5 Yaşından Önce Okumayı Öğrenen Çocuklara Dikkat !

Konuyla ilgili bilgiler veren Fizyotem Tıp Merkezi Psikolojik Danışma Birimi PsikoloÄŸu Yrd. Doç. Dr. Mesud Yalçın Güzel, 5 yaşından önce okumayı öğrenen ve sayı saymayı beceren çocukların ‘Hiperleksi’ hastası olma riski taşıdığını söyledi.

‘Hiperleksi’nin erken geliÅŸen okuma becerisi ve bunun yanında dil problemleri, öğrenme ve sosyalleÅŸme yeteneÄŸinde sorunları olan çocuklara verilen genel bir ad olduÄŸunu kaydeden Güzel “Bu tip çocuklar çeÅŸitli ÅŸikayetlerle kliniklere ve danışma merkezlerine geldiklerinde genelde otizm, asperger davranış bozuklukları ile karıştırılır. Hatta bu çocuklar arasında üstün yetenekli çocuklar bile bulunmaktadır. Erken okuma yeteneÄŸi genelde görsel öğrenme tarzındadır. BaÅŸlangıçta okuduklarını anlamadıkları halde anlamanın daha sonra oluÅŸtuÄŸu görülür. Bir eÄŸitim almadan 5 yaşından önce okumayı öğrenebilirler fakat dilde ve sosyal iliÅŸkilerde güçlükleri vardır. Bu çocuklar cümle içindeki yapısal ve anlamaya iliÅŸkin ipuçlarını yakalamakta güçlük yaÅŸarlar” dedi.

Hiperleksik olan çocukların bazı ipuçları ile kendilerini ele verdiÄŸini kaydeden Güzel “En baÅŸta okumaya erken baÅŸlarlar. 3 yaşında okumayı öğrenirler. Yazılı kelimeler çok dikkatini çeker. Televizyondaki Çarkıfelek veya kelime bulma tipi yarışma programlarındaki kelimeleri anında öğrenir baÅŸka zaman aynı kelimeyi okurlar. Ebeveynlerini ÅŸaşırtırlar. Anne ve babası onu üstün zekalı zannederler. Dil öğrenme bozuklukları baÅŸ gösterir. Ä°lk konuÅŸmaları ‘Ekolali’ ÅŸeklinde yansıtmalıdır. Harflere, sayılara ve ÅŸarkı sözlerine karşı iyi bir iÅŸitsel hafızaları olduÄŸu gibi iyi bir görsel hafızaları da vardır. Tek kelimeleri anlamaları cümleyi anlamalarına göre daha iyidir Tekrarlayıcı ve kendilerine has kelime ve cümlecikler kullanırlar. KonuÅŸması normal bile olsa konuÅŸmayı baÅŸlatma ve sürdürmede sorunları vardır. SosyalleÅŸmede yaÅŸanan problemler ise gruba uyumda zorlanma, yaşıtlarıyla arkadaÅŸlık kuramama, yüksek sesli makinelere karşı duyarlılıktır. Dilde geliÅŸme oldukça bu davranış gecikmeleri de azalmaktadır. Bu çocukların bir kısmı ilk baÅŸlarda otistik bozukluÄŸa benzer davranışlar gösterebilir, ritüalistik tekrarlanan davranışlarda bulunurlar. Aşırı ısrar, bir duygusal durumdan diÄŸerine geçiÅŸ de zorlanmalar, öfke nöbetleri gibi” ifadelerini kullandı.

