Yeni anayasa için ilk toplantı

Meclis’teki dört siyasi partinin temsilcilerinden oluÅŸan Anayasa UzlaÅŸma Komisyonu ilk toplantısını bugün yapacak. Meclis BaÅŸkanı Ä°smail Kahraman’ın açılış konuÅŸmasıyla baÅŸlayacak toplantıda siyasi parti temsilcilerinin de konuÅŸması bekleniyor. Ä°lk toplantının gündemi, çalışma usullerinin görüşülmesi ve yol haritasının belirlenmesi olacak. Bir anlamda komisyonun âkıbeti de bu aÅŸamada belli olacak. Çünkü, bu kapsamda kararların oy birliÄŸiyle mi, oy çokluÄŸuyla mı alınacağı, komisyonun çalışma süresi ve çalışmaların nasıl sona ereceÄŸi belirlenecek. Sonrasında ise partiler anayasa deÄŸiÅŸiklik tekliflerini uzlaÅŸma komisyonu gündemine taşıyacak. Çalışmalar önceki dönemde kurulan komisyonda üzerinde uzlaşılan 60 maddeden devam edecek.

Kararları baÄŸlayıcı nitelik taşımasa da, tüm partilerin eÅŸit sayıda milletvekili ile temsil edildiÄŸi komisyon, Anayasa gibi önemli bir metin üzerinde tüm kesimler arasında bir uzlaÅŸma saÄŸlama arayışında olacağı için önemli. Ancak, o uzlaÅŸmanın saÄŸlanıp saÄŸlanamayacağı konusunda soru iÅŸaretleri var. Özellikle de tüm muhalefet partilerinin karşı olduklarını net bir ÅŸekilde açıkladıkları baÅŸkanlık sistemi gündeme geldiÄŸinde komisyonun ilerleyip ilerleyemeyeceÄŸi en önemli tartışma konusu. Al Jazeera, Anayasa UzlaÅŸma Komisyonu’nda yer alan dört  partinin temsilcilerine çalışma esasları ve uzlaÅŸma beklentisine iliÅŸkin görüşlerini sordu.

“Türkiye yeni Anayasa’ya sahip olacak”

AK Parti’li Ahmet Ä°yimaya, partisinin tutumu, komisyonun çalışma süresi ve karar alma biçimine iliÅŸkin görüş bildirmenin doÄŸru olmadığını söyledi. “Bu, ÅŸu anda komisyonun vereceÄŸi karar, komisyonun egemenlik ve yetki alanına giriyor” diyen Ä°yimaya’ya göre, bundan sonra iÅŸleyecek sürecin temel karakteri, “etkileÅŸim ve sonrasında tezlerin yakınlaÅŸtırılması” olacak. Ä°yimaya, Al Jazeera’nin “Bu komisyondan uzlaÅŸma çıkar mı?” sorusuna da yanıt verdi:

“EÄŸer, bu komisyon mevcut anayasayı yürürlükten kaldıran yeni anayasayı üretecekse tartışmayacak bir ÅŸey olmaz. Tartışılır, etkileÅŸilir ondan sonra olmazsa olmaz. Türkiye uzlaÅŸmayı saÄŸlayacak bilgi birikimine, altyapıya sahip. Ben umutsuzluk adımları ile deÄŸil umut adımları ile iÅŸe baÅŸlarım. Bundan sonraki süreçte hiç öngörmediÄŸimiz durumlar geliÅŸebilir. Bu komisyon olmasa da toplumda anayasa talebinin çok diri olduÄŸunu düşünüyorum. Öyle ya da böyle Türkiye yeni Anayasa’ya sahip olacak.”

