Suudi Arabistan Kralı'nın kritik ziyareti

Türkiye ile iliÅŸkilerin darbe sonrası gerildiÄŸi Mısır’a beÅŸ günlük resmi bir ziyarette bulunan Kral Selman, Kahire’den Ankara’ya geliyor. Ankara’da iki gün boyunca CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan ve BaÅŸbakan DavutoÄŸlu ile görüşecek. Ardından, 14 Nisan’da baÅŸlayacak olan Ä°slam Ä°ÅŸbirliÄŸi TeÅŸkilatı (Ä°Ä°T) Zirvesi için Ä°stanbul’a geçecek.

Mısır ile Türkiye arasında arabuluculuk iddiası

Arapça yayın yapan Londra merkezli ve Katar destekli El Arabi El Cedid gazetesinin haberine göre, Kral Selman’ın Mısır gündemindeki en önemli konu Ankara-Kahire arasındaki yüksek tansiyonu düşürmekti.

Gazeteye konuÅŸan Mısırlı diplomatik kaynaklar, Suudi Arabistan’ın Sisi’yi Ä°stanbul’da düzenlenecek Ä°slam Ä°ÅŸbirliÄŸi TeÅŸkilatı zirvesine katılmaya ikna etmek istediÄŸini söyledi.

Ä°ddiaya göre, Riyad, Kahire'nin, sadece Türkiye ile deÄŸil, 2013 askeri darbesinden sonra iliÅŸkilerinin gerildiÄŸi Katar ile de barışmasını istiyor. Buna göre,  Kral Selman, Ä°Ä°T Ä°stanbul zirvesi bir fırsat olarak deÄŸerlendirmek istiyor.

İsrail-Türkiye normalleşmesi yakın

Kral Selman’ın Kahire’de olduÄŸu süre içerisinde, bir süredir devam eden Türkiye-Ä°srail normalleÅŸme görüşmelerinden de yakında bir mutabakata varılacağı haberi geldi.

Türk dışiÅŸleri, Ä°srail ile iliÅŸkilerin normalleÅŸmesi için ‘çok yakında’ anlaÅŸmaya varılacağını duyurdu. Al Jazeera’nin Ä°srail diplomatik kaynaklarından edindiÄŸi bilgiye göre, Ä°srail-Türkiye normalleÅŸmesi, DoÄŸu Akdeniz’de daha geniÅŸ bir iÅŸbirliÄŸinin parçası. Ä°srailli kaynaklar, Türkiye’nin Mısır ile iliÅŸkilerinin normalleÅŸmesinin de bu süreçte önemli olduÄŸunu vurguluyor. Bölge ülkeleriyle yapılan enerji ve güvenlik toplantılarının tümünde Türkiye’nin de hesaba katıldığını belirtiyorlar.

Ankara-Tel Aviv ilişkilerin geliştirilmesi, Suudi Arabistan'ın da yakından takip ettiği ve destek verdiği bir süreç.

Suriye sahasında işbirliği

Ä°ki ülke Suriye’de süren savaÅŸta benzer pozisyonlarda bulunuyor. Batı, Esed’in Suriye’nin geleceÄŸinde yeri olmadığını söylese de IŞİD’le mücadeleye öncelik vermiÅŸ durumda. Suudi Arabistan ve Türkiye ise bir yandan rejim güçlerine karşı da savaÅŸan muhalifleri destekliyor.

Suudi Arabistan ve Türkiye’nin de içinde bulunduÄŸu, ABD’nin öncülüğünde kurulan IŞİD’le mücadele uluslararası koalisyonu, IŞİD’i Suriye’nin kuzeyinde bulunduÄŸu alandan çıkarmak için çabalarını sürdürüyor. Ankara, sınırının IŞİD’den temizlenmesinin ardından Suriyeli Arap ve Türkmenlerden oluÅŸan Özgür Suriye Ordusu’nun (ÖSO) yerleÅŸtirilmesini istiyor. Riyad da bu talebinde Ankara’ya destek oluyor.
Aynı bölgede ABD ise PKK’nın Suriye kolu olan PYD’ye baÄŸlı güçleri destekliyor. Bölgedeki Türkmen ve Kürt kaynaklar Al Jazeera’ye, ABD ile Türkiye’nin sınırda ÖSO’nun yerleÅŸeceÄŸi bir cep oluÅŸturma, güneyde de ise PYD’nin yerleÅŸeceÄŸi bir koridor oluÅŸturma formülü üzerinde çalıştığı bilgisini verdi. Bu cepte yerleÅŸecek olan ÖSO’ya Türkiye karadan top atışlarıyla, ABD de IŞİD’e yönelik hava bombardımanıyla destek oluyor. Muhalifler bu sayede sınırda ilerleyiÅŸini sürdürüyor.

