6 soru ve yanıtta Suriye'de 'ateşkes'

ABD DışiÅŸleri Bakanı John Kerry, Pazar günü Rusya ile birlikte Suriye’de hasmâne tutumların sonlandırılması için geçici bir anlaÅŸmaya vardıklarını duyurdu. “Suriye’de ateÅŸkes her zamankinden daha yakın” dedi.

Kerry, çözülemeyen bir kaç sorun olduğunu, bu sorunların da önümüzdeki günlerde ABD Başkanı Barak Obama ve Rusya Federasyonu Başkanı Vladimir Putin arasında yapılacak bir görüşmede ele alınacağını söyledi.

Kerry’e göre, bu görüşmede yapıldıktan sonra hasmâne tutumlar bir kaç gün içinde sonlandırılabilir.

Ancak Kerry’in söz ettiÄŸi hasmâne tutumların sonlandırılması, ateÅŸkes anlamına gelmiyor. Bu silahların susacağı anlamına da gelmiyor. Rusya’ya yönelik güvensizlik, rejimin nasıl bir tutum takınacağı ve muhaliflerin tavrı da bu anlaÅŸmanın gerçekten yürürlüğe girip girmeyeceÄŸini belirleyecek

1- Bu neden ateÅŸkes deÄŸil de ‘hasmâne tutumların sonlandırılması’ olarak adlandırılıyor ve bunun bir önemi var mı?

Aralarında ABD, Rusya, Ä°ran, Suudi Arabistan ve Türkiye’nin yanı sıra Arap Ligi gibi kurumların da yer aldığı Uluslararası Suriye Destek Grubu (USDG) 12 Åžubat 2016’da Münih’teki toplantısında Suriye için iki önemli karar almıştı; kuÅŸatma altındaki bölgelere ve acil ihtiyaç duyulan yerlere insani yardım ulaÅŸtırılması ve hasmâne tutumların sonlandırılması.

Geçen hafta insani yardımlar BM denetiminde yola çıktı.

Münih Belgesi, her ne kadar ateÅŸkesi öngören BM Güvenlik Konseyi Kararlarına atıfta bulunsa da, ateÅŸkes demek yerine, hasmâne tutumların sonlandırılması terimini kullanmayı tercih etti.

ABD DışiÅŸleri Bakanı John Kerry, neden bu tercihin yapıldığı kendisine sorulduÄŸunda ateÅŸkesin daha baÄŸlayıcı bir tanımı olduÄŸunu ve USGD içindeki ülkelerin bu konuda fikir ayrılıkları yaÅŸaması nedeniyle hasmâne tutumların sonlandırılması terimini kullandıklarını söyledi.

Ateşkes yapıldığında, uymayan tarafa yönelik yaptırımlar olduğu gibi, ateşkese uyulup uyulmadığını izleyecek mekanizmalar da devreye sokuluyor.

Ancak Münih Belgesi, hasmâne tutumu bitirmeyen tarafa neyapılacağını tanımlamıyor. USGD içinde de sahadaki grupları etkileme kapasitesine sahip ülkelerin temsilcileriyle askeri uzmanlardan oluÅŸan ABD ve Rusya BaÅŸkanlığındaki ‘görev gücü’ kurulmasından söz ediyor ancak bu yetkisi olan bir izleme grubu deÄŸil.

2- Hasmâne tutumların sonlandırılması silahların susacağı anlamına mı geliyor?

Hayır. Münih Belgesi, IŞİD, Nusra Cephesi ve BM Güvenlik Konseyi tarafından terörist ilan edilen yapılara karşı operasyonların devam edeceğini açık bir biçimde belirtiyor. Rusya, bugüne kadar özellikle Halep ve civarındaki operasyonlarında bu grupları hedeflediğini öne sürerek, Suriye muhalif silahlı örgütlerine yönelik bombalamalar gerçekleştirmeye devam ediyor.

3- Hasmâne tutumların sonlandırılmasını izleyecek bir mekanizma var mı?

Münih Belgesi’nde USGD’nin oluÅŸturduÄŸu görev gücüne verilen dört iÅŸ var; IŞİD, Nusra Cephesi ve BMGK’nın terörist ilan ettiÄŸi yapıların nerelerde olduklarının belirlenmesi, taraflar arasında oluÅŸabilecek gerginliklerin hemen yatıştırılması için iletiÅŸim kanallarının kurulması, hasmâne tutumların sonlandırılması gerekliliÄŸine uyulmamasıyla ilgili iddiaları analiz etmek ve son olarak da uymayan tarafları USGD’ye bildirmek.

Buradan da anlaşılacağı gibi ÅŸu aÅŸamada, hasmâne tutumu bitirmeyen tarafa karşı yalnızca diplomatik baskı yapılabilmesinin yolu açık. BaÅŸka bir baÄŸlayıcılık henüz bulunmuyor.

4- Rejim hasmâne tutumların sonlandırılmasıyla ilgili ne diyor?

BeÅŸÅŸar Esed, 20 Åžubat’ta El Pais gazetesine verdiÄŸi demeçte, ‘terörist’ olarak tanımladığı muhalifler tarafından güç toplamak için kullanılmadığı sürece, savaÅŸa ara vermeye hazır olduklarını söylemiÅŸti. Ayrıca muhaliflere Türkiye’den gelen desteÄŸin kesilmesini de istemiÅŸti. Esed ayrıca geçen hafta avukat temsilcileriyle yaptığı bir konuÅŸmada da "Batı sadece militanlar kayıp vermeye baÅŸladığında ateÅŸkesten söz ediyor. AteÅŸkes sadece ordular veya devletler arasında olur. Teröristlerle devletler arasında deÄŸil" demiÅŸti.

5- Muhalifler hasmâne tutumların sonlandırılmasıyla ilgili ne diyor?

20 Åžubat’ta Ä°stanbul’da toplanan Suriye muhalefeti üç ÅŸart yerine getirilirse hasmâne tutumların sonlandırılmasına evet diyeceklerini söylediler. Bu üç ÅŸart ÅŸunlar; Rus destekli rejim güçlerinin bombardımanı durduracağına dair uluslararası güvence, yardım koridorlarının açılması ve rejim hapishanelerindeki esirlerin serbest bırakılması.

Ancak muhalifleri düşündüren baÅŸka bir nokta, Rusya’nın bugüne kadar yaptığı saldırılarda Nusra Cephesi ve IŞİD bahanesini kullanarak kendilerine saldırması. Muhaliflerin bir kısmı bu nedenle Nusra Cephesi’nin de hasmâne tutumların sonlandırılması anlaÅŸmasına katılmasını istiyor. Zira, Nusra Cephesi, özellikle ülkenin kuzeyinde bazı bölgeleri kontrol etmekle birlikte, net sınırlarla muhaliflerden ayrışmış deÄŸil.

6- Hasmâne tutumları gerçekten bitirmek mümkün mü?

Tarafların özelikle Rusya’nın bu karara uyup uymayacağı tartışma konusu. Geçen yıl da Åžubat 2015’de Ukrayna’da hasmâne tutumların sonlandırılmasını öngören Minsk 2 anlaÅŸması yapılmıştı. Ancak Rusya’ya baÄŸlı gruplar, düşmanlıklarına devam etmiÅŸ, Ukrayna güçleri de karşılık verince Rusya, Ukrayna’yı suçlamıştı.

Kaynak: Al Jazeera