“Kararlar oy birliÄŸiyle alınsın”

AK Parti’li Ä°yimaya, komisyonun iÅŸleyiÅŸi ile ilgili ayrıntılara girmedi ama muhalefet partilerinin temsilcileri bu konunun anayasa çalışmaları kadar önemli olduÄŸu görüşünde. Al Jazeera’nin sorularını yanıtlayan komisyonun CHP’li üyesi Namık Havutça, komisyon kararlarının oy birliÄŸiyle alınmasından yana olduklarının altını çizdi. Anayasa gibi kritik metinlere iliÅŸkin kararların oy birliÄŸiyle alınmasının kaçınılmaz olduÄŸunu belirten Havutça, Anayasa UzlaÅŸma Komisyonu’nun çalışmaları sürerken bazı yasaların da parlamento gündemine getirilmesini istediklerini söyledi.

“ErdoÄŸan’ın yeni anayasadan tek anladığının baÅŸkanlık rejimi olduÄŸunu biliyoruz. Biz toplumu buraya sürükleyecek bir durumun da konu mankeni olmayız. BaÅŸkanlık rejimini tartışmayız. Bizim önceliÄŸimiz Türkiye’nin darbe hukukundan, basın özgürlüğünü kısıtlayan AKP pratiklerinden temizlenmesi. Anayasa görüşmeleri devam ederken anti demokratik yasalar, ceza kanunu, basın yasası gibi anti demokratik bazı yasalar da deÄŸiÅŸtirebilir.”

Havutça’nın komisyondan uzlaÅŸma çıkacağına dair beklentisi ise zayıf.

“UzlaÅŸma ihtimalini zayıf görüyorum. Çünkü, baÅŸkanlık rejimi dayatıldığından, buradan sonuç çıkması mümkün deÄŸil. YaÅŸanan pratik bize daha önce buradan bir uzlaÅŸma çıkmadığını gösteriyor. Biz ÅŸunu görüyoruz ki, CumhurbaÅŸkanı’nın tek arzusu baÅŸkanlık. Toplumu baÅŸkanlık referandumuna götürecek bir algı var.”

“UzlaÅŸma çok uzak bir ihtimal”

HDP de kararların oy birliÄŸiyle alınmasından yana. Al Jazeera’nin sorularını yanıtlayan komisyonun HDP’li üyelerinden Mithat Sancar, AK Parti tarafından daha önce açıklanan komisyonun çalışmalarını 6 ayda tamamlamasına iliÅŸkin hedefi doÄŸru bulmadığını söyledi. 6 aylık sürenin kısa olduÄŸunu, komisyon üzerinde böyle bir baskı oluÅŸturulmaması gerektiÄŸini belirten Sancar, basının toplantıların tamamını izlemesini isteyeceklerini de söyledi:

“Bizim önceliÄŸimiz, anayasanın daha saÄŸlıklı bir ÅŸekilde tartışılmasını saÄŸlamak. DemokratikleÅŸme konusunda ciddi bir yol temizliÄŸine ihtiyaç olduÄŸuna inanıyoruz. Åžu an CumhurbaÅŸkanı anayasa sürecini vesayet altına almış görünüyor. Bunun adı Meclis UzlaÅŸma Komisyonu ama sanki CumhurbaÅŸkanı süreci bütünüyle kontrolü altına almak istiyor. Buna da karşıyız.”

“Komisyon çalışmalarından uzlaÅŸma beklemek mümkün mü?” sorusunu da yanıtlayan Sancar’a göre “UzlaÅŸma çok uzak bir ihtimal.”