Amerikan ve Türk heyetlerin Ankara’da bölgedeki durumla ilgili yaptığı görüşmelerden sonra DışiÅŸleri Bakanı ÇavuÅŸoÄŸlu, mevkidaşı Cubeyir’i telefonla arayarak geliÅŸmeler fikir alış veriÅŸinde bulundu.

Ä°ki ülkeden de ‘kara operasyonu’ çıkışı

11-12 Åžubat tarihlerinde Brüksel’de yapılan Uluslararası Koalisyon Savunma Bakanları toplantısında, Suudi Bakan, Suriye’de kara operasyonunu gündeme getirdi. Bakanın yardımcısı Ahmed Assiri, daha sonra yaptığı açıklamada ülkesinin böyle bir operasyon olması durumunda katılmaya hazır olduÄŸunu belirtti.

Ardından Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Cubeyir, Suriye'ye göndermeye hazır olduklarını duyurduğu kara birlikleriyle ilgili detayların görüşüldüğünü, ABD öncülüğündeki koalisyonun talebi halinde gönderileceğini söyledi.

Türk DışiÅŸleri Bakanı ÇavuÅŸoÄŸlu da, 11 Åžubat’ta Münih’te Suriye Destek Grubu ülkelerinin aldığı ‘saldırıların durdurulması’ kararının ardından yaptığı açıklamada, IŞİD’i bitirmek için tüm koalisyon ülkelerinin kara harekâtı da yapması gerektiÄŸini söyledi:

“Kara operasyonu da olması lazım. Böyle bir strateji olursa 'Türkiye ve Suudi Arabistan biz hepimiz kara operasyonuna girebiliriz' dedik. Buradaki terör örgütlerinin arkasına sığınmak yerine 65 ülkenin havadan karadan DAEÅž terör örgütünü temizlemesi gerekiyor. Böyle olursa Rusya'nın 'DAEÅž mi Esad mı' gibi 'Daha iyi ÅŸeytanı seçin' deme durumuna da gelinmez.”

ÇavuÅŸoÄŸlu, “Suudi Arabistan askerleri Türkiye sınırından Suriye'ye girer mi?" sorusuna ise “Bu bir temenni, planlanmış bir ÅŸey deÄŸil” cevabını verdi.

Son olarak Åžubat ayında yabancı basın mensuplarına konuÅŸan bir Türk DışiÅŸleri yetkilisi, Türkiye’nin ABD öncülüğünde koalisyon olmadan Suriye’de kara harekâtına giriÅŸmeyi düşünmediÄŸini ifade etti. Kara operasyonu olmadan Suriye’deki savaşın durdurulmasının imkânsız olduÄŸunu söyleyerek, Ankara’nın bu harekâtın yapılması için koalisyon üyelerini ikna etmeye çalıştığını belirtti.

Tüm bu açıklamaların ardından Suudi Arabistan’a ait dört savaÅŸ uçağı, IŞİD’le mücadele uluslararası koalisyonun bir parçası olarak Ä°ncirlik Ãœssü’ne konuÅŸlandı.

Türkiye Ä°slam Ä°ttifakı’na da üye

Suriye ve Irak’ta IŞİD’le mücadele için ABD öncülüğünde kurulan koalisyonun ardından, 15 Aralık’ta Suudi Arabistan öncülüğünde ‘Teröre karşı Ä°slam ittifakı’ kuruldu. Ä°ttifak, körfez ülkelerini de kapsayan 34 ülkeden oluÅŸuyor.  Bu iki uluslararası koalisyona birden üye olan bölgenin iki büyük ülkesi Türkiye ve Suudi Arabistan’ın liderleri son olarak 16 Åžubat’ta bir telefon görüşmesi gerçekleÅŸtirdi ve Suriye’de Esed’li bir çözüm olamayacağını tekrarladı.

