Cenevre'ye giden yolda yaÅŸanan diplomasi trafiÄŸi

Suriye’nin geleceÄŸinin konuÅŸulacağı ve krize siyasi bir çözüm aranacak olan üçüncü Cenevre toplantısı, tarafların ÅŸartları, itirazları ve katılımcıların belirlenememesi sebebiyle, planlandığı gün olan 25 Ocak’ta baÅŸlayamadı.

25 Ocak günü toplantıyı düzenlemekle yükümlü BirleÅŸmiÅŸ Milletler’in Suriye Özel Temsilcisi Stefan De Mistura bir basın toplantısı düzenledi. Katılımcıları belirleyerek davetiyeleri Salı günü göndereceÄŸini, toplantının 29 Ocak günü baÅŸlayacağını duyurdu. Kimlerin davet edileceÄŸiyle ilgili ise detay vermedi. Sadece ‘IŞİD ve Nusra bizim için terör örgütüdür’ dedi.

Katılımcılar konusunda en büyük sorun, ABD, Türkiye, Suudi Arabistan, Fransa baÅŸta olmak üzere birçok ülkenin meÅŸru gördüğü SMDK’nın (Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Koalisyonu) yanı sıra, Rusya’nın baÅŸka isimleri de öne sürmesi.

Rusya’nın masada olmasını grupların başında, PKK’nın Suriye kolu PYD geliyor. PYD’yi ‘terör örgütü’ olarak kabul eden Türkiye ve SMDK, buna kesinlikle karşı çıkıyor. Rusya ayrıca, Esed rejimine yakınlığıyla bilinen ve kendisinin desteklediÄŸi ‘Suriye içi muhalefetin’ de masada olmasını istiyor.

De Mistura'nın basın toplantısıyla görüşmelerin bu hafta başlayacağını duyurmasının ardından kritik başkentlerdeki diplomasi trafiği başladı.

PYD lideri Ä°sviçre’ye gitti

Pazartesi akÅŸamı PYD kaynakları, Salih Müslim’in De Mistura’nın ofisinden bir telefon aldığını, davetiye almak üzere Cenevre’ye gittiÄŸini öne sürdü.

Salı günü Reuters’a konuÅŸan Salih Müslim, Cenevre toplantısına katılacaklarını ancak hangi pozisyonda olacaklarını bilmediÄŸini söyledi.

PYD’nin öncü güç olduÄŸu, ABD’nin desteÄŸiyle Aralık 2015’te bazı Suriyeli Arap isimlerin de katılımıyla kurulan Suriye Demokratik Meclisi (SDM) temsilcileri de Ä°sviçre’ye doÄŸru yola çıktı. ABD, IŞİD'le mücadelesinde PYD'yi suriye sahasında askeri olarak destekliyordu. Türkiye'nin itirazlarının ardından, geçtiÄŸimiz aylarda kurulan ve SDM'nin askeri kanadı olarak sayılan Suriye Demokratik Güçleri'ni destekliyor.

Suriye Demokratik Meclisi temsilcileri, Salih Müslim ile birlikte Moskova’ya gidip Rus DışiÅŸleri Bakanı Lavrov ve De Mistura ile görüşmüştü. Meclis, SMDK’nın Riyad’da yaptığı muhalefet toplantısına da davet edilmemiÅŸti.

Lavrov: Suriyeli Kürtler olmadan imkânsız

Rus Dışişleri Bakanı Lavrov, salı sabah saatlerinde düzenşediği basın toplantısında PYD'nin IŞİD'le savaşan en etkili güçlerden biri olduğunu vurguladı. "Kürtler olmadan anlaşmaya varılması ikmânsız" dedi:

"Onlar olmadan nasıl bir siyasi süreç iÅŸletebiliriz? PYD, bölgedeki en önde gelen Kürt partisidir ve terörizmle en aktif ÅŸekilde mücadele ediyorlar. Onları davet etmemek ciddi bir hata olur, onları davet etmeden nasıl Suriye’de reformdan bahsedebiliriz?

