Cenevre toplantısı zor, ateşkes daha da zor

250 bin kişinin hayatını kaybettiği, 6 milyon insanın ülkesini terk etmek zorunda kaldığı Suriye'deki iç savaşa siyasal çözüm bulma amacındaki Cenevre toplantısına saatler kala, toplantıyla ilgili belirsizlikler devam ediyor. Ne kimlerin katılacağı netleşmiş durumda, ne gündem, ne de tartışmaların nasıl yürütüleceği.

Toplantıyı bir ÅŸekilde gerçekleÅŸtirip, hiç olmazsa vaziyeti kurtarma peÅŸindeki BirleÅŸmiÅŸ Milletler, Suriye muhalefetini Cenevre’ye gelmeye ikna etmeye çalışıyor.

BM, toplantının planlandığı gibi 29 Ocak Cuma günü gerçekleÅŸip gerçekleÅŸmeyeceÄŸi sorusuna ancak toplantıya saatler kala yanıt verebildi. BM Sözcülüğü PerÅŸembe akÅŸam üzeri yaptığı açıklamada görüşmelerin ertelenmeyeceÄŸini duyurdu. Ancak BM bu açıklamayı yaptığı saatlerde toplantıya kimlerin katılacağına hâlâ yanıt veremiyordu. Bir yandan bu soruya yanıt arayan BM bir yandan da, toplantıya katılmak için diplomatik giriÅŸimlerine ara vermeden devam eden PKK’nın Suriye kolu PYD gibi örgütleri destekleyen Rusya’nın baskısıyla karşı karşıya.

Üzülerek bildiririz ki...

Toplantıya saatler kala, BM’nin Cenevre binasında, dünyanın en önemli sorununu çözecek toplantıya ev sahipliÄŸi yapacakmış gibi bir hava yok. Çalışma ofisleri boÅŸ, 1930’larda BM, henüz Milletler Cemiyeti iken kullanılmaya baÅŸlayan bu binanın labirent gibi koridorlarında yolunuzu kaybettiÄŸinizde tekrar nasıl bulacağınızı söyleyebilecek kimse yok.

Cenevre toplantısı için dünyanın dört bir tarafından medya kuruluÅŸları toplantıya akredite oldu ama, benim gibi, baÅŸvuru iÅŸlemleriyle ilgili evrakları BM’nin dehlizlerinde bulunamadığı için saatlerce giriÅŸ kartını almak için beklemek zorunda kalan gazeteciler de var.

BM basın ofisine sorunumu anlattığım maile gelen yanıtsa şu:

“Akreditasyon iÅŸlemlerinizle ilgili her ÅŸey artık yolunda. Gecikme için özür dileriz. Bununla birlikte akredite olduÄŸunuz toplantıya iliÅŸkin sizinle paylaÅŸabileceÄŸimiz hiç bir bilginin olmadığını üzülerek bildiririz. Bilgi olur olmaz sizinle paylaÅŸacağız.”  

Binaya giren gazetecilerin kendi aralarında konuştukları konuysa, bu toplantının gerçekten yapılıp yapılamayacağı. Çünkü artık bu toplantının sonuç verecek bir başlangıç yapabileceğine inanan yok.

Kim gelecek belli deÄŸil

Aralarında Türkiye, Ä°ran, Suudi Arabistan, Rusya ve ABD’nin de olduÄŸu Uluslararası Suriye Destek Grubu Kasım Ayında Viyana’da toplanıp, Cenevre-3 toplantısının çerçevesini belirlemiÅŸti: Altı ay içinde bütün yürütme yetkisini elinde toplayan bir geçiÅŸ hükümetinin kurulması, 18 ay içinde de ülkede seçimlerin yapılması.

Viyana toplantısında Suudi Arabistan’a da muhalefeti bir araya toplama görevi verilmiÅŸti. Aralık ayının başında Riyad’da buluÅŸan muhalefet, kendi müzakere heyetini oluÅŸturdu. Heyette, hem silahlı muhalefetin, hem siyasi muhalefetin hem de Suriye içinde bulunmakla birlikte, rejimin deÄŸiÅŸmesini isteyen Suriye Ulusal Koordinasyon Heyeti’nin temsilcileri yer aldı.

