25 Ocak gösterilerinden bugüne Mısır

Halkın 30 yıllık Hüsnü Mübarek iktidarını devirdiği, Arap dünyasının en büyük nüfusa sahip ülkesi Mısır, yakın geçmişindeki aktörlerin birçoğunun öngöremediği tarihi olaylara sahne oldu.

Tunuslu genç seyyar satıcı Muhammed Buazizi'nin kendini yakarak tetiklediği "Arap Baharı" diye isimlendirilen süreç Mısır sokaklarına 25 Ocak tarihinde ulaştı. Ülkedeki 30 yıllık cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek yönetiminin sonunu getiren ayaklanmalar, aradan geçen beş yıl içinde ülke ve bölgenin geleceğinde izler bırakacak önemli birçok birçok olayın başlangıcı oldu.

Mısır’da 25 Ocak 2011 devriminden, günümüze yaÅŸanan önemli geliÅŸmeler şöyle:

25 Ocak 2011 - Mısırlılar, ülke genelinde iÅŸsizlik, yolsuzluk ve baskıcı yönetim gibi sorunların sorumlusu olarak gördükleri CumhurbaÅŸkanı Hüsnü Mübarek karşıtı protesto gösterileri düzenledi. Güvenlik güçleri ve “Baltacı” ismi verilen rejim yanlısı grupların, gösterileri ÅŸiddet kullanarak bastırma giriÅŸimleri sonucu çok sayıda protestocu hayatını kaybetti.

11 Şubat 2011- Mübarek, otuz yıldır sürdürdüğü görevinden istifa ettiğini ve görevini orduya devrettiğini açıkladı. Silahlı Kuvvetler Yüksek Konseyi, parlamentoyu dağıttığını ve anayasayı askıya aldığını açıkladı.

14 Haziran 2012 - Yüksek Anayasa Mahkemesi, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turundan hemen önce Müslüman Kardeşler Teşkilatının (İhvan) seçimlerde sandalyelerin çoğunu kazandığı alt meclisi sürpriz bir kararla lağvetti.

16-17 Haziran 2012 - Mısırlılar, cumhurbaÅŸkanlığı seçimlerinde 13 adaydan ikinci tura kalan Mübarek döneminin baÅŸbakanı Ahmed Åžefik ve Ä°hvan’ın adayı Muhammed Mursi için oylarını kullandı. Mursi, yüzde 51,7’lik bir oranla Mısır’ın tarihindeki ilk ÅŸeffaf cumhurbaÅŸkanlığı seçimlerini kazandı.

30 Haziran 2012 - Mısır’ın demokratik yollardan göreve gelen ilk CumhurbaÅŸkanı Muhammed Mursi, yemin ederek görevine baÅŸladı.

12 AÄŸustos 2012 - Mursi, 25 Ocak devriminin ardından geçiÅŸ dönemini yöneten Mısır Savunma Bakanı MareÅŸal Hüseyin Tantavi'nin yerine Genel Kurmay BaÅŸkanı Abdulfettah es-Sisi’yi bu göreve getirdi.

22 Kasım 2012 - Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi, kararlarını yargı denetiminden muaf tutan ve mahkemelerin anayasa komisyonunu dağıtmasını engelleyen cumhurbaşkanlığı kararlarını açıkladı. Açıklanan kararlar, geniş katılımlı günler süren protesto gösterilerine yol açtı.

15-22 Aralık 2012 - Tartışmalara yol açan anayasa taslağı, cumhurbaşkanının güvenliğini sağlaması için orduyu görevlendirdiği referandumda yüzde 63,8 oranla kabul edildi.

Åžubat-Mart 2013 - Mısır'ın ünlü takımı El Ehli ile Port Said'in El Mısri takımları arasında 2012 yılında oynanan maçtan sonra El Mısri seyircisinin sahaya inmesi üzerine çıkan olaylarda 74 kiÅŸi öldü. Port Said Ceza Mahkemesi’nin Ocak ayında olaylarla ilgili yargıladığı 73 sanıktan 21’ine idam cezası vermesi bölgede yoÄŸun protestolara yol açtı. Port Said’de olaÄŸanüstü hal ve sokaÄŸa çıkma yasağı ilan edilirken, güvenlik güçleri göstericilere müdahale etmeyi reddederek, kamu binaları ve özel mülke saldırılara göz yumdu.

