Şii Hilali: Gerçek mi hayal mi? -Tercüme

Şii hilali, devrim sonrası İran dış siyasetiyle ilgili rakip devletler tarafından ortaya atılan bir kavramdır. Bu kavrama göre, Irak ve İran şiası bir güç birliği oluşturarak bölgeye hakim olacaktır.

Ä°ran söz konusu olunca, bu söylem ara sıra gündeme gelmeye devam ediyor. Özellikle son yıllarda ‘Åžii hilali’ kavramı sürekli gündemi iÅŸgal etmektedir. Zamanında hem Mısır’ın devrik lideri  Hüsnü Mübarek, hem de Suudi Kralı Abdullah ÅŸii tehdidinden bahsetmiÅŸtir. Bu kavramı ilk olarak  Ãœrdün Kralı Abdullah 2004’de ABD’ye seferi zamanı  Washington Post Gazetesi’ne verdiÄŸi röportajda dile getirmiÅŸtir. Ãœrdün Kralı Abdullah Irak’ta ÅŸiilerin seçimi kazandığına dikkat çekerek  Irak’taki bu ÅŸii hükümetin Ä°ran eksenli siyaset izleyeceÄŸini ve Ä°ran’ın nüfuzunun bölgede daha da artmış olacağını ifade etmiÅŸti. Kral II Abdullah  bununla  Ä°ran  ‘Ä°slam Cumhuriyetinin’ artık Irak, Lübnan, Suriye’de de otoritesinin onaylanmış olduÄŸunu vurguluyor.

‘Åžii Hilali’, sadece on iki imam ÅŸiası ile ilgili deÄŸildir. Bu hilal gayri-sünni, ÅŸii yönümlü tüm mezhepleri ve bu mezheplerin yaÅŸadığı ülkeleri de  kapsamaktadır. Ä°ran devriminin zaferinden sonra, bir ÅŸii devleti kurulması, ÅŸii hilalinin gerçekleÅŸtirilmesine fırsat yaratmıştır.

Ä°ran, baÅŸka ülkelerde yaÅŸayan ÅŸiiler için  bir ‘anne’ gibi öneme sahiptir. ÖrneÄŸin, Irak’ta ilk kez iktidara gelen Åžii hükümet kendisini Ä°ran’a borçlu hissetmektedir. Lübnan Hizbullah’ı da aynen bu ÅŸekilde düşünmektedir. Çünkü, Hizbullah için Ä°srail karşısında Ä°ran her ÅŸey demektir.

Ä°ran, Bahreyn’de ÅŸii ulemayı, hatta Yemen’de Zeydi Husi hareketini desteklemektedir. Böylece, bu açık destek siyaseti Åžii hilali söyleminin gerçekliÄŸini ortaya koymaktadır.

OrtadoÄŸu’da ÅŸii jeopolitiÄŸi çok önemli yer tutmaktadır. Åžii hilali içerisindeki ülkeler OrtadoÄŸu’nun tam ortasında bulunmaktadırlar. Bu bölge, hem siyasi, hem de ekonomik açıdan ciddi öneme sahiptir. Bu bölge aynı zamanda petrol kaynaklarının zenginliÄŸi ile de bilinmektedir. Bu açıdan baktığımızda, Åžii Hilali ve diÄŸer ÅŸii ülkelerini de  (Azerbaycan ve Suudi Arabistan’ın ÅŸii bölgesini ) hesaba katarsak OrtadoÄŸu bölgesindeki petrol kaynaklarının %75’ini kendi içerisinde barındırmaktadır.

2005 yılında Irak’ta ÅŸiiler seçimi kazandıktan sonra, ikinci bir ÅŸii devleti kurulmuÅŸ oldu. DiÄŸer  Arap ülkeleri bunu tehdit olarak algılamışlardır, çünkü, bu ülkeler de ciddi oranda  ÅŸii nüfus barındırmaktadırlar. ÖrneÄŸin, Suudi Arabistan’ın petrol imalatındaki işçilerin %70’i  ÅŸii nüfustan oluÅŸmaktadır.

Ä°ran’ın hem nükleer enerji, hem de balistik füze sistemlerini geliÅŸtirmesi komÅŸu Arap ülkelerini  ayrıca kaygılandırmaktadır. Son yıllarında ortaya çıkan konjonktürde Lübnan Hizbullahı’nın güçlenmesi, Yemen’de  Husiler ve Bahreyn ÅŸiasının ayaklanması Arap ülkelerini bu konuya eÄŸilmeye zorlamıştır.

Suriye Ä°hvanı lideri Riyaz eÅŸ-ÅžeÄŸefe konu ile ilgili, Åžii hilalinin baÅŸladığını, lakin bu hareketin baÅŸarılı olmasının mümkün olmadığını söylemiÅŸtir. Bunun yanında, Ãœrdün Meclis BaÅŸkanı Faysal Faiz ise, bu ÅŸii ‘hilalinin’ zaman içerisinde bir  ‘aya’ dönüşeceÄŸini, yani, tüm bölgenin Ä°ran nüfuzuna geçeceÄŸini söylemiÅŸtir.

N. Chomsky’ye göre ise, Ä°ran OrtadoÄŸu’da  ÅŸiilerin yaÅŸadığı bölgelerde ÅŸii hilalini gerçekleÅŸtirmesi halinde bu ABD için bir kabus olacaktır. Çünkü, Ä°ran ve Suriye hiçbir zaman tahakküm altına girmemiÅŸ ülkelerdir.

Ä°ran ise, bu ÅŸii hilali iddialarını reddederek, Ä°ran’ın diÄŸer ülkelerdeki ÅŸiiler ile manen beraber olduÄŸu, lakin o ülkelerin iç iÅŸlerine asla müdahil olmadığını söylemektedir. Ancak, Ä°ran Ä°slam Devrimi Åžii Hilali ülkelerindeki ÅŸiiler için bir model olarak, bir ufuk olarak kalmaktadır.

Acaba, Ä°ran gerçekten de, Åžii Hilali’nde devrim planlıyor mu?

(Bu yazı iki makalenin: Yahya Marof, ‘‘Åžii Hilali’’,Ä°slamic Revolution Studies, Vol.10, Summer 2013, No:.33 ve ‘‘Åžii JeopolitiÄŸi’’, Dr. Piruz Müçtehidzade, özetini içermektedir)

Düşünce Mektebi için çeviren: Mohammed Rigi