"Salih Müslim’in lideri olduÄŸu PYD de ABD’nin müttefiki. ABD bu Kürtlere, terörizmle savaÅŸma kapasitelerini artırmak için doÄŸrudan askeri yardımda bulunuyor. Militanları ABD tarafından destekleniyor. Suriye’de terörizm hepimizin ortak sorunu, bu sebeple Suriye’deki müzakere sürecine katılmamalı haksızlık olur ve yapıcı olmaz."

SMDK’dan Kerry’ye eleÅŸtiri

Pazartesi akÅŸamı De Mistura’nın basın toplantısından sonra bir açıklama yapan SMDK BaÅŸkanı Halit Hoca, SMDK’nın Cenevre görüşmeleri için belirlediÄŸi Yüksek Müzakere Heyeti’nin ABD DışiÅŸleri Bakanı John Kerry ile görüştüğünü söyledi.

Rusya ve Ä°ran’ın Cenevre görüşmelerini baÅŸarısızlığa uÄŸratmaya çalıştığını söyleyen Hoca, “Keryy bize yeni bir ÅŸey söylemedi. Görüşmemiz, Kerry’nin bize Ä°ran ve Rusya’nın mesajlarını iletmesinden ibaretti” dedi. Ä°ran ve Rusya’nın mesajlarının da ‘Ortak ulusal meclis kurmak ve Esed’in yeni seçimlerde aday olmasını kabul etmek’ olduÄŸunu ifade etti.

Cenevre görüşmelerinin yolunu açan, Uluslararası Suriye Destek Grubu’nun Viyana’daki görüşmelerinde ise açıkça ‘geçiÅŸ hükümeti’ kurulması ve 18 aylık dönemin ardından seçimlere gidilmesi öngörülüyordu. Esed’in geleceÄŸiyle ilgili durum ise netlik kazanmamıştı.

Halit Hoca, ABD’nin Suriye Demokratik Güçleri’ne desteÄŸini de eleÅŸtirdi:

“ABD, Demokratik Suriye Güçleri’nden yana giriÅŸimlerde bulunuyor, bu oluÅŸum Rusya’nın destek verdiÄŸi Demokratik Suriye Meclisini ortaya çıkaran oluÅŸumdur. Bu meclis Suriye halkının temsilcisi olan gerçek muhalefete alternatif, rejim vesayetinde bir muhalefet icat etme çabasından doÄŸmuÅŸtur.”

Dışişleri Bakanlarının telefon trafiği

Salih Müslim’in Salı günü yaptığı ‘Cenevre’ye katılacağız’ açıklamasının ardından, De Mistura’dan bir açıklama gelmedi. Ofisinden yapılan açıklamada, katılımcılar konusunda açıklamanın davetiye gönderilen taraflara bırakıldığı belirtildi.

Ardından Çavuşoğlu Amerikan ve İngiliz mevkidaşlarıyla, Kerry ve Hammond ile telefon görüşmeleri yaptı. Bir gece önce Kerry ile bir telefon görüşmesi daha olmuş, aynı zamanda Fransa Dışişleri Bakanı Fabius ile de görüşmüştü.

ÇavuÅŸoÄŸlu’nun telefondaki diplomasi trafiÄŸinde konu, Cenevre’ye davet edilecek katılımcı listesiydi.

Çavuşoğlu: PYD olursa boykot ederiz

Telefon trafiÄŸinin ardından ÇavuÅŸoÄŸlu, NTV’ye önceden planlanmamış olan bir röportaj verdi. Röportajda PYD’nin davet edilmesi halinde Cenevre görüşmelerini boykot edeceklerini söyledi:

“Cenevre'de Suriye barış görüşmelerinde eÄŸer PYD masada olursa Türkiye görüşmelere katılmayacak, yani boykot edecek. Giderler baÅŸka yerde görüşürler o ayrı bir ÅŸey, ama müzakere masasında terör örgütleri olamaz. Türkiye'nin tutumu nettir. Muhalefetin de bunu kabul etmesi mümkün deÄŸildir. Terör örgütleriyle iç içe olmak onların da imajını bozar, onlara yarar deÄŸil zarar verir."