“HÄ°PERLEKSÄ°LÄ° ÇOCUKLAR ÇOÄžUNLUKLA ERKEKTÄ°R”

Yrd. Doç. Dr. Mesud Yalçın Güzel, Hiperleksili çocukların çoÄŸunlukla erkeklerden oluÅŸtuÄŸuna dikkat çekerek “Davranışsal ve sosyal anormallikleri vardır. Dili anlamada iletiÅŸim sorunu yaÅŸarlar. 5 yaşından önce okurlar ve kelimeler karşısında büyülenmiÅŸ gibi bir davranış gösterirler. Tüm hiperleksik çocuklar kelimeleri bütün olarak tanır. Bazı hiperleksik çocuklar kelimeyi daha önce bir yerde görmeseler de okuyabilirler. Bazıları logolara aşırı ilgi duyar. Hiperleksi özelliÄŸi olan çocuklar genelde ilk kelimelerini 12. ayda söylerler ve bu kelimeler genellikle tren, kamyon, araba vb. gibi ilgi duydukları kelimelerdir. Harfler ve sayılarla çok ilgilendikleri hatta bunlar karşısında büyülenmiÅŸ gibi davranırlar. Sayıları ve alfabenin harflerini sayabilirler, kolayca ÅŸarkıları ezberleyebilirler. Dilde 18. aya doÄŸru bir gerileme olmakta ve bu 24. aya kadar sürebilmektedir. Dil geliÅŸimi normal yaşıtlarına göre daha geç gerçekleÅŸir” diye konuÅŸtu.

“Bu çocuklar görsel mekanik oyuncakları severler. Özellikle tren araba gibi oyuncaklara ilgi fazladır” diyen Güzel “Televizyonda özellikle Çarkıfelek gibi programlara kilitlenirler. Bu programlar gibi içinde çok fazla sayıda harf, sayı ve kelime görselleri okumalarını artırır. Evdeki eÅŸyaların aynı yerlerde kalması konusunda ısrarcı davranırlar. Yine bir yere giderken hep aynı yolu kullanmak isterler baÅŸka bir yoldan gitme konusunda direnirler. Öfke patlamalarında sözel olarak sakinleÅŸmezler, bir ÅŸekilde dikkatleri ilgi duyduÄŸu baÅŸka bir tarafa çekilmeye çalışılmalı ya da müzik kullanılmalıdır. Genellikle arkadaÅŸlık iliÅŸkileri kurmada zorluk çekerler. Oyun oynayan yaşıtlarının yanına gitse bile nadiren bir konuÅŸma veya iliÅŸki baÅŸlatabilirler. Dinlemede seçicilik gösterirler. Yanındaki bir ÅŸeyi dinlemiyorken diÄŸer odada ilgilerini çekebilecek hafif bir sesi iÅŸitebilirler. Dinlemedeki bu seçicilik önemlidir. Zeki ve sevimli bir görünümleri vardır. Oyuncaklarla oynarken mekanik olanları yada puzzle’ı tercih edeceklerdir. Bu çocukların ince motor becerilerinde herhangi bir sorun bulunmamaktadır. OkuduÄŸunu anlama sözel dil ile iliÅŸkilidir. Erken yaÅŸlarda yazılı soruları ve bilgileri daha iyi anlarlar. Erken okuma, yüksek iÅŸlevli otistik bozuklukta da görülebilmektedir. Pek çok hiperleksi özelliÄŸi olan çocuk 4,5-5 yaÅŸlarında dil geliÅŸimlerinde ilerleme gösterirlerken sosyal iletiÅŸimdeki bozukluk bazen kalıcı haldedir” ÅŸeklinde konuÅŸtu.

Hiperleksik çocukların erken yaÅŸlarda, otizme benzer pek çok tipik davranış gösterebildiÄŸini de vurgulayan Güzel “Bunlar tekrarlanan, ritüalistik davranışlar, duyusal hassasiyet (gürültü, dokunma ve koku gibi) artmış duyarlılık, öfke patlamaları, yaygın anksiyete ve anormal korkulardır. Bu davranış anormallikleri 4,5-5 yaşında dilin geliÅŸimi ile azalır. Bu çocuklar sevecen, sıcak çocuklardır ve yetiÅŸkinler ile daha iyi bir iletiÅŸim kurarlar. 5 yaşından itibaren eÄŸitici oyunlara katılabilirler. Her ne kadar normal bir okula gidebilseler de eÄŸitimlerinde küçük deÄŸiÅŸikliklerle anne-babalar uzman bir psikolog tarafından yönlendirilirse özel eÄŸitimle çok iyi netice alabilirler” tavsiyesinde bulundu.

(Ä°HA)