İsrail'le uzlaşmanın enerji boyutu

Türk DışiÅŸleri, Ä°srail ile iliÅŸkilerin normalleÅŸmesi için varılacak mutâbakatın ‘çok yakında’ yapılacak bir sonraki toplantıda sonuçlandırılması için tarafların uzlaÅŸtığını açıkladı.

DışiÅŸleri Bakanlığı MüsteÅŸarı Feridun SinirlioÄŸlu, Ä°srail BaÅŸbakanı Netanyahu’nun Özel Temsilcisi Joseph Ciechanover ve Ä°srail Milli Güvenlik Konseyi BaÅŸkan Vekili Jacob Nagel ile PerÅŸembe günü Londra’da bir araya geldi. Açıklama, görüşmenin ardından yapıldı.

Bir sonraki toplantının zamanı ve yeriyle ilgili detaylar henüz paylaşılmadı. Ancak mutâbakat saÄŸlandığı takdirde, imzalar atılacak ve belirlenen büyükelçiler en kısa zamanda Tel Aviv ve Ankara’da göreve baÅŸlayacak.

Uzlaşmanın enerji boyutu

Ä°srail diplomatik kaynaklarından edindiÄŸi bilgiye göre, Ä°srail-Türkiye normalleÅŸmesi, DoÄŸu Akdeniz’de daha geniÅŸ bir iÅŸbirliÄŸinin parçası. Ä°srailli kaynaklar, Türkiye’nin Mısır ile iliÅŸkilerinin normalleÅŸmesinin de bu süreçte önemli olduÄŸunu vurguluyor. Bölge ülkeleriyle yapılan enerji ve güvenlik toplantılarının tümünde Türkiye’nin de hesaba katıldığını belirtiyorlar.

Ä°srail, Akdeniz’de yakın zamanda keÅŸfedilen iki doÄŸalgaz rezervinden çıkarılacak gazı Türkiye üzerinden taşıma fikrine sıcak bakıyor. Ocak ayı sonunda Yunanistan-Ä°srail ve Güney Kıbrıs zirvesinden, Ä°srail’den Güney Kıbrıs’a inÅŸa edilecek boru hattıyla ilgili somut kararlar çıkmıştı.

Gazın Kıbrıs’tan sonra taşınacağı rota için zirvede ‘Yunanistan’ ismi zikredilse de, Ä°srail Enerji Bakanı Türkiye’yi iÅŸaret etti. Al Jazeera’ye konuÅŸan Ä°srailli kaynaklar da, Türkiye’nin durumunu hesaba katarak görüşmelerin yapıldığını söyledi. Bölgedeki güvenliÄŸin saÄŸlanması ve ortak tehditlerle mücadele için birlikte çalışmanın önemine vurgu yaptı.

Güney Kıbrıs ve Ä°srail’in, Mısır ile ayrı doÄŸalgaz anlaÅŸmaları da bulunuyor. Güney Kıbrıs-Yunanistan ve Mısır arasında da DoÄŸu Akdeniz için güvenlik ve enerji zirveleri düzenleniyor. DavutoÄŸlu bu görüşmelere tepkisini, “DoÄŸu Akdeniz’de kimse dominasyon, bir tek taraflı, iki taraflı, üç taraflı bir egemenlik hattı oluÅŸturma hülyasını, rüyasını taşımamalıdır. DoÄŸu Akdeniz Türkiye’ye kapatılamaz” diyerek göstermiÅŸti.

İhaleye açılan altıncı saha, Afrodit sahasının batısında yer alıyor.

‘DoÄŸalgaz görüşmeleri için prensipte fikir birliÄŸine varıldı’

Aralık ayında Ä°srail basınında Türkiye ile Ä°srail arasında normalleÅŸme için ön anlaÅŸmaya varıldığı haberleri çıkmış, Al Jazeera’ye konuÅŸan üst düzey Türk dışiÅŸleri yetkilisi “Ä°srail ile görüştüğümüz doÄŸru ama iliÅŸkiler onarılmadı. Fakat bunun yakın olduÄŸunu söyleyebilirim” demiÅŸti.

Ä°srail basınında çıkan haberlere göre, ön anlaÅŸma, Ä°srail’in Mavi Marmara saldırısında ölenlerin ailelerine 20 milyon dolar tazminat ödemesi, saldırıya katlan Ä°srail askerlerine karşı Türkiye'de açılan tüm davaların kapatılmasını kapsıyor.

