'Türkiye, Afrika için bir şans'

Türkiye - Afrika iliÅŸkileri son 13 yılda ciddi bir ivme kazandı. OrtadoÄŸu ve Afrika AraÅŸtırmacıları DerneÄŸi (ORDAF), geliÅŸen iliÅŸkilerin boyutlarını ve geleceÄŸini ele almak üzere I. Türk-Afrika Düşünce KuruluÅŸları BuluÅŸması’nı düzenledi. Ä°stanbul’da düzenlenen buluÅŸma Pazar günü de devam edecek.

T.C. BaÅŸbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Toplulukları BaÅŸkanlığı iÅŸbirliÄŸiyle düzenlenen buluÅŸmanın ana teması, "Çok Yönlü Ä°ÅŸbirliÄŸini GeliÅŸtirme Arayışları". BuluÅŸmada Türkiye ve Afrika’dan çok sayıda akademisyen ve diplomat yer alıyor. BuluÅŸmanın amaçlarından biri de Türk ve Afrika düşünce kuruluÅŸlarına ortak çalışma zemini oluÅŸturmak.

“Eskiden iliÅŸkilerimiz dolaylıydı, ÅŸimdi doÄŸrudan”

Haziran ayında Çad BüyükelçiliÄŸi görevini tamamlayan Ahmet Kavas, Türkiye - Afrika iliÅŸkilerini Al Jazeera’ye anlattı. Hâlihazırda ORDAF Afrika Direktörü olan Kavas, Afrika ve Türkiye arasında eskiden beri iyi iliÅŸkiler olduÄŸunu belirtiyor. Ancak 10 yıl öncesine kadar dolaylı olan iliÅŸkilerin artık doÄŸrudan hale geldiÄŸini söylüyor.

Ahmet Kavas 10 yıl öncesine kadar dolaylı olan ilişkilerin artık doğrudan hale geldiğini söylüyor. [Fotoğraf: Al Jazeera]

 

“Daha önce bize en yakın düşündüğümüz ülkelerle bile herhangi bir alışveriÅŸimizi yaparken, ya bir Ä°talyan ya bir Fransız ya bir Ä°ngiliz ya da Amerikan firmasıyla yani herhangi bir ülke gelip malları Türkiye’den alıyor ve bunları Afrikalılara onlar pazarlıyordu. Yine Afrikalılar Türkiye ile ilgili bilgileri sadece Avrupalıların yazdığı kitaplardan okuyorlardı. O ÅŸekilde ÅŸartlandırılıyorlardı. Åžimdi kıta ile aramızda ÅŸu anda neredeyse aracı kalmadı. Yani biz de birbirimizi tanırken dolaylı tanıyorduk. Birbirimizle günlük ihtiyaçlarımızı karşılarken dolaylı karşılıyorduk. Bu dolaylılığı bu 10 yıllık süreç içerisinde kaldırdık diyebiliriz. Mesela 1985 yılında Afrika’da büyük bir kıtlık olmuÅŸtu. Türkiye'de ciddi bir yardım kampanyası baÅŸlatılmıştı ama yıllarca o yardımları gönderemememizin tek sebebi Afrika’yı tanıyamamasıydı. Türkiye götürüp o yardımları ihtiyacı olan insanlara bir türlü ulaÅŸtıramadı. Åžimdi ise biz kriz olduÄŸu anda daha yardım gelmeden faaliyete baÅŸlıyoruz.”

“Amacımız yönetici elitler arası iliÅŸkileri geliÅŸtirmek”

Türkiye’nin eÄŸitim alanında Afrika’ya açılan kapılarından biri olan Yurt Dışı Türkler ve Akraba Topluluklar BaÅŸkanı Kudret Bülbül de Al Jazeera’ye yaptığı deÄŸerlendirmede Türkiye gönüllüsü elçiler yetiÅŸtirdiklerini belirtti. YTB’nin Afrika ve diÄŸer ülkelerle entellektüel iÅŸbirliÄŸi alanında çalıştıklarını ifade etti.