“ABD, Fransa, Ä°ngiltere DışiÅŸleri Bakanlarıyla görüştüm. Onların da söylediÄŸi net bir ÅŸekilde PYD'nin davet edilmeyeceÄŸi. Rejimle PYD birlikte çalışıyor. Müzakere muhalefetle rejim arasında olacak. Muhalefetin içinde de PYD gibi terör örgütleri olamaz.”

Ankara’dan, PKK’nın kolu olduÄŸu gerekçesiyle PYD’nin katılımına kesinlikle itiraz ederken, Rusya’nın desteklediÄŸi ve ‘sözde muhalefet’ diye adlandırdıkları diÄŸer gruplarla ilgili bu kesinlikte bir açıklama gelmedi. ÇavuÅŸoÄŸlu, pazartesi günü konuyla ilgili bir soruya ÅŸu yanıtı vermiÅŸti:

“Riyad’daki muhalifler YPG ve rejim yanlısı sözde muhalefetin kendi içlerinde olmasını istemiyor, kimse bunu dikte edemez. Çok istiyorlarsa bu gruplar rejim tarafında katılabilirler." 

Riyad muhalifleri kararını henüz açıklamadı

Müzakerelere katılmaları konusunda ABD’nin baskısı altında olan SMDK’nın Yüksek Müzakere heyeti de Salı günü Riyad’da bir kez daha toplandı. Heyetin sözcüsü Munzir Mahos Al Jazeera'ye yaptığı açıklamada "Davetiyeyi kabul edip etmemek konusunu tartışmaya devam ediyoruz. Konuyu ciddiyetle ele alıyoruz" dedi ve ÇarÅŸamba günü kararlarını açıklayacaklarını söyledi.

Muhalifler, toplantıya katılmak için rejimden kuşatmaları durdurması gibi bazı adımlar atmasını bekliyor.

Müslim: Davet almadım

Salı akÅŸam saatlerinde davetiyelerin gönderilmesinin ardından Rusya’da hükümete yakınlığıyla bilinen haber merkezlerinden ve PYD kaynaklarından, PYD lideri Salih Müslim’in ve Suriye Demokratik Meclisi (SDM) eÅŸ baÅŸkanları Ä°lham Ahmed ve Haysam Menna’nın da davetiye aldığı bilgisi yayıldı.

Ancak daha sonra IMC TV yayınına katılan Salih Müslim, Cenevre toplantısı için davetiye almadığını söyledi. Aynı zamanda Ä°lham Ahmed’e de davetiye ulaÅŸmadığı bilgisini verdi. Sadece çatı örgüt SDM eÅŸ baÅŸkanı Haysam Menna’ya davet gittiÄŸini doÄŸruladı.

Salih Müslim yayında SDM’nin de PYD olmazsa toplantıya katılmayacağını söyledi. “Haysam Menna bize, ‘siz olmadan biz de gitmeyeceÄŸiz’ dedi. Davetin gelmemesi teknik bir neden deÄŸil, bazı iradeler buna karşı çıkıyor”diye konuÅŸtu.

Moskova destekli muhalefet de listede

Davetiye giden isimler arasında yakın bir zamana kadar Esed’in kabinesinde bakan olarak yer alan ancak ÅŸimdi muhalefet safında olduÄŸunu dile getiren Kadri Cemil de vardı. Kadri Cemil, Moskova destekli ve Marksist ideolojiye yakınlığıyla bilinen KurtuluÅŸ ve DeÄŸiÅŸim Cephesi’nin kurucusu. Kadri Cemil’in grubundan baÅŸka isimler de toplantıya davet edilenler arasında.

