Kültürel kapitülasyonlarla hesaplaşmak

Atasoy Müftüoğlu



Günümüz dünyasında, dünya görüşlerinin ve değer sistemlerinin ideolojik karşıtlığı temelinde bir dünya iç savaşı yaşanıyor. Ahlaki kaygılar içermeyen bir dünyada, ırkçı kesinliklerin, fanatik kesinlikler, ideolojik kesinlikler insanlık ruhunu ve bilincini kirleten derin bir krize yol açıyor. Günümüzde yaşanan gelişmelerle ilgili olarak sağlıklı, tutarlı politik analizler yapmak imkansız hale geliyor. İçerisinde yaşadığımız, hepimizi bir biçimde etkileyen politik gelişmeler, ahlaki istikrarsızlıklar ve belirsizlikler içerisinde bulunduğumuzu gösteriyor. Ahlaksızlığın normalleşmesi, yadırganmaması, sorgulanmaması bugüne ve geleceğe ilişkin algılama biçimlerimizi de olumsuz yönde etkiliyor. Günümüzde, özellikle de, İslam dünyası toplumları arasında yaşanan politik sorunların/karşıtlıkların/gerilimlerin, ancak, ahlaki kaygılar/hassasiyetler temelinde gerçekleştirilecek uzlaşmalar yoluyla aşılabileceği gerçeği üzerinde hiç durulmuyor.

YENİ IRKÇILIK İSLAMOFOBİ
Yirminci Yüzyıl Judeofobinin belirleyici olduğu bir yüzyıl olmuştu. Yirmibirinci yüzyıl yeni bir ırkçılıkla, İslamofobiyle başladı. Bugün, ideolojik karşıtlıklar somut bir gerçek olarak yaşanıyor. Tarihi gelişmeleri, politik gelişmeleri ve ilişkileri anlamak, anlamlandırmak her geçen gün daha zor hale geliyor. Yörüngesini kaybetmiş tarihsel zamanlarda yaşadığımız için, karşı karşıya bulunduğumuz siyasal gelişmelerin, hiç bir değer/anlam/ahlak sistemiyle ilgisi bulunmadığını görmüyor, bunları tartışma konusu yapmıyoruz. Güç politikalarına dayalı karşıtlıklar, her toplumda, bütün unsurların eğilimlerin, yapıların oluşumların, kendilerini Batılı normlara göre konumlandırılmalarını, tanımlamalarını dayatıyor.

Ä°slam dünyası toplumları olarak, tamamlanmamış bağımsızlıklar içerisinde yaÅŸamaya devam ettiÄŸimiz için, sembolik/biçimsel bağımsızlıklara ikna edildiÄŸimiz için, hegemonik kültürün ve bilginin iktidarı tarafından yönlendiriliyoruz, biçimlendiriliyoruz. EÄŸitim/öğretim hayatımızı hegemonik bilginin/dilin/kültürün belirlediÄŸi sınırlar içerisinde sürdürüyoruz. Ä°slami düşünce hayatının/dünyasının, medya ve kültür dünyasının hegemonik/sömürgeci dilin/bilginin/kültürün belirleyiciliÄŸiyle ilgili bir sorunu olmadığı görülüyor. Modern-seküler-totaliter ütopyalara maruz kaldığımız halde, bu ütopyaların neden olduÄŸu karmaşık sorunlarla ilgili olarak kapsamlı/derinlikli sorular sormuyor, sorgulamalar yapmıyoruz. BatılılaÅŸma süreçleri, Batılı anlamda tarih yapma süreçlerinin devam ettiÄŸini gösteriyor. Irkçı bir kültürün yansıması olan “uygarlık misyonu” dili ile hesaplaÅŸabilmiÅŸ deÄŸiliz. Avrupa kavram ve kurumlarına katılma isteÄŸinin, Batılı tarih inÅŸa'sına katkıda bulunmak olduÄŸunu düşünmüyor, tartışma ihtiyacı duymuyoruz.