Ancak, Riyad’da bir araya gelen muhalefet, BM Güvenlik Konseyi Kararlarında belirtildiÄŸi gibi ateÅŸkesin saÄŸlanmadığını, kasabalara yönelik kuÅŸatmaların kaldırılmadığını ve bu bölgelere insani yardım ulaÅŸtırılmadığını belirterek, toplantının sonuca ulaÅŸamayacağı gerekçesiyle, Cenevre toplantılara katılıp katılmama kararını vermeyi sürekli erteledi.

Toplantının yapılmasından bir gün önce muhalefet, Cenevre’ye, müzakere ekibini deÄŸil, insani yardım ulaÅŸtırılması, hava saldırılarının durdurulması ve kuÅŸatmaların kaldırılması için BM’nin ne yapacağını öğrenmek amacıyla bir ön heyet göndermeye karar verdi.

Ä°stanbul’dan Cenevre’ye aynı uçakta geldiÄŸimiz Suriye Muhalif ve Devrimciler Koalisyonu (SMDK) BaÅŸkan Yardımcısı NaÄŸme Kadri bu ön heyetin edineceÄŸi izlenime göre, muhalefetin Cenevre toplantısına katılıp katılmayacağına karar vereceÄŸini yolculuk sırasında anlattı.

Ama toplantıya saatler kala, muhalefetten bu fikirden vazgeçildiğine dair açıklamalar gelmeye başladı.

Suriye muhalefeti Yüksek müzakere Heyeti Koordinatörü ve eÄŸer üç kiÅŸilik bir ön heyet gelecekse, o heyetin başında olması beklenen Riyad Hicab, PerÅŸembe akÅŸamı Türkiye saatiyle 22’de attığı tweette, “Müzakere heyeti temsilcileri Cenevre’de olmayacak” dedi ama hemen arkasından attığı baÅŸka bir tweet mesajında da ÅŸunları yazdı: “Yüksek Müzakere Heyeti Cenevre’ye seyahat edebilir fakat taleplerimiz karşılanana kadar görüşmelere dâhil olmayacaklar.”

Gündem belli değil

Cenevre’deki toplantının gündeminin, geçiÅŸ hükümetinin kurulması olması gerekiyordu. Ancak BM Özel Temsilcisi Staffan de Mistura, aslında 25 Ocak Pazartesi gerçekleÅŸmesi beklenen ama görüşmelerin 29 Ocak’a erteleneceÄŸini açıkladığı basın toplantısında, önce ülkede ateÅŸkesin saÄŸlanması için dolaylı görüşmeler yapılacağını açıkladı.

Oysa, Rusya’nın hava desteÄŸini saÄŸlayan rejim, muhaliflerin elindeki yerleri tek tek ele geçirmeye baÅŸladı. Muhalifler, rejimin Halep’e yönelik olarak büyük çaplı bir saldırı  baÅŸlatmasını da bekliyor. Bu ÅŸartlar altında,  Cenevre görüşmeleri, ateÅŸkes görüşmelerine dönüşse bile, sonuç almanın kolay ve çok yakın bir tarihte olmayacağı tahmin ediliyor.

SMDK BaÅŸkan Yardımcısı Kadri, Rusya açısından da askeri müdahalenin sürdürülebilir olmaktan çıktığını, pahalıya mal olmaya baÅŸladığını, düşen petrol fiyatları nedeniyle Rusya ekonomisinin zorlanmaya baÅŸladığını hatırlatıyor. Ona göre, bu hem Rusya’nın hem de muhalefetin parmaklarını ısırdığı bir yarış, acıya dayanamayıp ilk bağıran kaybedecek. Kadri ÅŸunu da ekliyor:

“Bu eskiden rejime karşı muhalefetti. Sonra Ä°ran’a karşı muhalefet oldu. Ä°ran’ın, Suriye dosyasını Rusya’ya devretmesinden sonra da Rusya’ya karşı muhalefet.”

Aslında adı da belli değil

Cenevre’de yapılacak olan görüşmelerin tartışma konusunun geçiÅŸ hükümetinin kurulması olması planlanmıştı. Bu yüzden de ‘müzakere’ adını alması bekleniyordu. Muhalefetin isteÄŸi de bu yöndeydi. Ancak, mesele öncelikli olarak ateÅŸkesin saÄŸlanmasına kaydı. BM, resmi yazışmalarında Cenevre Toplantısını ‘görüşmeler’ olarak adlandırmaya baÅŸladı.