30 Haziran 2013 - Tahrir Meydanı'nda Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi yönetiminin birinci yıl dönümünde geniş katılımlı Mursi karşıtı gösteriler hızla ülkenin diğer kentlerine yayıldı. Muhalifler tarafından kurulan Temerrüd (İsyan) Hareketi, Mursi'nin istifası için 22 milyon imza topladığını açıkladı. Ordu, ulusal uzlaşının sağlanamaması halinde 48 saat sonra kendi çözümünü üreteceğini açıkladı.

3 Temmuz 2013 - CumhurbaÅŸkanı Mursi, "milli mutabakat hükümeti" önerisini yineledi. Ancak tanklar, CumhurbaÅŸkanlığı Sarayı, Devlet Televizyonu, Tahrir ve Nahda Meydanları etrafında konuÅŸlandı ve artık darbe baÅŸlamıştı. General Sisi, Mursi’nin görevden alındığını, seçimlere kadar Anayasa Mahkemesi BaÅŸkanı Adli Mansur’un geçici cumhurbaÅŸkanlığına getirildiÄŸini açıklayarak, bir yol haritası açıkladı. Müslüman KardeÅŸler TeÅŸkilatı (Ä°hvan) yöneticileri gözaltına alınmaya baÅŸladı.

ABD, Avrupa Birliği başta olmak üzere pek çok ülke, Mısır'daki gelişmelerden duyduğu kaygıyı açıklamakla yetinirken olayı darbe olarak tanımlamamaya özen gösterdi. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ise demokratik seçimlerle iş başına gelmiş hükümetin gerekçesi ne olursa olsun meşru olmayan yöntemlerle dahası askeri bir darbe ile devrilmesinin kabul edilemez olduğunu söyledi.

Adli Mansur, geçici cumhurbaşkanlığı görevine başlarken, Suudi Arabistan Mansur'a kutlama mesajı gönderdi. Mursi ve İhvan liderleri hakkında, ''yabancı güçlerle işbirliği yapıp, istihbarat toplama ve firar etme'' suçlamasıyla dava açıldı. Tutuklamalar artarak devam etti.

5 Temmuz 2013 - Cumhurbaşkanı Mursi'nin destekçileri, ordunun yönetime el koyma kararını protesto için Rabiatul Adeviyye Meydanı'nda yüz binlerin katıldığı zaman zaman milyona ulaşan gösterilere başladı. Güvenlik güçleri darbe karşıtlarına zaman zaman kanlı müdahalelerde bulundu.

Kahire'deki Cumhuriyet Muhafızları Karargahı önünde Muhammed Mursi'ye destek veren halkın üzerine sabah namazı sırasında ateş açıldı. 84 kişi yaşamını yitirdi, yüzlerce sivil yaralandı.

13 Temmuz 2013 - Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Kuveyt, Mısır'daki darbe yönetimine finansal destek vermeye başladı. Üç ülke toplamda, 12 milyar dolar değerinde yardım sözü verdi. Devrim ve sonrasında askeri darbe ile yara alan Mısır ekonomisine söz konusu ülkelerin toplam yardımları 30 milyar doları aştı. Geçen yıl ortaya çıkan ve Sisi'ye ait olduğu iddia edilen ses kayıtlarında ise Sisi'nin Körfez liderleri hakkında tartışmalı sözlerinin yanı sıra petrol zengini bu ülkelerin "yardım etmek zorunda olduğunu" söylediği ileri sürüldü.

27 Temmuz 2013 - Güvenlik güçlerinin Rabiatul Adeviyye Meydanındaki halka ateÅŸ açması sonucu 200 kiÅŸi hayatını kaybetti, 4 bin 500’den fazla kiÅŸi yaralandı. Katliama birçok ülkeden kınama geldi.

