TANAP hızlanabilir mi?

Rusya ile Türkiye arasındaki kriz ile birlikte ortaya çıkan en önemli baÅŸlıklardan biri Türkiye’nin enerjide alternatif kaynaklarla arz güvenliÄŸini saÄŸlaması gerektiÄŸi oldu. Hem ısınmada, hem de elektrik üretiminde kullandığı doÄŸalgazın yüzde 50’ye yakınını Rusya’dan alan Türkiye, krizle enerjide arz güvenliÄŸi için kaynaklarını güçlendirmede daha saÄŸlam adımlar atmaya karar verdi. Ancak doÄŸalgaz ve petrol ticareti uluslararası politikalarla ve bölge dengeleriyle yakından iliÅŸkili. Bu da ülkelerin çeÅŸitli dengeleri göz önüne alarak pozisyonunu belirlemesini zorunlu kılıyor.

Uzun vadede planlamalar

Türkiye arz güvenliÄŸine iliÅŸkin planlamalarını kısa vadeden çok, uzun vâdede elini rahatlatacak politikalar üzerinden yapıyor. Uzun vâde sayılabilecek bu adımlardan biri, Trans Anadolu DoÄŸalgaz Boru Hattı olarak bilinen TANAP’ın hızlandırılması.

İlk etapta Azeri gazının Türkiye üzerinden Avrupa ülkelerine ulaştırılmasını öngören projede, ilk gazın 2018 yılında akması planlanıyor. 16 milyar metreküp doğalgaz akışıyla başlayacak projeden Türkiye de bu etapta yılda 6 milyar metreküp doğalgaz alabilecek.

Türkiye’nin amacı, gaz akışının 2018 yılının ilk aylarına, hatta daha öncesine çekilmesi. Bunun için boru hattının Türkiye ayağının inÅŸaat çalışmaları hızlandırılacak, gaz akışının erken baÅŸlaması için gereken yapılacak. Ancak önemli olan, hatta kaynak saÄŸlayıcı ülke olan Azerbaycan’ın çalışmalarını hızlandırması.

Azerbaycan açısından konunun iki boyutu var. Biri, Türkiye ile olan  dostluk ve ekonomik iliÅŸkileri. DiÄŸeri ise Rusya ile olan ekonomik ve stratejik iliÅŸkileri. Bu durumda akıllara gelen soru Türkiye - Rusya krizinde dengeli bir politika izleyen Azerbaycan’ın, TANAP’ı hızlandıracak adımlar atması Rusya ile iliÅŸkilerini etkiler mi?

Azerbaycan TANAP’ı hızlandırır mı?

Al Jazeera, Türkiye - Rusya krizi sonrasında gündeme gelen “TANAP’ın hızlanması” hedefini uzmanlara sordu.

Hazar Strateji Enstitüsü üyesi ve Ä°stanbul Teknik Ãœniversitesi Öğretim Ãœyesi Fatih Özbay, Türkiye ile Rusya arasındaki iliÅŸkilerde gerilim yaÅŸanınca Rusya’nın attığı ilk adımın, Türk Cumhuriyetleri üzerinde baskı kurmak olduÄŸunu söyledi. Rusya’nın Orta Asya Türk Cumhuriyetleri'nden kendi yanında pozisyon almalarını istediÄŸini belirten Özbay’a göre, “bu ülkeler arasında en dik duran Azerbaycan” oldu.

“Azerbaycan bu krizde hem Rusya’yı kızdırmamak için hem de Türkiye ile ekonomik ve kardeÅŸlik iliÅŸkilerini sürdürmek için dengeli bir politika izliyor. TANAP krizden önce temelleri atılmış bir proje. Rusya ile Türkiye arasındaki gerginlik TANAP’ın daha çabuk bitirilmesi yönünde ivme saÄŸladı. Türk akımı projesini ise dondurdu. Bu, Azerbaycan’ın elini kuvvetlendiren bir ÅŸey. Rusya zamanında Bakü – Tiflis - Ceyhan Projesi’ne de karşı çıkıyordu. Bu hat Azerbaycan, Türkiye ve batı ülkelerinin desteÄŸiyle bitirildi. Azerbaycan’ın Türkiye’deki büyük yatırımları etkili. TANAP var. Petkim’i de Azeriler aldı. Yeni bir rafineri kuracaklar. 20 milyar dolarlık bir yatırım getirdiler Türkiye’ye.”

TANAP hızlansa da Özbay, Türkiye’nin, Rusya’nın Azerbaycan ve diÄŸer Türk Cumhuriyetlerle iliÅŸkisinde dikkatli olması gerektiÄŸi görüşünde.

