Çin'den Orta Asya'ya göçen Müslümanlar

Kırgızistan'da yaÅŸayan 80'i aÅŸkın farklı etnik gruptan biri de Dunganlar. Arap-Çin evlilikleri sonucu ortaya çıkmış bir halk olarak bilinen Dunganlar'ın en önemli özellikleri ise dinlerine olan baÄŸlılıkları.

Dunganlar uzun yıllar Çin Ä°mparatorluÄŸu'nun baskılarına maruz kaldı. Bunun nedeni Müslüman olmalarıydı. 1800'lü yılların sonlarında gerçekleÅŸtirdikleri isyan giriÅŸimi baÅŸarısız olunca, Biyahu Muhammed Ayup Ã¶nderliÄŸinde Orta Asya'ya göç etti.

Kırgızistan Bilimler Akademisi Dungan ve Çin AraÅŸtırma Bölümü kıdemli uzmanı Con Ali Aliyeviç, Dungarlarla ilgili ÅŸu bilgileri verdi: "Dunganlar Kırgızistan’a 19. yüzyılın sonuna geldiler. 1862'de Çin’de ayaklanma baÅŸladı ve 1877 yılına kadar devam etti. Ayaklanmanın çeÅŸitli nedenleri var; ama genel olarak Ä°slam dinine yapılan ihlal olarak biliniyor. Ä°mparatorluÄŸun askerlerinden kaçan Dunganlar, Çin dışında sakin bir sığınak aramak zorunda kaldılar. KaÅŸgar’ı geçerek Kırgızistan’a gelmek en yakın sığınak oldu. Onlar 3 yolla geldiler. Bir grup Narın üzerinden buraya geçti. Ä°kinci grup Kara-kol kenti tarafından Kırgızistan’a geçti. 3’üncü grup ise OÅŸ tarafından geçtiler. Ä°ÅŸte, onların ilk yerleÅŸimleri, günümüzde Dunganlar'ın halen topluca yaÅŸadığı yerler olarak biliniyor.”

Tarım alanında uzman bir halk

Bugün Kırgızistan’da yaÅŸayan Dunganlar'ın toplam nüfusu yüz bini aşıyor. Büyük çoÄŸunluÄŸu kırsal alanlarda yerleÅŸen Dunganlar'ın tarım alanındaki uzmanlıkları dikkat çekiyor. DiÄŸer halklarla birlikte barış içinde yaÅŸayan Dunganlar artık siyaset sahnesinde de kendini gösteriyor. Son genel seçimde 3 milletvekili çıkaran Dunganlar, Kırgızistan meclisinde kendilerini temsil ediyor.

Dunganlar'ın ana dili ise Çince. Ancak ülkede konuÅŸulan Kırgızca’nın yanı sıra Özbekçe ve veya Uygurca bilen Dunganlar'ın sayısı da hayli fazla. Gansu diyalektiÄŸi ile konuÅŸan Dunganlar Çin’de kendilerini Huey olarak adlandırıyor.

BiÅŸkek yakınlarındaki Ken Bulun köyü, Dunganlar'ın yaÅŸadığı yerlerden biri. Köyde Dunganlarla 

birlikte Özbek, Uygur, Ahıskalı Türkler ve Kırgızlar da uyum içinde bir arada yaşıyor. Ken-Bulun köyü sakinlerinden Arsa Madinseyev, köydeki Dunganlar hakkında ÅŸu ifadeleri kullandı: “Kırgızistan’daki Dunganlar'ın bir kısmı ÅŸimdi bulunduÄŸumuz Çüy bölgesi Ken-Bulun köyünde yaşıyorlar. Köyde 8 bin kiÅŸilik nüfusun yüzde 65’ini Dunganlar oluÅŸturuyor. Ben bu köyde doÄŸdum ve büyüdüm. 10 yıl sürece bu köyün yerel yönetim baÅŸkanı olarak çalıştım. Åžimdilerde ise emekliyim artık. Kırgızistan’da sayı bakımından 4. sıradaki etnik azınlık olan Dunganlar'ın yaÅŸam düzeyi diÄŸer azınlıklardan kötü deÄŸil. Biz özgür bir biçimde kendi dilimizde konuÅŸabiliyoruz; tüm Dungan geleneklerini sürdürüyoruz. Çocuklarımız, okullarda Dungan dilini öğreniyorlar. Dunganlar genelde tarımla uÄŸraşırlar. Meyve ve sebzelerin hepsini kendimiz üretmeye çalışıyoruz ve fazlasını da satıyoruz. Mesela biz ÅŸimdi bir kooperatif bünyesinde çalışıyoruz ve alabalık yetiÅŸtiriyoruz. BiÅŸkek’teki restoranlara kadar götürüyoruz."

Kırgızistan’daki en genç etnik topluluk olan Dunganların 14 yaÅŸ altı nüfusu yüzde 40.4 iken, 65 yaşını aÅŸanların sayısıysa ancak yüzde 4. Çin'de ise bugün 100 milyonu aÅŸkın Dunganın yaÅŸam sürdüğü tahmin ediliyor.