Petrol şirketleri batışın eşiğinde!

Petrol fiyatlarının düşmeye baÅŸladığı 2014 yılından, geçtiÄŸimiz yılın sonuna kadar yaklaşık 400 milyar dolarlık yatırım ertelenirken, en çok derin deniz (deepwater) petrol arama projeleri askıya alındı. Danışmanlık ÅŸirketi Wood Mackenzie’nin araÅŸtırmasına göre, düşük petrol fiyatları, petrol ve gaz arama/üretiminde 380 milyar dolarlık projenin askıya alınmasına neden olurken, Meksika Körfezi’nden Afrika’ya, geniÅŸ bir coÄŸrafyada milyonlarca varillik üretim de ertelenmiÅŸ oldu. Maliyet kesintilerinin en büyük sebebi olarak 2014 yazında 115 dolar seviyesindeyken 1.5 yılda yüzde 70 deÄŸer kaybederek 12 yılın en düşük seviyesine düşen petrol fiyatlarını gösteren raporda “Åžirket bütçeleri dramatik bir ÅŸekilde daraldı” ifadesi yer alıyor.

400 MÄ°LYAR DOLAR ASKIDA

Ham petrol fiyatları her geçen gün yeni sürprizler yaparken, son olarak geçtiÄŸimiz 12 yılın en düşük seviyesini görerek 30 doların altına geriledi. “Petrol 15 dolara düşer mi”; “Petrol artık sudan ucuz mu” tartışmalarının alevlendiÄŸi bugünlerde enerji danışmanlık ÅŸirketi Wood Mackenzie’nin yayımladığı araÅŸtırma, düşen fiyatlardan sektörün nasıl etkilendiÄŸini ortaya koyuyor. Son olarak Temmuz’da yayınladığı raporda, düşen petrol fiyatlarının 200 milyar dolarlık 46 büyük enerji yatırımının askıya alınmasına sebep olduÄŸunu ortaya koyan Wood Mackenzie, yaptığı yeni araÅŸtırmada 2015 yılsonuna kadar bu rakamın nereye ulaÅŸtığını açığa çıkarıyor. Buna göre, 2015’in son altı ayında 22 büyük proje daha ertelenirken, petroldeki çöküşün baÅŸladığı 2014 yılından bu yana toplamda 68 büyük proje askıya alınmış oldu. Bu projelerin deÄŸeri ise yaklaşık 400 milyar dolar.

GÃœNLÃœK 2.9 MÄ°LYON VARÄ°L 

Düşük petrol fiyatlarının ÅŸirket planlarına etkisinin “acımasız” olduÄŸu vurgulanan araÅŸtırmada, en çok etkilenen projelerin derin deniz geliÅŸtirme projeleri olduÄŸu kaydediliyor. Askıya alınan projeler toplamda 27 milyar varil ham petrol eÅŸdeÄŸeri rezerve tekabül ederken, 2025’e kadar günlük 2.9 milyon varil petrol üretimi böylece ertelenmiÅŸ oluyor.

AraÅŸtırmaya göre, söz konusu projelerin çoÄŸunun nihai yatırım kararı 2017 ve sonrasına ertelenirken, ilk üretim hedefleri de 2020 ila 2023 yılları arasına kaydı. Ertelenen 68 proje arasında, önümüzdeki 5 yılda yapılması öngörülen 170 milyar dolarlık potansiyel yatırımın yer aldığı vurgulanan raporda, “170 milyar doların çoÄŸunluÄŸu derin deniz projeleri. Bunun da sebebi ön yatırım maliyetinin çok yüksek olması. Derin deniz harcamalarının yüzde 70’ini de baÅŸta Nijerya, Angola ve ABD’nin Meksika Körfezi’ndeki petrol ağırlıklı projeler oluÅŸturuyor” deniliyor.

PETROLDE YENİ SENARYO: DAHA UZUN DAHA DÜŞÜK

AraÅŸtırmaya göre, en çok ertelenen petrol projesi envanterine sahip ülkeler Kanada, Angola, Kazakistan, Nijerya, Norveç ve ABD. Bu altı ülke, ertelenen sıvı (petrol) rezervlerinin hemen hemen yüzde 90’ına sahip. En büyük miktarda ertelenen gaz rezervlerine sahip ülkeler olan Mozambik, Avustralya, Malezya ve Endonezya ise birlikte toplamda yüzde 85’ini oluÅŸturuyor. Buralarda çıkmayı bekleyen doÄŸalgazın büyük bölümü derin denizde yer alırken, sıfırdan sıvılaÅŸtırılmış doÄŸalgaz (LNG) tesisi kurmak gibi karmaşık ve pahalı geliÅŸtirme çözümleri gerektiriyor. En tehlikeye maruz kalan ÅŸirketlerin, derin deniz, Kanada petrol kumu ve Hazar Bölgesi’nde birbirini izleyen taahhütleri olan petrol devleri olduÄŸu belirtilirken, ÅŸirketlerin “daha uzun daha düşük” petrol fiyatları senaryosuna adapte olmaya çalıştığı da ifade ediliyor.