Ön anlaÅŸma iddialarıyla ilgili Al Jazeera’nin aldığı bilgiye göre, anlaÅŸmada yer verilmese de Türkiye ile Ä°srail arasında doÄŸalgaz konusunda görüşmek için prensipte fikir birliÄŸine varıldı. Bu kapsamda Türkiye’nin Ä°srail'den doÄŸalgaz alması ve Ä°srail'in, Avrupa'ya gaz ihracatına imkân verecek bir boru hattının Türkiye'den geçmesi için izin verilmesi planlanıyor.

'Normalleşme görüşmeleri' sıklaştı

Mavi Marmara saldırısı sonrası iki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler maslahatgüzar seviyesine gerilemişti. Başbakan Netanyahu'nun Mart 2013'te ilişkilerin normalleşmesi için Türkiye'nin ilk şartı olan resmi özür dilemesinin ardından iki ülke arasında görüşmeler başladı.

Haziran 2015'te İsrail Dışişleri Bakanlığı Direktörü Dore Gold ve Feridun Sinirlioğlu'nun Roma'da bir araya gelmesinin ardından heyetler arası görüşmeler sıklaştı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan Mart sonunda gittiği Washington'da Brookings Enstitüsü'nde düzenlenen panelde Türkiye-İsrail ilişkileri hakkında, "Temenni ederim ki, nisan ayı ortasında tarafların yapacağı görüşmelerle buradan olumlu bir neticeyi sağlayabiliriz" demişti.

İsrail Başbakanı Netanyahu da, Türkiye ile İsrail arasında yakında bir görüşme daha olacağını ve bu görüşmenin iki ülke ilişkilerinin düzelmesi için olumlu sonuçlar doğuracağını ümit ettiğini söylemişti.

19 Mart 2016’da Ä°stanbul’da düzenlenen saldırıda Ä°srail vatandaÅŸlarının hayatını kaybetmesinin ardından Dore Gold, cenazelerin teslim alınması ve yaralanan Ä°sraillilerin durumuyla ilgili koordinasyonu saÄŸlamak üzere Ä°stanbul’a gitmiÅŸ, burada Feridun SinirlioÄŸlu ile bir kez daha görüşmüştü.

Ablukayı kırmak için yola çıkmıştı

Gazze ablukasını kırmak için yola çıkan Mavi Marmara gemisine 31 Mayıs 2010’da uluslararası sularda Ä°srail’in düzenlediÄŸi ve dokuz Türk’ün öldürülmesiyle sonuçlanan saldırıdan sonra Ankara-Tel Aviv iliÅŸkileri kopma noktasına geldi.

Saldırının ardından Tel Aviv'deki büyükelçisini çeken Türkiye, iliÅŸkilerin normalleÅŸmesi için resmi özür, öldürülenler ve yaralananlar için tazminat ve Gazze’ye yönelik ablukanın kaldırılmasını ÅŸart koÅŸtu.

Mart 2013’te Netanyahu, o dönem baÅŸbakan olan ErdoÄŸan’ı telefonla arayarak özür diledi. Resmi özür yazılı olarak da açıklandı. Ardından Türkiye ile Ä°srail arasında Gazze ablukasının kalkması ve tazminat için görüşmeler baÅŸladı. Görüşmeleri Türkiye DışiÅŸleri Bakanlığı MüsteÅŸarı Feridun SinirlioÄŸlu yürüttü.

Müzakerelerin sonuçlanmasına az kalmıştı

Åžubat 2014’e kadar Ä°srailli ve Türk yetkililer ÅŸartlarda uzlaÅŸmak için görüşmelerini sürdürdü. O dönemde Al Jazeera’ye bilgi veren diplomatik kaynaklar, imzalanacak anlaÅŸmanın metninin neredeyse hazır olduÄŸunu söylemiÅŸti.

Aynı kaynakların verdiÄŸi bilgiye göre, iliÅŸkilerin normalleÅŸmesi için Türkiye’nin ikinci ÅŸartı olan tazminatın miktarıyla ilgili anlaÅŸmaya varılmıştı. Üçüncü ÅŸart olan Gazze ambargosunun kaldırılması konusunda da iki taraf birbirine yakınlaÅŸmıştı. Kaynaklar, Netanyahu’nun o dönem iç politika endiÅŸeleriyle anlaÅŸmayı imzalamaktan kaçındığı bilgisini vermiÅŸti.

AnlaÅŸma imzalanamadan, Ä°srail’in Gazze’ye yönelik saldırısı baÅŸladı. Temmuz ayında baÅŸlayan ve bir aydan uzun süren saldırıda iki bine yakın Filistinli hayatını kaybetti. Bu saldırıyla birlikte görüşmeler tamamıyla durmuÅŸtu.

Kaynak: Al Jazeera