Bulgaristan'da camiler harabeye dönüyor

Bulgaristan'da 1500 cami bulunuyor. Kimi şu an müze ya da sanat merkezine dönüştürülen camiilerin birçoğu tamamen bakımsız ve terkedilmiş durumda. Ülkedeki, Osmanlı mimarisinin en nadide örneklerini saklayan Köstendil şehrindeki tarihi yapılar da yok olma tehlikesi ile karşı karşıya.

15. asırdan kalan Fatih Sultan Mehmet Camii, kültürel önemine rağmen kaderine terk edilmiş durumda. Milli kültür anıtı statüsüne sahip caminin restorasyonuna dahi izin verilmiyor. AB fon kaynaklarıyla tarihi eserler onarılıp korunurken, şehrin tam merkezindeki Fatih Sultan Mehmet Cami yıkılıyor.

Bulgaristan ile Türkiye arasında mabedlerin tamiratı için varolan anlaşma kapsamına alınsa da, camilerin tadilatı ile alakalı herhangi bir adım atılmıyor. Yıllarca define avcılarının kazılarına maruz kalan caminin içi harabeye dönmüş durumda.

Çökme tehlikesi yaşayan camide, sökülebilecek herşey alınmış. Ön cephesi teneke ile örtülü caminin ne kapı, ne de penceresi yerinde. Fatih Sultan Camii, diğer Osmanlı mirası eserler gibi saadetli günlerinden çok uzakta.

Ä°BRAHÄ°M PAÅžA CAMÄ°Ä° Ä°ADE EDÄ°LMÄ°YOR

Balkanlar’ın üçüncü en büyük camiine Razgrad ÅŸehri ev sahipliÄŸi yapıyor. Kanuni Sultan Süleyman devrinin sadrazamı Pargalı Damat Ä°brahim PaÅŸa tarafından yaptırılan Maktul Ä°brahim PaÅŸa Camii, Osmanlı’nın miras bıraktığı güzide yapılardan biri.

1616 yılına tarihlenen cami bulgaristan'ın milli kültür anıtı statüsünde. Ancak bu cami de diÄŸer Osmanlı eserleriyle benzer kadere sahip. UNESCO Kültürel Miras KataloÄŸu’nda kayıtlı olan cami, 30 yıldan beri tamir görmemesi nedeniyle bakımsız bir halde.

Kültür Bakanlığı nezdindeki bölge tarih müzesine bağlı olan cami, onarıma muhtaç bir halde. Kapısına demir kilit vurulan camii, vakıfların iade davası sonuç vermediği için Müslümanlara iade edilmiyor.

Ä°BADET EDÄ°LEBÄ°LEN NADÄ°R CAMÄ°LERDEN

Bulgaristan'ın bir diğer Milli Kültür ve Tarih Anıtı Statüsüne sahip camii ise Şumnu şehrinde yer alıyor. Şehrin simgesi olan Şerif Halil Paşa Camii ibadete açık nadir Osmanlı camilerinden biri.

1744'de inÅŸa edilen cami Müslümanların ihtiyaçlarına cevap veriyor. Tombul Camii olarak da anılan yapı 2005 yılında restorasyona girmiÅŸ olsa da, bir ilerleme kaydedilemiyor. 2009 yılında Bulgaristan ve Türkiye kültür bakanlıkları arasında imzalanan kültür eserlerini koruma anlaÅŸması gereÄŸince, Türkiye’nin restorasyon iÅŸlerine baÅŸlamasına olanak tanındı.

Ancak buna rağmen tüm restorasyon ve tamir işleri bürokratik engellere takıldı. Yıllar önce konulan inşaat iskelelerin ise, ne zaman söküleceğineyse kimse cevap veremiyor.

BULGAR BAKAN KAYNAK SIKINTISINDAN ŞİKAYET ETTİ

Bulgaristan; farklı kentlerindeki çok sayıda Osmanlı eseri kaderine terk edilmiÅŸ durumda. Bir kültürel miras olan camiler neden restore edilemiyor? Bu sorunun cevabı için Bulgaristan Kültür Bakanı Vecdi RaÅŸidov’la konuÅŸtuk.

Vejdi RaÅŸidov, Bulgaristan’da uzun yıllardır kültür bakanlığı görevini yürütüyor. Ãœlkedeki kültürel ve tarihi deÄŸeri yüksek eserlerin başında gelen camilerin korunması için projeler geliÅŸtirdiklerini söyleyen RaÅŸidov, kaynak eksikliÄŸinden ÅŸikayet ederken ÅŸu ifadeleri kullandı:

"Camilerin yanı sıra diğer kültür anıtlarının restorasyonu için de kaynağa ihtiyacımız var. Ancak, ne devlet bütçesi, ne de Avrupa fon kaynaklarında bütçe yok. Camilerin mülkiyet sorunu ve davaları mahkemede sürüyor. Onlara müdahele edemiyoruz. Kültür anıtı olan camiilerimizin özelleştirilmesini, yıkılmasını veya aslından farklı amaçlar için değiştirilmesini durdurmaya çalışıyoruz. Ama bizi asıl tedirgin eden, şu an elimizde olan bu kültürel anıtların yenilenmesi için elimizde bütçenin olmaması"

Birçok caminin harap durumda olduÄŸunu hatırlatan Vejdi RaÅŸidov bu yapıların ülke kültür tarihi açısından önemine de ÅŸu sözlerle deÄŸindi. "Köstendil Camii 15. asırdan kalan çok güzel bir mabed. Bu ülkemiz için çok deÄŸerli bir eser. Harabe durumda olmasının tek nedeniyse, restore için yeterli desteÄŸin bulunmaması. Milli kültür anıtı olan caminin hizmet ve bakım görmesi gerek. Bu bulgaristan için önemli bir kültür abidesi aynı zamanda. ÖrneÄŸin Razgrad Camii’nin zeminine beton dökmüşlerdi, onu önledik. Camideki durum ÅŸimdi bir parça iyileÅŸti.”

“TÃœRKÄ°YE’DEN KAÇIRILAN ANTÄ°KALARI YAKALADIK”

Türkiye ile ortak çalışmalara imza attıklarını söyleyen Bulgaristan Kültür Bakanı RaÅŸidov, yeni projelerin hayata geçirileceÄŸinin müjdesini verdi. Türkiye’den kaçırılan kültürel deÄŸere sahip antikaları da yakaladıklarını vurgulayan RaÅŸidov, son olarak ÅŸu ifadeleri kullandı:
“Türkiye’deki mevkidaşımla çok iyi sözleÅŸmeler imzaladık. Türkiye'den kaçırılan kültürel deÄŸere sahip antikaları yakaladık. Onların Türkiye’ye iadesi gerçekleÅŸek. Ayrıca Edirne’de iki Bulgar kilisesi, buradaki kültür bakanlığı ve maliye bakanlığından kaynaklarla onarıldı.
Åžu an çok iyi durumdalar. Ä°stanbul’dan Bulgar vakıf mülkleri bize iade edildi. Åžimdi yeniden masaya oturarak, Köstendil Camisini nasıl tamir edeceÄŸimizi, Ä°stanbul’da Sveti Stefan Kilisesinin onarımının nasıl yapılacağını karara baÄŸlamamız lazım. Razgrad ve Köstendil’deki camiyi UNESCO Kültür Miras Anıtlar Listesine teklif edeceÄŸiz. Türkiye'nin de, dünyanın tek demir kilisesi olan Sveti Stefan Kilisesini UNESCO’ya önermesi için anlaÅŸtık."

Kaynak: Kuzey Haber Ajansı