GÖZLER Ä°RAN’DA

Çok deÄŸil dört yıl kadar önce şöyle bir tablo vardı: ABD ve Avrupa, Tahran’ın nükleer programını durdurmak için Ä°ran petrolüne ambargo getirmiÅŸti, petrolün varil fiyatı yaklaşık 110 dolardı ve Ä°ran petrol ihracatının, fiyatlarda ani bir sıçramaya neden olmadan nasıl kısılacağı tartışılıyordu. Bu haftaya döndüğümüzde ise bambaÅŸka bir senaryo görüyoruz. Petrol fiyatları 2004’ten bu yana ilk kez 30 doların altını gördü, bunun da baÅŸlıca nedeni ABD’deki üretim patlamasıydı ve Ä°ran’a uygulanan ambargolar kalkıyor. Bu nedenle gözler Ä°ran’ın üzerinde. Ä°ran’ın petrol ihracatını artırması durumunda, zaten oldukça doygun olduÄŸu ifade edilen petrol pazarına daha da çok petrol akmış olacak. Bu da fiyatların bugün bizi ÅŸaşırtan seviyelerin de altına inmesine neden olabilir.

Bazı analistler, Ä°ran’a pazar payı kaptırmak istemeyen Suudi Arabistan’ın daha da çok petrol pompalayacağını ve Ä°ran-S. Arabistan arasında bir fiyat savaşı yaÅŸanabileceÄŸini söylüyor. Yaptırımlar kalkar kalkmaz, Ä°ran’ın baÅŸlıca hedefinin Asya’nın hızla büyüyen petrol pazarı Hindistan ve Avrupa’daki eski ortakları olduÄŸu kaydediliyor. Ä°ranlı yetkililer daha önce yaptıkları açıklamalarda ilk etapta ihracatı günlük 500 bin varil artırmayı ve bir süre sonra bir o kadar miktarı daha piyasaya çıkarmayı hedeflediklerini söylemiÅŸlerdi. Reuters’ın harita bilgilerine göre, Ä°ran açıklarında 22 adet çok büyük ham petrol taşıyıcıları (VLCC) beklerken, bunların en az 13’ü tamamen veya büyük miktarda dolu. Ä°ran, dünyanın en büyük dördüncü kanıtlanmış petrol rezervlerine sahip ülke konumunda. Yaptırım istisnaları sayesinde Ä°ran halen, içinde Türkiye’nin de bulunduÄŸu bazı ülkelere yaklaşık 1 milyon varil ham petrol ihracatı gerçekleÅŸtiriyor. Yaptırımlardan önce ise Ä°ran’ın günlük petrol ihracatı günlük 3 milyon varile kadar çıkmıştı.

PETROL 20 DOLARIN ALTINA Ä°NER MÄ°?

Destek Menkul DeÄŸerler AraÅŸtırma Uzmanı Aysun Göksu, petrol 20 doların altına iner mi sorusunu şöyle cevaplıyor: “Çin merkezli küresel büyüme endiÅŸeleri emtia fiyatlarında aÅŸağı yönlü baskıyı arttırırken, petrol fiyatlarındaki kaybın derinleÅŸmesine neden oluyor. Dünyanın en büyük petrol ithalatçısı olan Çin’de ekonomik yavaÅŸlamaya paralel olarak petrol talebinin azalacağı yönündeki endiÅŸelerle petrolün yılbaşından bu yana kayıpların yüzde 20’ye ulaÅŸtığını görüyoruz. Ek olarak doların küresel çapta deÄŸer kazanması ve küresel arz fazlası probleminin de etkisiyle petrolde önümüzdeki günlerde 30 doların altında fiyatlamalara ÅŸahit olabiliriz. 32-33 dolar seviyeleri üzerinde kalıcı fiyatlamalar görmediÄŸimiz sürece petrolde yükseliÅŸ hareketi sınırlı kalabilir ve aÅŸağı yönlü baskı artabilir. Bu noktada kritik 30 dolar seviyesi altında kapanışlar görülmesinin düşüşlerin devam edebilmesi için kilit bir role sahip olduÄŸu söylenebilir. Böyle bir durumda alt tarafta 23.30-25.60 destek bölgesine dek süren gevÅŸemeler görülmesi sürpriz sayılmamalı.”