“Rusya, bu ülkelerdeki hassas noktaları, dondurulmuÅŸ sorunları biliyor. Åžu anda Hazar denizinde en büyük askeri güç kendisi. Hazar denizinden güdümlü füzeler gönderebiliyor. Azerbaycan’ın Ermenistan ile yaÅŸadığı bir gerginlik söz konusu. Ermenistan’ın sınırlarını Rus askerleri koruyor. Bir çatışma durumunda Azerbaycan karşısında Rus askerlerini bulacak. Bir takım ekonomik iliÅŸkiler de var. Rusya’da yaÅŸayan ve sayıları birkaç milyonu bulan Azeri diasporası var. Göçmen olarak bulunuyorlar bu ülkede ve kazandıklarını Azerbaycan’a gönderiyorlar. Rusya isterse Türklerin durumunu zorlaÅŸtırdığı gibi Azerilerin durumunu da zorlaÅŸtırabilir.”

“Türkiye Azerbaycan’ın en önemli stratejik partneri”

Hazar Strateji Enstitüsü Politika ve Strateji Direktörü Efgan Niftiyev ise hem Azerbaycan, hem de Türkiye bu projelere ciddi ekonomik yatırım yaptığı için projede sıkıntı yaÅŸanmayacağını söyledi. Türkiye’nin beklediÄŸi gibi projenin erken bitirilmesi konusunda yaÅŸanabilecek sorunun ise siyasi deÄŸil teknik olabileceÄŸini söyleyen Niftiyev, Azerbaycan’ın Türkiye’nin en önemli stratejik partneri olduÄŸunu belirtti.

“Türkiye’nin arz güvenliÄŸi açısından TANAP çok önemli. TANAP aracılığıyla 6 milyar metreküp gaz gelecek, 6 milyar da Bakü Tiflis Erzurum üzerinden geliyor. TANAP’a eklenecek her ekstra gazda Türkiye’nin alma önceliÄŸi var. Türkiye ile Azerbaycan arasında ÅŸu anda siyasi risk yok. Türkiye bu konuda akıllı davranmış durumda. Rusya da bu konuda Türkiye’yi kaybetmemeyi tercih ediyor. Zamanla pragmatizm, hislere galip gelecektir.”

“Azerbaycan gaz üretimini artırırsa…”

Azerbaycan CumhurbaÅŸkanlığı Stratejik AraÅŸtırmalar Merkezi Enerji Uzmanı Gülmira Rzayeva ise Azeri gazının bu miktarda üretiminin Rusya açısından sorun oluÅŸturmadığını ancak büyük potansiyeli olan diÄŸer sahaların devreye girmesiyle Rusya’nın da rahatsız olabileceÄŸini belirtti. Rzayeva’nın beklentisi, TANAP’ın Türkiye ile Azerbaycan arasında mutâbakata varıldığı gibi hızlanması ve 2018 yılının ilk aylarında bitmesi. Rzayeva bu noktada petrol fiyatlarındaki düşüş dışında bir sorun görmüyor.

“TANAP, Azerbaycan Rusya iliÅŸkilerini etkilemez. Daha önce planlanmış bir projeydi ve Rusya’nın etkisi olmamıştı. Rus gazına bağımlılığını azaltmak Türkiye’nin en büyük hakkıdır. Çünkü hem gaz güvenliÄŸi bakımından hem siyasi bakımdan Türkiye için sorun olabilir. Bu aÅŸamada Azerbaycan’ın Avrupa piyasasına satacağı gazın miktarı Rusya’nın pozisyonunu etkileyecek kadar büyük deÄŸil. Avrupa piyasasına ilk etapta 10 milyar metreküp gaz ulaÅŸacak, Bulgaristan da alırsa 11 olacak. Bu miktar Rusya’nın sattığı 134 milyar metreküp ile karşılaÅŸtırıldığında çok az bir miktar. Ancak Azerbaycan’ın kapasitesi gelecekte daha çok olabilir. Gelecekte üretimin artması Rusya’nın korkusu olabilir. Azerbaycan ihraç ettiÄŸi gaz miktarını artırırsa hangi pazarlara gidecek, Gazprom’u nasıl etkileyecek?”

TANAP nedir?

Hazar denizinden çıkarılacak Azeri doÄŸalgazının Türkiye üzerinden Avrupa pazarlarına ulaÅŸtırması planlanan proje kapsamında Türkiye topraklarından geçecek boru hattının uzunluÄŸu 1841 kilometre. Anadolu Ajansı'nın haberine göre projede kullanılmak üzere ÅŸu ana kadar üretilen 850 kilometrelik boru Türkiye'ye teslim edildi. Projede yüzde 58 SOCAR, yüzde 30 BOTAÅž, yüzde 12 ise BP'nin hissesi bulunuyor. Projenin temeli geçen yıl CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan ile Azerbaycan CumhurbaÅŸkanı Ä°lham Aliyev tarafından atıldı. 

kaynak: aljazeera.com.tr

Kaynak: Al Jazeera