YTB Başkanı Kudret Bülbül amaçlarının yönetici elitler arası ilişkileri geliştirmek olduğunu söylüyor. [Fotoğraf: Al Jazeera]

 

"Türkiye’nin uluslararası aktivitelerinde bir çok alanda çok iyiyiz ancak entelektüel iÅŸbirliÄŸi alanında zayıfız. Dolayısıyla biz de bu alanda bir açığı kapatmaya yönelik birçok faaliyetler yapıyoruz. Amacımız entelektüel sermaye paylaşımı. Yönetici elitler arası etkileÅŸimi artırma çabaları. Bu alanda bir çok uluslararası akademi yapıyoruz. Düşünce KuruluÅŸları BuluÅŸması da bu konsepte gerçekleÅŸtirdiÄŸimiz bir program. Bölge ülkeleriyle Türkiye’deki döşünce kuruluÅŸlarını eÅŸleÅŸtiriyoruz, düşünen kesimlerle iliÅŸkileri geliÅŸtirmeyi amaçlıyoruz. Yani amacımız yönetici elitler arası iliÅŸkileri geliÅŸtirmek. Bu alanda yine araÅŸtırma bursları veriyoruz. Mesela gerek Afrika’dan gerek baÅŸka ülkelerden araÅŸtırmacılar, akademisyenler, bürokrat, gazeteci Türkiye’de çalışmak isterse biz ona 12 aya kadar burslar veriyoruz. Gelecek vadeden kesimlere Türkçe öğretme burslarımız var."

“ErdoÄŸan Somali’yi dünyaya hatırlattı”

Somali CumhurbaÅŸkanlığı’nın Somali-Türkiye iliÅŸkileri elçisi Ahmedei Cheikgurei, Türkiye ile Afrika arasındaki iliÅŸkilerin geliÅŸmesi açısından bu tür programların çok faydalı olduÄŸunu söyledi.

Ahmedei Cheikgurei Erdoğan'ın Somali'yi dünyaya yeniden hatırlattığını söylüyor.

[Fotoğraf: Sümeyye Ertekin / Al Jazeera Türk]

“Ä°liÅŸkilerin bu ilerlemesini stratejik olarak önemli görüyorum. Eskiden Türkiye ve Afrika’da şöyle duyardık ‘Biz kardeÅŸiz, birbirimizi, Osmanlıyı seviyoruz’. Ama stratejik bir iÅŸbirliÄŸi yoktu. Planlı, kurumsal yaklaşımların, iyi sunuÅŸların iliÅŸkileri daha iyi noktaya taşıyacağından şüphem yok. EÄŸitimden kültüre, savunmadan güvenliÄŸe ve ticaret hacminin geliÅŸtirilmesi için ayrı ayrı yaklaşımların, stratejilerin olması gerekiyor.”

Afrika’da Türkiye’ye bakışın Batı ülkelerine nazaran farklı olduÄŸunu dile getiren Ahmedei Cheikgurei, özellikle Türkiye’nin Somali için çok önemli iÅŸler yaptığını vurguladı:

“Afrika’nın Batı tarafından bir sömürge tecrübesi var. O yüzden kimseye hâlâ güvenmiyor. Ama Türkiye, Afrika için bir ÅŸanstır. Afrikalılar ve biz Somalililer Türkiye’yi sömürgeci gibi görmüyoruz. BaÅŸta, 'Türkiye, Afrika’da ne yapmak istiyor?' diye sorular soruyordu Afrikalılar. Sonra Türkiye’nin sömürge ile ilgisi olmadığını anladılar. ErdoÄŸan Somali’ye iki kez geldi. Ä°lk geldiÄŸinde bazı sözler verdi. Sonra New York’ta konuÅŸurken Somali’ye dikkat çekti. Somali 25 senedir unutulmuÅŸtu. Bizi dünya gündemine taşıdı. Ä°ki sene sonra tekrar geldiÄŸinde daha önce verdiÄŸi bütün sözler tutulmuÅŸtu. Ä°ÅŸte o zaman Somalililer Türkiye’yi anladılar. Somalililer ErdoÄŸan için 'Bizim hakiki CumhurbaÅŸkanımız' diyorlar. Daha önce Kaliforniya'da yaşıyordum. Oradan Somali'ye gitmem 3-4 günümü alıyordu. Ama THY'nın uçuÅŸ noktalarını artırmasından sonra dünyanın diÄŸer ucunda yaÅŸayan Somalililer artık memleketlerine 24 saat içinde varabiliyor. Türkiye'nin bu katkısı bile baÅŸlıbaşına çok önemli."

