiyle son buldu.

Rus tarihçi Sulujiyen, Çerkes sürgününden önce Kafkasya'daki durumu "Dağlılar teslim olmuyor diye vazgeçemezdik. Silahlarını alabilmek için yarısının kırılması gerekti. Kanlı savaşta birçok kabile tamamiyle yok edildi. Birçok anne bize vermemek için kendi çocuklarını öldürüyordu" sözleriyle özetlemişti.

Kafkasların direnişi bir asır sürdü

Asya ile Avrupa arasındaki geçiş noktalarından biri olan Kuzey Kafkasya, tarih boyunca farklı kavimlerin hâkimiyet mücadelesine sahne olurken, Kafkasların yerli halklarından olan Çerkesler de bölgeyi istila etmek isteyen güçlere karşı savaştılar. Son olarak bölgeyi kontrol altına almak isteyen Çarlık Rusyası'nın istilâsı 3 asır sürmüş, bu müddet içinde Kafkas halkları topyekûn bir mukavemet sergilemişti.

Osmanlı İmparatorluğu ile Rus Çarlığı arasındaki Kırım Savaşı'nın 1856'da son bulmasının ardından bölgedeki dengeler değişmiş, güneydeki Rus orduları Kırım cephesinin kapanmasıyla birlikte doğuya yönelmişti. Çarlık orduları Çerkesler'in ve diğer Kafkas halklarının topraklarını istilâ etmeye başladıktan sonra, 1862'de Çar 2. Aleksandır Kafkasya'ya gelerek, bütün Çerkesleri kendisine kayıtsız şartsız itaat etmeye çağırdı.

Çar'ın çağrısı olumsuz cevaplanınca, çatışmalar yayılarak çok sayıda köy ateşe verildi ve binlerce masum insan hayatını kaybetti. 300 yıllık mücadelenin ardından artık direnecek gücü kalmayan Çerkesler; Tuapse, Anapa, Soçi, Poti ve Batum gibi limanlardan gemilere bindirilip Osmanlı İmparatorluğu topraklarının yolunu tuttular.

Gemiler dolusu insan, Trabzon, Samsun, Sinop, İstanbul, Varna, Burgaz ve Köstence limanlarına indiriliyordu. Yıllar süren göç sırasında 2 milyona yakın insan yurdundan edilirken, onbinlercesi sürgün sırasında hayatını kaybetti. Yaşanan dram dönemin Trabzon Başkonsolosu tarafından hazırlanan rapora "Türkiye'ye gitmek üzere Batum'a gelen 70 bin Çerkes'in günde ortalama 7'si ölürken, Trabzon'a çıkarılan 24 bin 700 kişiden şimdiye kadar 19 bini öldü. Samsun civarındaki 110 bin göçmenden de her gün 200'ü can vermekte" diye yansımıştı.

Sağ salim Karadeniz limanlarına ulaşan Çerkesler, zamanla Çarşamba Ovası'ndan başlayan, Kayseri üzerinden geçerek Suriye'nin içlerine kadar oluşan bir hat oluşturdular. Balkanlar'a ulaşan Çerkesler'in bir bölümü gemilerle Lübnan üzerinden bugünkü Ürdün topraklarına taşınırken, bir bölümü ise İstanbul'un çevresindeki Adapazarı ve Bursa gibi vilâyetlere yerleştirildiler.

Kafkas dağlarından kopup gelen Çerkesler, zamanla yaşadıkları ülkelerin bir parçası olsalar da, geleneklerini ve köklerinin uzandığı topraklar olan Kafkasya'yı asla unutmadılar.

Dünyabizim