Suriye için toplanıyorlar; 'gerçekçi formül' ise hâlâ yok

Uluslararası Suriye Destek Grubu ABD'nin New York ÅŸehrinde Suriye'deki son durumu görüşmek üzere bugün toplanıyor. Grubun görüşmeleri, Avusturya'nın baÅŸkenti Viyana'da yapılan toplantıların devamı niteliÄŸinde. 

30 Ekim'deki ilk Suriye toplantısına Çin, Mısır, Fransa, Almanya, İran, Irak, İtalya, Ürdün, Lübnan, Oman, Katar, Rusya, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, İngiltere, ABD ve Türkiye olmak üzere 17 ülkenin dışişleri bakanları katılmıştı.

Toplantıların 14 Kasım'da yapılan ikincisine ise 17 ülkeye Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Birliği (AB) ve Arap Birliği de eklenerek, "Uluslararası Suriye Destek Grubu" oluşturulmuştu.

ABD'DEN MUÄžLAK Ä°FADELER

Muhalif gruplardan ve diplomatik görüşmelere katılan kaynaklardan alınan bilgiye göre, Kremlin, görüşme gündeminin Esed konusundan uzaklaştırılıp muhaliflerin durumuna odaklanması için yoğun çaba içinde. Rusya, rejimle masaya oturacak muhalefetin olabildiğince zayıf olması amacıyla en fazla çabayı terör örgütleri listesinin oluşturulmasına harcıyor.

Kremlin yönetimi, BM Güvenlik Konseyi (BMGK) kararlarıyla terör örgütü olarak kabul edilen IŞİD ve Nusra Cephesi dışında, rejime karşı savaşan başta Ahraruş Şam olmak üzere çok sayıda silahlı muhalif örgütü aynı kapsama aldırmak istiyor.

UYGULANABÄ°LÄ°R FORMÃœL ARAYIÅžI

İngiltere ve Fransa yönetimleri de Esad'ın Suriye'nin geleceğinde yeri olmadığının altını çizen açıklamalar yapmaya devam ederken, diplomatik kaynaklar uzlaşma için "gerçekçi formül" vurgusu yapıyor. Türkiye, Katar ve Suudi Arabistan gibi ülkelerin, gerek siyasi grupların gerek sahada rejimle çatışmaya devam edenlerin ikna edilebilmesi gerektiğine dikkat çektiğini bildiren diplomatik kaynaklar, olabildiğince gerçekçi, uygulamaya geçirilebilir ve tabandan destek alacak formüllere yoğunlaşılmasının önemine işaret ediyor.

RUSYA GENİŞ BİR 'TERÖRİST LİSTESİ' PEŞİNDE

Analistler, Rusya'nın masaya geniÅŸ bir terör örgütü listesini koyarak, muhalefet cephesini bölme ve Esad rejimiyle masaya zayıf bir rakip oturtmanın peÅŸinde olduÄŸunu düşünüyor. Rus ekseninin karşısındaki ülkeler ise Esad'ın iktidarı bırakacağı takvime baÄŸlanmış bir yol haritasının tek gerçekçi formül olduÄŸunu vurguluyor.

Rusya ve Beşşar Esad yönetiminin "muhatap alabileceğimiz birleşik bir muhalefet yok" söylemi, Suriyeli muhaliflerin 9-10 Aralık'ta Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'ta bir araya gelerek, geniş tabanlı bir çalışma yapmalarıyla boşa çıkmıştı. Muhalifler Riyad'da, Cenevre mutabakatı gereğince, tarafların karşılıklı rızasına dayalı biçimde oluşturulacak tam yetkili geçiş hükümetinde ve Suriye'nin geleceğinde Esad'in yer almaması şartıyla rejim ile müzakereye oturabilecekleri kararını almıştı.

RUSYA'DAN GELEN AÇIKLAMALAR KAFA KARIŞTIRIYOR

New York görüşmeleri baÅŸlarken Rusya'nın "Esed'in geleceÄŸini tartışmama" politikasında ısrarı sürüyor. Rusya Devlet BaÅŸkanı Vladimir Putin, dünkü yıllık basın toplantısında, dış güçlerin bu konuda söz sahibi olamayacağını sert ifadelerle savunmuÅŸtu. Ama bugün Reuters'ta yer alan bir haberde ise Rusya’nın geçiÅŸ sürecinden sonra Suriye Devlet BaÅŸkanı BeÅŸÅŸar Esad’ın görevi bırakmasına hazır olduÄŸu ancak bunu kamuoyuna henüz açıklamadığı duyuruldu. Habere göre, Rusya Batılı muhataplarına, "barış süreci"nin bir parçası olarak BeÅŸar Esad'ın görevi bırakmasına itirazının olmadığını söyledi. Haberde görüşlerine yer verilen Batılı bir diplomat, Türkiye'nin, Suudi Arabistan'ın ve batı ülkelerinin gönülsüzce de olsa geçiÅŸ sürecinde Esad'ın kalmasını kabul etmelerinin Rusya'nın tutumunu deÄŸiÅŸtirmesine kapı araladığını savundu. Diplomata göre Moskova sürecin sonunda Esad'ın gitmesini kabul etti, ancak bunu kamuoyuna ÅŸu an açıklamayacak. Haberde baÅŸka Batılı diplomatların da bu iddiaları doÄŸruladığı savunuluyor.