TEMEL-HAYATÄ° SORUNLAR ELE ALINAMIYOR
Bir insanın, bir toplumun, bir kültürün bağımlılıklarla kuşatılmış, kısıtlanmış, engellenmiş bir durumda, konumda bulunurken, kendisini bağımsız sayması kadar acıklı bir durum olamaz. Bütün koşullara uyum sağlayan sorunlu bir din algısı-yorumu sebebiyle biz Müslümanlar bugün, İslami anlamda temel-hayati sorunları hiç bir şekilde ele almıyoruz. İslam'ın, toplumsal, siyasal, ekonomik, hukuki bir konu, sorumluluk/yükümlülük olmaktan çıkarılarak, kişisel/folklorik bir konu haline getirilmesi, yerel-duygusal bir kültür uğraşı haline getirilmesi, Müslümanların, İslami düşünce hayatının, medya ve kültür hayatının sınırsız bir konformizme/statükoya kapanarak düzen dindarlığıyla bütünleştiklerini gösteriyor.

İslami düşünce hayatı, medya ve kültür dünyası, eleştirel bilince, eleştirel entelektüellere, yirmibirinci yüzyıla hitap edebilecek radikal düşünce ustalarına sahip olmadığı için, konformizmin sınırları aşılamıyor, konformizmin gündemi reddedilemiyor, kendisini ortaçağa yerleştiren bir dili, kültürü ve zihin dünyasını sorgulayamıyor. Kendisini ortaçağa yerleştiren bir zihin dünyasının bugün için yapabileceği hiç bir şey olmadığını anlamakta güçlük çekiyoruz.

KONFORMİZMDEN ÇIKMAK
İnsanlığa ve tarihe söyleyecek yeni bir sözü olmayan toplumların ve kültürlerin korformizmi seçmekten, kültürel kapitülasyonlara katlanmaktan başka yapabilecekleri bir şey yoktur. Konformizmi seçen her kültür ve toplum bu seçimi ile bir tür sorumsuzluğu ya da rahatlığı seçmiş olur. Her tür eleştirel, sorgulayıcı konum, duruş, her tür rahatsızlığı göze almayı gerektirir. Her tür konformizm her durumda etkili bir uyuşturucudur. Bu nedenle konformizmler yeni bir yaklaşıma, yeni bir yoruma, eleştirel bir tarza geçit vermezler. Konformistler eleştirel görüşler üzerinde düşünmek yerine bu görüş sahiplerini psikolojik teröre tabi tutarak itibarsızlaştırmak isterler. Konformistler, statü, konum ve çıkar kaybına uğramamak için, kitlelere gerçeği söylemezler, söylemeye cesaret edemezler. Günümüzde konformist ve statükocu düşünce, toplumlarımızda dini popülizm aracılığıyla, politik popülizm aracılığıyla sürdürülüyor ve meşrulaştırılıyor. Bu nedenledir ki, İslami düşünce hayatı çok hayati bir sorumlulukla karşı karşıya bulunduğu halde kültürel kapitülasyonlarla ilgili olarak, kültürel hedonizmle ilgili olarak eleştirel bir tavır almıyor, bu konuları gündemine yansıtmıyor. Bu tür sorunlar yokmuş gibi davranmaya devam ediyor.

Sömürgeleştirmenin el koyduğu zihin dünyamız, kültür dünyamız, sömürgeleştirmenin belirlediği sınırları aşmak için ne yazık ki hiç bir şey yapmıyor, bu sınırları aşmak için İslami anlamda bir düşünce, program ve proje üretmiyor. Bu konuda, bu duruma tanıklık eden bir dilin oluşturulamadığını da üzülerek kaydetmek gerekiyor. Biz Müslümanlara dışarıdan dayatılan kategorileri altüst edemediğimiz için, tarihsel gecikmeler yaşıyoruz. Kapitalist ekonomik sistem, dünya görüşü ve hayat tarzı, kendi tarzını, gündemini, dinamiklerini bütün toplumlara ve kültürlere dayatarak yapay ihtiyaçlar ve yapay kişilikler üretiyor, farklı arayışlara, tarzlara ve tercihlere hayat hakkı tanımıyor. Bu nedenle de, hangi değer sistemine bağlı olurlarsa olsunlar, günümüz koşulları rasyonel hesaplar yapan bireyler yetiştiriyor, üretiyor.