“Meseleleri daha açık tartışabileceÄŸimiz, somut önerileri görebileceÄŸimiz bir ortam olacak. Åžu anda gölge dövüşü görünüyor. BaÅŸkanlık sistemini savunuyor, ama nasıl bir model öngördüğünü ortaya koymuyor. AKP kendi içinde bu konuda net mi? Onu bilmiyoruz. Görelim. Bu süreç bunların somutlaÅŸmasını saÄŸlayacaktır, belki bu açıdan faydalıdır. Buradan bir anayasa ile çıkma beklentimiz bizim de çok zayıf. Åžu an bu ÅŸartlarda çok uzak bir ihtimal gibi görünüyor. Ama anayasa uzlaÅŸma komisyonunun tek misyonunu anayasa yazmak olarak görmemek lazım. Hem hükümet sistemi hem de idari sistem meselesinin somut önerilerle açık ve ayrıntılı bir ÅŸekilde konuÅŸulacağı demokratik süreç olabilir. Bizim önceliÄŸimiz anayasayı madde madde yazmaya baÅŸlamak deÄŸil. BaÅŸkanlık sistemi üzerinden zaten uzun süre bloke etmiÅŸ durumda. Bu süreç en azından CumhurbaÅŸkanının ve eÄŸer AKP de istiyorsa nasıl bir baÅŸkanlık modeli istendiÄŸini görmeyi saÄŸlayacaktır. Kamuoyu bizim özerklikten ne kastettiÄŸimizi de görecektir.”

“6 ayda bitirilir yaklaşımı olumlu deÄŸil”

MHP de kararların oy birliÄŸiyle alınmasından yana. Al Jazeera’nin sorularını yanıtlayan komisyonun MHP’li üyesi Mehmet Parsak, çalışma süresinin 6 ay ile sınırlanmasına ise kesinlikle karşı olduklarını söyledi:

“Kesin bir süre koymak iÅŸin doÄŸasına aykırı. Anayasa yapım süreçlerini incelediÄŸinizde ortalama 18 ay gibi bir süre önümüze geliyor. Biz de bir an önce neticeye baÄŸlamak isteriz ama ‘6 ayda bitirilir yaklaşımı’ olumlu deÄŸil, siyasi ve güdümlü. CumhurbaÅŸkanı’nın yaklaşımı bize göre sabotaj niteliÄŸinde.”

Parsak’ın “Bu komisyondan uzlaÅŸma çıkar mı?” sorusuna yanıtı ise, “Biz uzlaÅŸma istiyoruz, masaya yapıcı bir tutumla oturuyoruz” oldu.

“Anayasayı yenileme projesini, hepimizin ortak hedefi olması durumunda bir kiÅŸinin seçilmiÅŸ krallık hedefine kurban etmememiz lazım. ‘Ben komisyon sonuç alabilir mi?’ sorusuyla ilgili bir deÄŸerlendirme yapmak istemem. Komisyon mesafe alamazsa AKP’den dolayı mesafe alamaz. Biz masaya anayasayı yenilemek üzere yapıcı bir tutumla oturuyoruz. BaÅŸkanlık sistemine dayalı olarak komisyonu yeniden tıkarsa sonuç çıkmaz. Bunun tarihsel sorumluluÄŸuna da AKP ve Sayın CumhurbaÅŸkanı katlanır. Biz ihtiyacımız olan deÄŸiÅŸiklikleri yapalım, mesafe alalım diyoruz.”

UzlaÅŸma olmazsa ne olacak?

Anayasa UzlaÅŸma Komisyonu’nun ilk toplantıda belirlenecek takvimine göre yapacağı çalışma sonucunda uzlaÅŸma saÄŸlanamaması durumunda beklenti AK Parti’nin milletvekillerinin imzasıyla TBMM Anayasa Komisyonu’na baÅŸkanlık önerisini de içeren anayasa deÄŸiÅŸiklik teklifini sunması. Bu komisyonda görüşülecek deÄŸiÅŸiklik teklifi Meclis Genel Kurul’u aÅŸamasında 330 milletvekilinin evet oyu kullanması durumunda referanduma götürülebilecek. AK Parti’nin milletvekili sayısı 317. Oylamaya katılmayan Meclis BaÅŸkanı da düşüldüğünde 330 sayısına ulaÅŸmak için AK Parti’nin 14 “Evet” oyuna daha sahip olması gerekiyor.

Kaynak: Al Jazeera