14 AÄŸustos 2013 - Güvenlik güçlerinin, ülke genelinde darbe karşıtı gösterilerin merkezi Rabia ve Nahda Meydanlarını silah kullanarak boÅŸaltması sonucu, binin üzerinde kiÅŸi hayatını kaybetti, binlerce kiÅŸi yaralandı. Meydandaki seyyar satıcılar, basın mensuplarının da içinde olduÄŸu binlerce kiÅŸi gözaltına alındı. Ordunun darbe karşıtlarına yönelik kanlı saldırıları, ülke genelinde protestolara yol açtı. Güvenlik güçlerinin kanlı müdahaleleri, ölü sayısının giderek artmasına yol açtı. OlaÄŸanüstü hal, sokaÄŸa çıkma yasağı ilan edildi. Olaylardan iki gün sonra Cuma namazının ardından sokaklara dökülen darbe karşıtları, güvenlik güçlerinin çok sert müdahalesiyle karşılaÅŸtı. Gösterilerin odak noktası baÅŸkent Kahire’deki Ramses Meydanı’nda 81 olmak üzere ülke genelinde toplamda 129 kiÅŸi hayatını kaybetti.

25 Aralık 2013 - Ordunun göreve getirdiği Mısır hükümeti, İhvan'ı terör örgütü ilan etti.

26-28 Mayıs 2014 - Genel Kurmay Başkanı Abdulfettah es-Sisi, uluslararası gözlemcilerin denetiminden uzak şekilde yürütülen cumhurbaşkanlığı seçimini yüzde 96,9'yla kazandı.

Haziran 2014 - "Yanlış haber" ve "terör örgütü" İhvan'a destek suçlamasıyla El Cezire çalışanı üç gazeteci tutuklandı. Gazeteciler Şubat 2015'te serbest kaldı.

Kasım 2014 - Mısır'ın güneyindeki Sina Yarımadası merkezli aşırıcı silahlı örgüt Ensar Beyt El Makdis, terör örgütü DAÄ°Åž'e baÄŸlı olduÄŸunu ilan ederek, yeni isimlerinin “Sina Vilayeti” olduÄŸunu açıkladı. Örgütün güvenlik güçlerine kanlı saldırılarının ardından Mısır yönetimi Gazze sınırındaki Refah bölgesindeki yerleÅŸim alanlarını tahliye edip, yıkarak tampon bölge inÅŸa etmeye baÅŸladı.

Kahire Ceza Mahkemesi, 29 Kasım’da Mübarek hakkında, "haksız kazanç saÄŸlama ile rüşvet" suçlarının yöneltildiÄŸi davanın zaman aşımına uÄŸradığına, "Ä°srail'e doÄŸalgaz ihracatı"na iliÅŸkin davada beraatine ve "25 Ocak 2011 Devrimi sırasında göstericileri öldürmek" iddiasıyla ise "hakkında dava açılamayacağına" karar verdi. Mısır'da otuz yıl boyunca tartışmalı bir yönetimde imzası bulunan Mübarek ve ailesinin tüm üyeleri serbest kaldı.

Mayıs 2015 - Mısır'da askeri darbeyle grevinden uzaklaştırılan Cumhurbaşkanı Mursi ve beraberindeki 100 İhvan üyesi idam cezasına çaptırıldı.

Haziran 2015 - Askeri darbenin ardından Mısır Cumhuriyet Başsavcılığına atanan Hişam Berekat'ın konvoyuna düzenlenen bombalı saldırıda başsavcı ve beraberindeki 3 kamu görevlisi öldü.

31 Ekim 2015 - Rusya'ya ait Şarm eş-Şeyh-St. Petersburg seferini yapan 9268 sefer sayılı uçak, 31 Ekim'de, havalandıktan kısa süre sonra 17'si çocuk 217 yolcu ve 7 kişilik mürettebatıyla Mısır'ın Sina Yarımadası'nın kuzeyinde düştü. Terör örgütü DAİŞ'in üstlendiği olayda kurtulan olmadı.

25 Ocak 2016 - BeÅŸ sene önce gerçekleÅŸen devrimde aktif rol alan birçok isim bu tarihi günde ya hapishanede ya da ülke dışında. Mevcut yönetime yakın bazı gruplar sokaÄŸa ineceÄŸini açıklamasına raÄŸmen, resmi ve sivil giyimli güvenlik görevlilerinin 25 Ocak öncesinde devrimin sembolü haline gelen Tahrir Meydanı’da sıkı güvenlik önlemleri almış olduÄŸu gözleniyor. Meydan’da basın mensuplarının çalışmasına izin verilmiyor.