Yurt dışına eğitime gittiler, Osmanlı'nın moderleşme tipolojisi oldular

Yurt dışı eğitim, günümüzde uluslararası öğrenci hareketliliğinin aldığı yeni biçimle, en fazla küresel ekonominin önemli bir bileşeni olarak değerlendiriliyor. 19. yüzyılda ise bu uygulama modernleşmenin, bilgi ve teknoloji üretiminin, yönetici elit kadro oluşumunun ve hatta uluslararası siyasetin en önemli unsurlarından biriydi.

Osmanlı Devleti’nin yurt dışına öğrenci gönderme uygulaması, Hüsrev PaÅŸa’nın 1830 yılında beÅŸ öğrenciyi tahsil için Paris’e göndermesiyle baÅŸladı. 1835 yılında ise Osmanlı öğrencileri devlet bursuyla Ä°ngiltere, Fransa ve Avusturya’ya gönderilirken Osmanlı Devleti’nin siyasi konjonktürüne ve süreç içerisinde modernleÅŸme anlayışında yaÅŸanan deÄŸiÅŸime baÄŸlı olarak öğrenci sayıları ve eÄŸitim alanları deÄŸiÅŸse de sürgit bir uygulama haline geldi.

Ä°stanbul Ãœniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Ãœyesi Yrd. Doç. Aynur ErdoÄŸan'ın yeni eseri, günümüzde halen devam eden ve en sıkıntılı tarihi süreçlerde bile terk edilmeyen yurt dışı eÄŸitim uygulamasının Osmanlı modernleÅŸmesinin evrelerinde yüklendiÄŸi söz konusu anlamları ortaya çıkarma amacıyla sosyolojik çözümlemeler yapmayı amaçlıyor.

Öğrencilerin gönderilme saikleri, Osmanlı Devleti’nin öğrencilerden beklentileri, onlara yönelik toplumsal algı, siyasi kaygılar, Batı düşüncesiyle temas kanalları, Osmanlı okullarında eÄŸitim alanlardan farkları, eÄŸitim ve istihdam alanları, kendi toplumsal deÄŸerlerine yabancılaÅŸmaları, Osmanlı modernleÅŸmesine etkileri vb. konuların ele alındığı eser, tarihsel sosyolojik metodolojiyle modernleÅŸme tarihimize ışık tutuyor.

Titiz bir arÅŸiv çalışmasının sonucu olan çalışmada, Tanzimat, II. Abdülhamit ve II. MeÅŸrutiyet dönemlerinin modernleÅŸme tipolojileri çıkarılıyor. Bu dönemlerde yurt dışı eÄŸitim uygulamasında yaÅŸanan deÄŸiÅŸimler ve yönelimler, Osmanlı Devleti’nin modernleÅŸme politikalarını uygularken amacının ve bu politikaların istenmeyen sonuçlarının neler olduÄŸuna ayna tutuyor.