Ancak bu kadar belirsizliÄŸe raÄŸmen, Cenevre toplantısı bir biçimde planlandığı gibi 29 Ocak’ta baÅŸlasa bile, artık görüşme niteliÄŸini bile kaybetmiÅŸ olacak ve neredeyse görüşme öncesi ön görüşmeler çerçevesinde geçecek.

Yöntem de belli değil

BM Suriye Özel Temsilcisi  Mistura’nın ilk planı, taraflar arasında ateÅŸkes ağırlıklı dolaylı görüşmeleri iki ya da üç hafta yürütüp, sonra heyetlerin evlerine dönmesi ve bir sonraki tur için hazırlanmasıydı. Cenevre’deki bu görüşmelerin, Suriye’deki soruna siyasi çözüm arayan Cenevre-3 toplantısı deÄŸil, sorunu çözen ‘Cenevre Toplantısı” olmasını isteyen Mistura, bu ilk turdan sonra, heyetlerin görüşme masasına geri döneceÄŸini ve altı ay içinde geçiÅŸ hükümetinin kurulabileceÄŸini umuyordu. Ancak bu ÅŸartlar altında Mistura’nın bu planının da iÅŸe yaramayacağı, birinci tur yapılabilse bile, ikinci turun çok zor olacağı da ÅŸimdiden belli.

PYD sonraki turlar için bastırıyor

Cenevre toplantısını zora sokan nedenlerden biri de Riyad’da oluÅŸan muhaliflerin listesine, Rusya’nın yeni isimler eklemesiydi. Bu isimlerin başında da PKK’nın Suriye kolu PYD ve PYD’nin de içinde bulunduÄŸu çatı örgütü Suriye Demokratik Meclisi temsilcileri geliyordu. Mistura Suriye Demokratik Meclisi temsilcisi Haysam Menna’yı toplantıya davet etti ama Menna, PYD davet edilmeyeceÄŸi için gelmeyeceÄŸini duyurdu.

Cenevre toplantısının planlanan gününe saatler kala Menna, kendilerinin 15 kiÅŸilik bir liste oluÅŸturduÄŸunu ve Mistura’ya bu isimleri davet etmesi için gönderdiklerini söyledi. Suriye Demokratik Meclisi EÅŸ BaÅŸkanı Randa Kassis de, ikinci turda olacaklarına dair söz aldıklarını iddia etti.

Mistura, Suriye halkından yardım diledi

Mistura’yı Ä°ran ve Rusya anlaşına yakın davranmakla itham eden muhalefetin Cenevre görüşmelerine en azından ilk gün katılmayacağı anlaşılınca, Mistura da çareyi Suriye halkına seslenmek de buldu.

PerÅŸembe akÅŸam üzeri BM’nin paylaÅŸtığı video mesajında Mistura, Suriye halkına seslendi, “Bu toplantıya gelecek olanlara, bu toplantının kaçırılmaması gereken bir fırsat olduÄŸunu söyleyin,” dedi.

Boşa atılan adımlar binası

İkinci Dünya Savaşı sırasında o kadar insan ölürken ve katliamlar yapılırken, bu binada birbirleriyle sonuç vermeyen görüşmeler yapan diplomatların buluştukları salonun adı, boşa atılan adımlar salonu. Çünkü diplomatlar, hiç bir sonuca ulaşmayan tartışmaları öğle yemeklerinden sonra, bu salonda yürüyerek yapıyorlardı.

Suriye’deki soruna siyasi yanıt vermek için yola çıkan ve üçüncüsünün beklenen Cenevre toplantısı gerçekleÅŸse bile, aslında küresel ve bölgesel güçler, Suriye’nin geleceÄŸine henüz karar veremedikleri için, zor geçeceÄŸe benziyor.

Belki bundan elli yıl sonra Cenevre’deki BM binasının adı da, boÅŸa geçen toplantılar binası olacak.

AyÅŸe Karabat

Kaynak: Al Jazeera