Türkiye gizli buluşmanın ev sahibi

Ankara’nın evsahipliÄŸi yaptığı gayri resmi görüşmeye Somali ve Somaliland tarafları aralarında bakanların bulunduÄŸu üçer kiÅŸilik heyetle katıldı. 3 gün süren müzakerelerin sonunda 31 Mayıs’ta Ankara’da tekrar bir araya gelinmesi kararlaÅŸtırıldı. Toplantının temel gündem maddesi de belirlendi: ilk kez içinde birleÅŸmenin de olduÄŸu iki taraf arasındaki iliÅŸkinin geleceÄŸine dair yol haritası.

Türkiye bir kez daha devreye girdi

Yeni sürecin temeli, eski Somali Büyükelçisi olan AK Parti Bursa Milletvekili Kani Torun’un, Åžubat ayında Somali’ye yaptığı ziyaret sırasında atıldı.

Somali’deki seçim sürecinde “arabulucuk” için ülkeye davet edilen Torun seçimin yanı sıra 2014 yazından itibaren sekteye uÄŸrayan Somali – Somaliland müzakereleri için de iki tarafla görüşmeler yaptı. Her iki taraftan da olumlu yanıt alınması üzerine öncelikle gayri resmi bir toplantı yapılmasında anlaşıldı.

Üçüncü ülkelerin sürece müdahale etmemesi için de gayri resmi görüşmenin gizli tutulmasına karar verildi. Türk Dışişleri Bakanlığı taraflar için lojistik destek sağladı. Görüşmelerde Türk tarafından hiç bir yetkili yer almadı. Türkiye adına tarafları bir araya getiren Torun da görüşmeleri başlattıktan sonra toplantılara katılmadı.

Al Jazeera’nın sorularını yanıtlayan Kani Torun 31 Mayıs’ta yapılacak toplantı için ÅŸunları söyledi:

“Taraflar daha önce baÅŸlatılan ve ortak bildiriyle sabitlenmiÅŸ olan karşılıklı vaatlerini kaldığı yerden gerçekleÅŸtirmeye devam edecekler. Ayrıca bundan sonraki ortak kaderin ne olacağıyla ilgili yol haritasını belirleyecekler. BirleÅŸmenin yol haritasını çıkaracaklar”

Başarısız devletten Anayasa yapımına

20. yüzyıl boyunca Ä°ngiltere ve Ä°talya'nın sömürgesi olan, iki ülkenin güç savaşına sahne  olan Somali, 1960'ta bağımsızlığını ilan etti. Ancak 1991'e kadar güçlü bir hükümet kurulamadı.

Ülkenin kuzeyinde etnik Somalililer çoğunluktayken, güneyinde etnik kökeni farklı olan birçok azınlık grup yer alıyor. Bu gruplar arasındaki sorunlar 1991'de iç savaşın başlamasına neden oldu. Yaklaşık 20 yıl boyunca Somali uluslararası toplum tarafından 'başarısız devlet' olarak kabul edildi. Topraklarını kontrol eden bir hükümet olmadığı için yerel bazda kurallar ve milisler oluşturuldu.

2000'de kurulan geçiş hükümeti, 2006'da komşu Etiyopya'nın askeri desteği sayesinde toprakların bir kısmını tekrar kazanmayı başardı.

2012'de geçici Anayasa kabul edildi. O tarihten bu yana hükümet daha işler hale gelse de hâlâ topraklarının tümünü kontrol edemiyor.

Hükümet boşluğu iki 'özerk' bölge ve Eş Şebab'ı doğurdu

20 yıllık sürede, ülkenin güneyinde hükümet boşluğundan yararlanarak kurulan İslami Mahkemeler Birliği, geçici hükümetin güç kazanmaya başlamasıyla birlikte farklı gruplara bölündü. Bunlardan biri olan Eş Şebab, gittikçe büyüyerek ülke topraklarının bir kısmını ele geçirdi. Bugün Somali hükümeti hâlâ Eş Şebab'ın devlet kurumlarına ve güvenlik güçlerine düzenlediği saldırılarla mücadele ediyor.

İç savaş boyunca etnik olarak çok çeşitli grubu barındırmayan ve nispeten istikrarlı olan Somaliland ise 1991'de tek taraflı bağımsızlığını ilan etti. Uluslararası toplum Somaliland'i özerk bölge olarak kabul etti. Sadece Etiyopya tarafından tanındı. Somali hükümetinin ise bölge üzerinde hiçbir kontrolü bulunmuyor.

1998'de de yine kuzeydeki diğer eyalet, Puntland tek taraflı bağımsızlık ilan etti. Ancak Puntland de uluslararası toplum tarafından Somali'nin bir eyaleti olarak kabul ediliyor.

Türkiye ve Somali

Türkiye hem EÅŸ Åžebab'la mücadelede, hem istikrarsızlıktan kaynaklı saÄŸlık, eÄŸitim sorunları ve açlık krizleriyle mücadelede Somali'ye destek oldu. CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan’ın BaÅŸbakan sıfatıyla 2011 yılında Somali’ye gitti. Türkiye insani yardım ile gündemine aldığı Somali’ye devlet kurumlarının yeniden yapılanması konusunda da destek vermeye baÅŸladı.
Somaliland'in bağımsızlık ilan etmesinin ardından 'ülkenin toprak bütünlüğünü desteklediğini' açıkladı.

2012 sonunda Türkiye Somali ile Somaliland ilişkileri konusunda arabulucu olarak devreye girdi.

2013 Nisan’ında iki tarafın cumhurbaÅŸkanları Türkiye’de bir araya getirildi. Görüşmelere baÅŸlanması için mutabakat saÄŸlandı.

Bu süreç 2014 yazına kadar iki tarafın yetkililerinin 3 kez buluşmasını sağladı. Bazı adımlar atıldı ama devamı gelmedi.

Kaynak: Al Jazeera