Panama belgeleri nasıl sızdı?

"Merhaba, ben John Doe. Elimdeki verilerle ilgilenir misiniz? Birkaç şartla bu verileri sizinle paylaşabilirim. Hayatım tehlikede. Sadece şifreli kanallar üzerinden konuşacağız. Asla buluşmayacağız. Belgelerden çıkarılacak haberlerin seçimine tamamen siz karar vereceksiniz."

Her ÅŸey, 2014 yılının sonlarında Süddeutsche Zeitung’un araÅŸtırmacı gazetecisi Bastian Obermayer’ın kendisini John Doe olarak tanıtan kiÅŸiden bu mesajı almasıyla baÅŸladı.

Amacının belgelerdeki suçların ortaya çıkması olduÄŸunu söyleyen John Doe’nun Obermayer’ın elindeki verinin boyutuyla ilgili sorduÄŸu soruya verdiÄŸi yanıt ise, Panama belgelerinin gazetecilik tarihinin en büyük sızıntısı olacağının ilk ipucuydu:

‘‘Åžimdiye kadar gördüğünüz her ÅŸeyden daha fazla.’’

Panama merkezli hukuki danışmanlık firması Mossack Fonseca’ya ait toplam 2.6 terabaytlık yaklaşık 11.5 milyon belge üzerinde, 80 ülkeden 107 haber organizasyonun araÅŸtırma birimleri bir seneden fazla bir süre çalıştı. 400 gazetecinin üzerinde çalıştığı belgelerle hazırlanan ilk haberler, 3 Nisan 2016'da eÅŸ zamanlı olarak 25 dilde yayımlandı. Panama belgeleri ile birlikte Uluslararası AraÅŸtırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu’nun (ICIJ) önderliÄŸinde dünyanın dört bir yanından gazeteciler, ÅŸimdiye kadar eÅŸine rastlanmayan boyutta bir iÅŸbirliÄŸine de imza atmış oldu.

Panama belgeleri, WikiLeaks'in 2010'daki ABD diplomatik belge sızıntısından yaklaşık 2 bin kat daha fazla veri içeriyor

Görsel: Sevda Öztürk

Panama dalgası yayılıyor

Mossack Fonseca’nın 40 yılı aÅŸkın süredir yürüttüğü iÅŸlemlerle ilgili bilgileri içeren belgeler, aralarında eski ve halen görevde olan toplam 12 dünya lideri, 143 politikacı, futbolcu ve yönetmenlerin de aralarında bulunduÄŸu binlerce kiÅŸi ve kuruluÅŸun vergi kaçakçılığı ve kara para aklama gibi yasa dışı eylemlerini açığa çıkardı. Belgelerle birlikte kendisi ve eÅŸinin denizaşırı ÅŸirket sahibi olduÄŸu ortaya çıkan Ä°zlanda BaÅŸbakanı Gunnlaugsson, ülkedeki protestoların ardından istifa etmek zorunda kaldı. Rusya Devlet BaÅŸkanı Putin’in, yakın arkadaşı müzisyen Sergey Roldugin’e ait denizaşırı banka hesapları üzerinden vergi kaçırmak amacıyla gerçekleÅŸtirilen 2 milyar dolarlık para transferi ile baÄŸlantılı olduÄŸu iddiası üzerine Kremlin açıklama yapmak zorunda kaldı. Yapılan açıklamada, ‘‘Panama belgeleri, seçimler öncesi Putin’in itibarını sarsmayı amaçlıyor’’ denildi. Çin’de, Devlet BaÅŸkanı Åži Cinping’in kayınbiraderinin Britanya Virjin Adaları’nda denizaşırı ÅŸirketlerinin olduÄŸunun ortaya çıkmasının ardından ülkede Panama belgeleriyle ilgili haberler sansürlendi. Her gün, politikadan spora, sinemadan iÅŸ dünyasına birçok isimle ilgili yeni belgeler ortaya çıkmaya devam ediyor.

