Panama'dan Genç Osman'a sızdırılan belgelerin kısa tarihi

Ya da bilindiği kadarıyla kimse sızan belgeler yüzünden bir yere kapatılarak açlıktan ölüme terkedilmedi.

Ancak bunlar geçmişte yaşanan, ya da yaşandığı sanılan olaylardan sadece birkaçı.

İşte belge sızdırmanın uzun tarihinden bazı örnekler.

Generalin üzerine örülen duvar

Bu olay yaklaşık olarak MÖ 470 yılında, Sparta’da meydana geldi ve doÄŸrudan bir belge sızıntısının sonucuydu.

Yunan ÅŸehir devletlerinin askeri açıdan en güçlülerinden biri olan Sparta’da krallık da yapmış olan General Pausanias kölelerinden biriyle Pers Kralı’na mesaj göndermiÅŸti.

Bu durumdan kuÅŸkulanan köle Argilios mektubu açtı ve Pausanias’ın Yunanlara saldırırlarsa Perslere destek olacağını yazdığını gördü.

Yalnız mektupta bir ayrıntı daha vardı. Pausanias kimsenin bundan kuÅŸkulanmaması için Pers Kralı’na mektubu getiren köleyi öldürmesini yazmıştı.

Image copyrightAlamy

Görevinin böylesine ‘tek yanlı’ bir hizmetten ibaret olduÄŸunu anlayan Argilios, mektubu hemen diÄŸer Yunan ÅŸehir devletlerine sızdırdı.

Pers Krallığı Yunanların can düşmanıydı, dolayısıyla Pausanias’ın hareketi 'vatan hainliÄŸi' olarak görüldü.

Cezası yanına hiçbir yiyecek bırakılmadan Tanrıça Athena’nın tapınağına kapatılarak üzerine duvar örülmesi oldu.

Rivayete göre, kaçamasın diye üzerine duvar ören öfkeli kalabalık arasında bizzat Pausanias’ın annesi de vardı.

Kapıya bırakılan mektuplar

Roma uygarlığı ise, daha çok entrikalarla ön plana çıktı.

Tarihçi Tom Holland, “bugünkü düzeylerde yoÄŸun siyasi mücadeleler vardı. Rakipleri ortadan kaldırmak için belgeler sızdırılırdı” diyor.

Roma döneminde sızdırılan belki de en önemli belgeler, Senato’da konsül, filozof ve döneminin en iyi hatiplerinden olan Çiçero’nun kapısının önünde beliriveren mektuplardı.

MÖ 63 yılında Çiçero, Senatör Catilina’nın darbe planladığına inanıyor, ancak bunu kanıtlayamıyordu.

Kapısının önünde, Catilina’nın müttefikleri tarafından kaleme alınan ve darbe planlarını anlatan mektuplar buldu.

Bu mektupları kimin bıraktığı tarih boyunca cevabı verilemeyen bir soru olarak kaldı, ancak Çiçero bu sayede Senato’yu Roma Cumhuriyeti’nin tehlikede olduÄŸuna inandırdı.

Belki de darbecileri amansız takibi yüzünden, hepsinin idamına bizzat nezaret etmesi istendi.

Yeniçerilerin gazabı

Ama Roma Cumhuriyeti yine de yıkıldı ve yerine gelen imparatorluk önce batıda, Osmanlıların Ä°stanbul’un fethi ile de doÄŸuda tarih sahnesinden silindi.

HoÅŸgörü kültürüyle nam salan Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’nun bile katı olduÄŸu konular vardı.

Osmanlı uzmanı yazar Jason Goodwin, Osmanlıların gizliliğe çok önem verdiğini belirterek, birçok sultanın sağır-dilsiz hizmetkârları olduğuna işaret ediyor.

Image copyrightAlamy

Genç Osman olarak anılan Ä°kinci Osman’ın hakikaten de sızıntılardan korkması için nedeni vardı, zira fazla güçlendiÄŸine inandığı yeniçeri ocağını kaldırmak istiyordu.

Her nasılsa bu bilgi sızdı. Yeniçeriler Topkapı Sarayı’nı bastı.

Tartışmalı olmakla birlikte, Genç Osman’ın Yedikule zindanlarında iÅŸkence edilerek öldürüldüğü söylenir.

19. yüzyılda Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’nun gerileme çağına girdiÄŸi dönemlerde modern gazetenin doÄŸumu, belge sızdırma ‘sanatına’ bambaÅŸka bir yön kattı.

Odaya kapatılan gazeteci

Belge sızdırma sayesinde en büyük atlatma haberini yapanlardan biri New York Herald’dan John Nugent oldu.

1848’de John Nugent’e ABD ile Meksika arasındaki savaşı sona erdirmek için hazırlanan anlaÅŸmayla ilgili gizli bilgiler sızdırıldı.

Image copyrightGetty Images

Haber kaynağını açıklamayı reddedince öfkelenen senatörler, Nugent’i bir ay boyunca Senato’daki bir komisyon odasına kapatıp tehdit ettiler.

Fakat Nugent sonunda bu badireden Genel Yayın Yönetmeni atanarak çıktı.

Dijital veriler

Artık gizlice kahverengi zarf ile iletilen bilgilerin yerini, Panama belgelerinde olduğu gibi bir anda milyonlarca belgenin açığa çıkmasını sağlayan dijital veriler aldı.

Bunu olası kılan teknolojiydi tabii ki.

Vietnam’daki ABD operasyonları hakkındaki gizli bilgileri ortaya çıkaran Pentagon belgeleri gibi diÄŸer bilgi sızdırma olayları için sayfalarca belgenin tek tek elle fotokopisi çekilmiÅŸti.

Image copyrightiStock

Oysa ÅŸimdi bir ‘tık’la bir bakanlık veya ÅŸirketin tüm belgeleri hafıza çubuÄŸuna yüklenebiliyor.

Bir mektubu açıp okuyarak Sparta’da ortalığı birbirine katan köleden bugüne çok ÅŸey deÄŸiÅŸti.

Ama bilgi hâlâ güç demek ve artık yazdıkları dijital olarak sızdırılsa da kalem hâlâ kılıçtan güçlü görünüyor.