Saflar belli oldu. OrtadoÄŸu'da yeni dengeler

Suudi Arabistan ve Ä°ran arasında, Åžii lider Nimr el-Nimr'in geçen cumartesi günü idam edilmesinin ardından baÅŸlayan kriz, tüm dünyada yankı bulurken OrtadoÄŸu'da mezhep gerilimi konusunda endiÅŸe yarattı. Bazı ülkeler Suudları izleyerek Ä°ran'la diplomatik iliÅŸkilerini kesti ya da seviyesini düşürdü.

Krizin ardından Ortadoğu'da yeni dengeler oluştu.

ANA AKTÖRLER

SUUDÄ° ARABÄ°STAN

Ä°ran'da Nimr'in idamına tepki gösteren protestocuların elçiliÄŸini ve konsolosluÄŸunu basmasının ardından Riyad, Ä°ran ile tüm diplomatik iliÅŸkilerini kesti. Ardından uçuÅŸları iptal etme ve Suudi Arabistan vatandaÅŸlarının Ä°ran'a gitmesini yasaklama kararı alındı.

Ä°RAN

Diplomatik misyonlara saldırının ardından Ä°ranlı yetkililer, olayı kınadı, 40 gösterici gözaltına alındı. Ancak önceki gün Ä°ran CumhurbaÅŸkanı Hasan Ruhani, söylemini sertleÅŸtirerek "Suudi Arabistan'ın iÅŸlediÄŸi cinayeti saklayamayacağını" söyledi. DışiÅŸleri Bakanı Cevad Zarif de dün, Batılı güçlerle varılan nükleer anlaÅŸmaya atıfta bulunarak Suudi Arabistan'ın son iki buçuk yıldır Ä°ran'ın diplomasisine karşı çıktığını ve gerilim yaratmaya çalıştığını söyledi.

RÄ°YAD'IN YANINDAKÄ°LER

BAHREYN

Åžii nüfusun çoÄŸunlukta, ancak Sünni bir monarÅŸinin baÅŸta olduÄŸu Bahreyn, Suudi Arabistan'ın ardından Tahran'la iliÅŸkileri kesen ilk ülke oldu. Bahreyn dün, ülkede "Ä°ran destekli bir terör hücresinin" ortaya çıkarıldığını duyurdu. Ada krallığında halkın sık sık gösteri düzenlemesi yönetimi endiÅŸelendiriyor. ABD'nin beÅŸinci filosu ülkede bulunuyor.

SUDAN

Afrika Ã¼lkesi, Ä°ran'la diplomatik iliÅŸkilerini kesti. Bir zamanlar Ä°ran'a yakın olan Sudan, petrol zengini Güney Sudan'ın 2011'de ayrılmasının ardından Suudi Arabistan'a bağımlı oldu.

BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ (BAE)

Yedi emirlikten oluÅŸan petrol zengini ülke, Tahran elçisini geri çağırdı. Ä°liÅŸkileri tamamen kesmemesinin nedeni, Ä°ran'la olan ticari baÄŸları.

KUVEYT

Kuveyt, Tahran elçisini geri çağırdı, ancak iliÅŸkilerin nasıl etkileneceÄŸi henüz net deÄŸil. Petrol zengini ülkede Åžii ve Sünniler barış içinde yaşıyor.

ÃœRDÃœN

Sünni çoÄŸunluktaki nüfusa sahip Ãœrdün, Suudi Arabistan'ın yakın müttefiki ve Körfez'in mali yardımlarından faydalanıyor.

TAHRAN'IN MÃœTTEFÄ°KLERÄ°

LÃœBNAN HÄ°ZBULLAHI

Ä°srail'in Lübnan'ı iÅŸgal etmesinin ardından, Hizbullah 1982'de Ä°ran'ın yardımı ile kuruldu. Hizbullah, bölgedeki Ä°ran destekli ana gruplardan biri.

BEÅžAR ESAD

Ä°ran, 1980'lerden bu yana Suriye'deki Esad rejiminin en büyük destekçisi. Suudi Arabistan ise Esad'ı devirmeye çalışıyor.

IRAKLI Şİİ LİDERLER

Irak'ta Åžiiler günlerdir sokaklara dökülerek Riyad'ı protesto ediyor, dini liderlerden de sert açıklamalar geldi.

ARABULUCULAR

UMMAN

Sultanlık, Ä°ran'la tarihi baÄŸlara sahip. Ãœlke, Ä°ran ve ABD arasındaki, nükleer anlaÅŸma ile sonuçlanan gizli görüşmelerde aracı rolü üstlendi. Umman, Suudi Arabistan'ın misyonlarına yapılan saldırı karşısında 'üzüntü duyduklarını' bildirmekle yetindi.

IRAK

Tahran'a dün ziyarette bulunan Irak DışiÅŸleri Bakanı Ä°brahim el-Caferi, iki ülke arasında arabulucu olmayı teklif ederken, "Hem Ä°ran hem de Arap kardeÅŸlerimizle saÄŸlam iliÅŸkilerimiz var, bu yüzden sessiz kalamayız" dedi. Riyad'dan bu teklife yanıt gelmedi.

DİĞER BÖLGESEL GÜÇLER

Ä°SRAÄ°L

Ä°srail; nükleer programı, uzun menzilli füzeleri ve Ä°srail karşıtı silahlı gruplara olan desteÄŸi nedeniyle Ä°ran'ı en büyük tehdit olarak görüyor. Ä°srail'in S. Arabistan'la doÄŸrudan teması olmasa da, iki ülke Ä°ran'ın artan etkisi konusundaki endiÅŸeleri nedeniyle yakınlaÅŸtı.

FÄ°LÄ°STÄ°N

Filistin yönetimi, Nimr'in idamını "Riyad'ın terörle mücadele çabalarının parçası" diye niteledi. S. Arabistan, yılda 200 milyon dolar saÄŸladığı Filistin yönetiminin en büyük mali destekçisi. Ä°ktidardaki Fetih'in Ä°ran'la iliÅŸikileri ise, Tahran'ın Hamas'ı desteklemesi nedeniyle gergin.

YEMEN

Arap dünyasının en yoksul ülkesi, iç savaÅŸ nedeniyle parçalanmış durumda. Ä°ran destekli Åžii Husiler ve Suudi Arabistan destekli hükümet arasında yaÅŸanan çatışmalar, Riyad'ın operasyon baÅŸlatmasıyla farklı bir boyuta taşındı.

TEENNİ ÇAĞRISI YAPANLAR

BirleÅŸmiÅŸ Milletler, Avrupa BirliÄŸi, Ä°ngiltere, Fransa, Türkiye, Almanya, Rusya.

GEÇMİŞTE NELER OLMUŞTU?

GeçmiÅŸ dönemlere bakıldığında Ä°ngilizlerin uydurduÄŸu bir kelime olan 'OrtadoÄŸu'da sürekli Müslümanların biribirleriyle Ã§ekiÅŸmesine sahne olmuÅŸtur.Osmanlı Devleti'nin yıkılmasıyla beraber çizilen suni sınırlara bir türlü huzur gelmemiÅŸ ve bu bölge sürekli savaÅŸ halinde bırakılmıştır.

Ä°ran - Irak savaşı, Arap devletleri arasında yaÅŸanan çekiÅŸmeler Ä°ran'ın mezhepsel politikalarda ısrarı üst aklın tam da istediÄŸi bir tezgahtı ve özellikle Ä°ran'ın bölgesel güç olma isteÄŸi bu bölgeyi sürekli karışık bir halde bırakmıştır.

Kaynak:Milliyet