 

 

‘HaberleÅŸtirilmeyen isimlerle ilgili konuÅŸamam’

Ä°rlanda’nın The Irish Times gazetesi, Panama belgeleri ile ilgili haberler için interaktif bir harita hazırladı. Bu haritaya göre, belgelerde Türkiye’den Mossack Fonseca'nın 10 müşterisi ile birlikte 101 ÅŸirket ve 152 hak sahibinin isimleri geçiyor. E-posta aracılığıyla ulaÅŸtığımız gazeteci Obermayer, dökümanlarda Türkiye’den kimlerin ve hangi ÅŸirketlerin isimlerinin geçtiÄŸine iliÅŸkin soruya, ‘‘Henüz haberleÅŸtirilmeyen hiçbir isim ile ilgili konuÅŸamam’’ yanıtını verdi.

‘Belgelerin yarattığı etki ÅŸaşırtıcı’

Obermayer, Panama belgelerinin dünyanın birçok yerinde ÅŸimdiye kadar ÅŸaşırtıcı ve çok yoÄŸun bir etki yarattığını söyledi. Elde ettiÄŸi dökümanlardan ÅŸimdiye kadar birçok iyi haberin ortaya çıkarıldığını ifade eden Obermayer, ‘‘Umalım, bu ÅŸekilde devam etsin'' dedi.

 

Panama belgelerinin sızdırıldığı Alman gazeteci Bastian Obermayer

‘Tüm belgeler yayımlanmayacak’

Panama belgeleri üzerinde gerçekleÅŸtirilen çalışmaları yürüten Uluslararası AraÅŸtırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu Direktörü Gerard Ryle, belgelerin tamamının yayımlanmasının planlanmadığını açıklamıştı. Amerikan Wired dergisine konuÅŸan Ryle, konsorsiyumun masum insanların hassas bilgilerinin açığa çıkmasını engellemek için bu kararı aldıklarını söylemiÅŸti. Ryle, ‘‘Biz WikiLeaks deÄŸiliz. Sorumlu bir ÅŸekilde gazeteciliÄŸin nasıl yapılabileceÄŸini göstermeye çalışıyoruz’’ demiÅŸti.

Belgeler nasıl sızdırıldı?

ICI direktörü Ryle gibi, Alman gazeteci Obermayer da belgeleri sızdıran kişiyi tanımadığını söyledi:

‘‘Belgeleri sızdıran kiÅŸinin ismini ya da kimliÄŸini bilmiyorum. Yine de bu insanı tanıyorum diyebilirim. Hayatımın belirli bir döneminde, karımdan çok bu kiÅŸiyle konuÅŸtum.’’

Obermayer, Panama belgelerini kendisine sızdıran kiÅŸiyle nasıl iletiÅŸim kurduÄŸunu Wired’a anlattı. Belgeleri sızdıran kiÅŸi ile ÅŸifreli kanallar üzerinden iletiÅŸim kurduÄŸunu anlatan Obermayer, kaynağı ile her baÄŸlantı kurduÄŸunda, birbirleriyle konuÅŸtuklarından emin olmak için belirli bir soru-cevap ile görüşmeyi baÅŸlattıklarını söyledi:

‘‘Ben, ‘hava güneÅŸli mi?’ diye sorarım, sen, ‘Ay doÄŸuyor’ dersin ya da bunun gibi mantıksız bir ÅŸey ve ikimiz de diÄŸer cihazdakinin hâlâ aynı kiÅŸi olduÄŸunu doÄŸrularız.’’

Obermayer, yüzlerce gigabaytlık belgenin Süddeutsche Zeitung’a nasıl ulaÅŸtırıldığına dair bilgi vermeyi ise reddetti, konuyla ilgili sadece, ‘‘Büyük dosyaların güvenli bir ÅŸekilde transfer edilmesiyle ilgili oldukça çok ÅŸey öğrendim’’ demekle yetindi.

‘Belgeler hacklendi’

Hukuki danışmanlık firması Mossack Fonseca’nın kurucu ortağı Ramon Fonseca, Panama’nın Channel 2 kanalında katıldığı programda, belgelerin yasa dışı yollarla hackerlar tarafından ele geçirildiÄŸini açıkladı.