Türkiye ÖSO’ya karadan top atışlarıyla destek olurken, Suudi Arabistan da muhaliflere verdiÄŸi silah desteÄŸini artırdı. DışiÅŸleri Bakanı Cubeyir, Rusya’nın operasyonları sonrası ilerleme kaydeden rejim güçlerine karşı muhalif gruplara karadan havaya füze desteÄŸi saÄŸlanacağını açıklamıştı.

Cubeyir Rusya ile iliÅŸkilerin, Suriye’deki fikir ayrılığına raÄŸmen iyi ilerlediÄŸini belirtmiÅŸti. Aynı sırada Rus Devlet BaÅŸkanı Putin ile Kral Selman telefonda görüştü ve Putin, Selman’ı Moskova’ya davet etti. Bu görüşmeden yaklaşık bir ay sonra henüz ziyaret gerçekleÅŸmeden, Rusya Suriye sahasındaki askeri varlığının önemli bir kısmını geri çekti.

Ä°ran ile iliÅŸkilerde yumuÅŸama sinyali

Suriye savaşıyla birlikte Türkiye iliÅŸkilerinde gerilim yaÅŸayan Ä°ran, Suudi Arabistan’ın da bölgedeki en büyük rakiplerinden. Yemen’deki çatışmalarda da Suudi Arabistan uçakları, Ä°ran’ın desteÄŸini alan silahlı gruplara karşı operasyonlar düzenliyor.

Türkiye ile Ä°ran’ın iliÅŸkilerinde son haftalarda düzelme olduÄŸu görülüyor. 4 Mart’ta Tahran’a resmi bir ziyaret için giden BaÅŸbakan DavutoÄŸlu, "Bu kendi tasnifim ama Ä°ran ile Suriye konusunda 5 ilkede anlaÅŸtık" diyerek, en azından ortak hareket edilecek konuları sıraladı; Bölge sorunları bölge ülkeleri tarafından çözülmeli, bölge dışı aktörler belirleyici olmamalı; Suriye’nin toprak bütünlüğü korunmalı; ateÅŸkes desteklenmeli; ortaya çıkacak siyasi tablonun temsil kabiliyeti yüksek olmalı; teröre hem IŞİD hem de PKK terörüne karşı iÅŸbirliÄŸi saÄŸlanmalı” dedi.

Ardından, Türkiye’ye yapacağını duyurduÄŸu ziyareti bir süredir erteleyen Ä°ran DışiÅŸleri Bakanı Cevad Zarif de Ä°stanbul’a geldi. “Türkiye ile iÅŸbirliÄŸini geliÅŸtirmenin en önemli amaç olduÄŸunu” söyledi.

Selman’ın ziyareti öncesi Ruhani’nin Türkiye özel temsilcisi Vaezi Türkiye’deydi. Vaezi, yetkililerle ikili siyasi ve ekonomik iÅŸbirliÄŸini geliÅŸtirmek üzere görüşmeler yaptı.

Suudi Arabistan-Ä°ran iliÅŸkilerinde de son haftalarda yumuÅŸama sinyalleri geldi. Önce Åžubat ayındaki Münih Güvenlik Konferansı’nda Ä°ran DışiÅŸleri Bakanı Cevad Zarif bir konuÅŸma yaptı. Zarif, IŞİD’le mücadele konusu hakkında konuÅŸurken “Suudi Arabistan ile çalışmaya hazırız” dedi ve Suriye’de ortak çıkarları olduÄŸunu söyledi.

Zarif, Suriye’de istikrar için uzun yıllardır süren gergin iliÅŸkilerin üstesinden gelmeleri gerektiÄŸini vurguladı:

“Birlikte çalışmalıyız. Ä°ran ve Suudi Arabistan birbirini bölgenin dışında tutamaz. Biz Suudi Arabistan ile birlikte çalışmaya hazırız. Ä°ran ve Suudi Arabistan’ın Suriye’de ortak çıkarları olduÄŸuna inanıyoruz.”

Yemen’deki Ä°ran destekli Husi gruptan bir grup temsilcisi, Mart başında Riyad’a giderek krizin çözümü için görüşmelerde bulundu.

Ardından Suudi Arabistan DışiÅŸleri Bakanı Cubeyr, Ä°ran'la yeni bir sayfa açmaya hazır olduklarını belirtti. Ancak unun için Tahran’ın mezhepçi politikasını deÄŸiÅŸtirmesi gerektiÄŸini ifade etti.

Kaynak: Al Jazeera, Reuters, El Arabi El Cedid