Suriye görüşmelerini "Esadsız siyasi geçiş" gündeminden uzaklaştırmaya gayret eden Rusya, şu ana kadar yalnızca "basit bir anayasa reformu ve Esadlı seçimlere gidilmesi" formüllerini öne sürdü.

Muhalif gruplardan ve diplomatik görüşmelere katılan kaynaklardan alınan bilgiye göre, Kremlin, görüşme gündeminin Esad konusundan uzaklaştırılıp muhaliflerin durumuna odaklanması için yoğun çaba içinde. Riyad'da muhaliflerin geniş bir tabanda bir araya gelmesinden rahatsız olan Rusya, Esad ile müzakereleri yapacak muhalefet heyetini belirleyecek komisyonun mevcut yapısına itiraz ediyor. Zira, Riyad toplantısında Ekim ayından bu yana Rusya ile ilişkileri güçlenen terör örgütü PKK'nın Suriye uzantısı PYD dışlanmıştı. Esed rejimine yakınlığı bilinen sözde muhalif isimler de beklediklerini bulamamıştı. Moskova yönetiminin bu rahatsızlığını gidermek için BM kanalıyla bazı girişimlerde bulunduğu biliniyor.

RUSYA'NIN AHRARÜ'Ş ŞAM ISRARI

Rusya, rejimle masaya oturacak muhalefetin olabildiğince zayıf olması amacıyla en fazla çabayı terör örgütleri listesinin oluşturulmasına harcıyor. Kremlin yönetimi, BM Güvenlik Konseyi (BMGK) kararlarıyla terör örgütü olarak kabul edilen IŞİD ve Nusra Cephesi dışında, rejime karşı savaşan başta Ahraruş Şam olmak üzere çok sayıda silahlı muhalif örgütü aynı kapsama aldırmak istiyor. ABD'nin Ahraruş Şam'a gibi gruplara sıcak bakmamasından yararlanmaya çalışan Rusya, BMGK'da yeni örgütler hakkında da karar çıkartılması halinde muhalefet cephesine verilen uluslararası desteğin büyük ölçüde kesileceğini hesap ediyor.

Suriye'de hem IŞİD hem de rejim ordusuna karşı mücadele veren ılımlı muhalif gruplar şöyle: Halep'te Ahraru'ş Şam, Şam Cephesi, Nuriddin el Zengi Hareketi, Mücahiddin Ordusu ve ÖSO'ya bağlı Birinci Alay, Sultan Murat Tugayı, Fatih Sultan Mehmet Birliği, Ahrarı Şam Tugayı, 16. Tümen, 101. Tümen, Sukur el Cebel, Liva el Hürriye, Ceyşül Suvar, Festekim ve Liva el-Mutasim bulunuyor.

İdlib'te Ecnad'us Şam, Ceyş'ül Sünne, başkentin kuzeyindeki Kalamun'da İslam Ordusu, Ahraru'ş Şam ve Feylek grupları, güneyinde de Güney Cephesi yer alıyor.

Rusya şimdiye kadar Suriye'de terörle mücadele bahanesiyle düzenlediği hava saldırılarında ÖSO'ya bağlı Sukur el Cebel, Cebhetu'ş Şam, 13. Tümen, Ortanca Birlik, Şam Kolordusu ve Nureddin Zengi gruplarını vurdu. Bu gruplar da Rusya'nın "terörist" kategorisinde yer alıyor.

VÄ°YANA'DA NE KARARLAR ALINMIÅžTI?

30 Ekim'deki birinci Viyana görüşmelerinden çıkan kararlar arasında BM'nin Suriye'de savaşan taraflar arasında ateşkes sağlamanın yollarını araması da yer almıştı. Ancak muhalifler, ateşkes ilan etmek için kendilerine siyasi perspektif veren gerekçeler sunulmasını bekliyorlar. Esad'in iktidardan hemen ya da şimdiden belirlenmiş bir tarihte ayrılacağının taahhüt altına alınmasını isteyen muhalifler, Rusya'nın ucu açık ve Esad'in inisiyatifine bırakılmış formüllerine ikna olmayacakları mesajını veriyor.

14 Aralık'ta Paris'te bir araya gelen Almanya, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, ABD, Ürdün, İtalya, Katar, İngiltere ve Türkiye'nin temsilcileri de toplantıda ateşkesin sağlanması ve siyasi görüşmelerin başlaması çağrısı yapmıştı. Bu ülkeler, Riyad toplantısının muhalefetin birliği açısından önemli olduğunu, bütünleşme yönünde yapıcı bir buluşma olduğunu ve buradan çıkan iradeye saygı gösterilmesi gerektiği üzerinde duruyor.