Ä°ngiltere’nin Suriye temsilcisinden Rusya’ya ağır eleÅŸtiri

Cenevre 3 için Rusya destekli birçok isme davetiye gittiÄŸinin netlik kazanmasının ardından, Salı gecesi, Ä°ngiltere’nin Suriye Özel Temsilcisi Gareth Bayley Twitter’da, Salih Müslim’in davet edildiÄŸini yazan bir tweet paylaÅŸarak ‘Davet edildiÄŸini düşünmüyorum’ yazdı.

Ardından “BirleÅŸik Krallık Suriye’de DAEÅž’i deÄŸil açık bir ÅŸekilde muhalifleri hedef almasından derin endiÅŸe duymaya devam ediyor, bu sona ermeli” yazdı.

Bunun hemen öncesinde, Åžeyh Misken bölgesinin Esed’in eline geçmesinin ardından, Rusya’yı ağır bir dille eleÅŸtiren bir açıklama yapmıştı:

“Åžeyh Miskin’in bugün rejim güçlerinin eline geçmesi Suriye’de Rusya’nın hedeflerindeki ikiyüzlülüğü ortaya koyuyor. Kendilerini Özgür Suriye Ordusu ve Güney Cephesi olarak tanımlamalarına ve radikal olmamalarına raÄŸmen, Rusya ve Esed rejimi kasabayı bombaladı, büyük hasara yol açtı. Muhalif grupların bu ÅŸekilde açıkça hedef alınması; özellikle BM liderliÄŸinde yapılacak olan Suriye’de geçiÅŸ dönemi için siyasi çözüm müzakerelerinin baÅŸlamasından birkaç gün önce olması, derin endiÅŸe yaratıyor."

“Rejim ve Rusya’nın ılımlı muhalefete ve sivillere ÅŸiddetli saldırıları sona ermelidir. Ilımlı muhalefeti bombalayan rejime destek vermeye devam ederek, Rusya, zaten kırılgan olan Suriye içi müzakerelere zarar verme riskini alıyor. Rusya’yı, Suriye’de siyasi çözüme ulaÅŸma konusunda verdiÄŸi söz doÄŸrultusunda hareket etmeye; ılımlı muhalefeti hedef alma ve sivil ölümlerine son vermeye çağırıyorum.”

Fransa’dan PYD açıklaması

Salih Müslim’in ‘biz yoksak onlar da olmayacak’ dediÄŸi Suriye Demokratik Meclisi eÅŸbaÅŸkanı Menna'ya gözler çevrilmiÅŸken, PYD ile bir açıklama da Fransa DışiÅŸleri Bakanı Laurent Fabius’tan geldi:

"Sayın De Mistura davetiyeleri gönderdi. PYD konusu birçok soruna yol açıyordu ve Mistura bana, PYD'ye davet göndermediğini söyledi."

Fabius, De Mistura’nın kendisine, Cenevre’de baÅŸka muhalifler de olsa Riyad muhalefeti olarak bilinen grubun müzakerelerde öncü olacağını da söylediÄŸi bilgisini verdi.

Menna’dan beklenen açıklama geldi

Suriye Demokratik Meclisi eÅŸbaÅŸkanı Haysam Menna, ÇarÅŸamba sabah beklenen açıklamayı yaptı. Reuters’a konuÅŸan Menna, Salih Müslim’in bir gece önce yaptığı açıklamayı doÄŸruladı:

“Ä°ki Kürt lider, Salih Müslim ve Ä°lham Ahmed de katılım için davetiye almazsa, Cenevre’deki görüşmelere katılmayacağım. Ya arkadaÅŸlarımla giderim ya da hiç gitmem. Bu soruda taviz yok. Bize gerçekten ‘Rusya delegasyonu’ olarak adlandırabileceÄŸimiz bir delegasyon öneriyorlar ve ben Rusya delegasyonunun bir üyesi olmaya hazır deÄŸilim. Biz kendi delegasyonumuzun olmasını hak ediyoruz.”

Kaynak: Al Jazeera, Reuters, IMC TV