Bir devlet projesi olarak Afrika açılımı

Türkiye 1998 yılında Afrika Eylem Planı’nı kabul etti. 2005 yılının Afrika yılı ilân edilmesiyle iliÅŸkiler her geçen yıl ekonomik, ticari ve eÄŸitim gibi alanlarda geliÅŸti. 2005 yılından itibaren Türkiye ve Afrika ülkeleri arasında eÅŸit düzeyde iÅŸbirliÄŸi imkânlarının önü açıldı. Afrika BirliÄŸi 2008’de Türkiye’yi “stratejik ortak” olarak kabul etti.

İlki 2008 yılında gerçekleştirilen Türkiye-Afrika İşbirliği zirvelerinin ikincisi 2014 yılında yapıldı. Bir sonraki Türkiye-Afrika Zirvesi, 2019 yılında, İstanbul'da yapılacak. Bu sürede sağlık, eğitim, altyapı, enerjinin yanı sıra sosyal konularda da birçok projenin gerçekleştirilmesi planlanıyor.

Temsilcilik sayısı 4’ten 43’e çıktı

Afrika açılımı bir devlet projesine dönüştü. Temsilcilik sayısı yılda 4’ten 43’e çıktı. Ticaret hacmi 2002’de 3 milyar dolarken 2015’te 25 milyar dolara çıktı. Türk Hava Yolları uçuÅŸ noktalarını son 12 yılda 4’ten 43’e çıkardı.

EÄŸitim alanında da Afrika’ya yapılan yatırımlar açısından, BaÅŸbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar BaÅŸkanlığı (YTB) tarafından yürütülen “Türkiye Bursları” programı kapsamında, 2011'den bu yana 3 bin 920 Afrikalı öğrenciye Türkiye´de eÄŸitim imkânı saÄŸlandı. Hâlihazırda 3 bin 33 Afrikalı öğrenci Türkiye'deki üniversitelerde eÄŸitim görüyor.

Ticari anlaşmalar arttı

Ayrıca Türk vatandaşları 8 ülkeye vizesiz seyahat ediyor, 6 ülkeden sınır kapısında vize alıyor. 38 Afrika ülkesiyle ticari ve ekonomik işbirliği anlaşmaları (TEİA) imzalandı. 17 ülkeyle yatırımların karşılıklı teşviki ve korunması, 4 ülkeyle serbest ticaret anlaşması, 4 ülkeyle ise çifte vergilendirmenin önlenmesi (ÇVÖ) anlaşması yapıldı.

İnsani yardımlar arttı

Türk Ä°ÅŸbirliÄŸi ve Koordinasyon Ajansı BaÅŸkanlığı (TÄ°KA), Afrika’da 16 koordinasyon ofisi ile hizmet veriyor. Son 3 yılda kıtada yaklaşık 200 eÄŸitim projesi gerçekleÅŸtirdi

2011’de milyonlarca insanın ölümüne yol açan kuraklık sonrası Somali’ye yardım faaliyetlerini baÅŸlatan AFAD, bugüne kadar ülkeye 300 milyon liraya yakın eÄŸitim, saÄŸlık ve altyapı yardımı ulaÅŸtırdı.

Sağlık alanında ise Türkiye, Afrika'da 20 ülkeyle işbirliği yapıyor.

Ebola’yla mücadelede Afrika'nın çeÅŸitli ülkelerine 1,5 milyon dolar’lık yardım yapıldı.

Kaynak: Al Jazeera, Başbakanlık Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü, Dışişleri Bakanlığı