İsrail Çözümü Türkiye'de arıyor..

Türkiye, Ä°srail ile iliÅŸkilerini normalleÅŸtirdiÄŸinde yalnızca doÄŸalgaz kaynaklarını çeÅŸitlendirmiÅŸ olmayacak, Kıbrıs’ta çözüm de yakınlaÅŸmış olacak. Kıbrıs sorunun çözülmesi ise baÅŸta AB ile iliÅŸkiler olmak üzere Türkiye’ye önemli getiriler saÄŸlayabilir. Ama Ä°srail’in de, Türkiye ile iliÅŸkileri normalleÅŸtirmekle kazanacağı çok ÅŸey var.

Hem iki ülke için hem de bölge için dengeleri deÄŸiÅŸtirebilecek bu yeni durumun arkasındaysa DoÄŸu Akdeniz’de yeni bulunan doÄŸalgaz kaynakları var.

Ä°srail, Akdeniz’deki iki ayrı sahada Tamar ve Leviatan bölgelerinde 950 milyar metreküpe yaklaÅŸan doÄŸalgaz bulundu. Türkiye’nin yıllık ihtiyacının ortalama 50 milyar metreküp olduÄŸu göz önüne alınınca, Ä°srail gazı, Türkiye’nin yıllık doÄŸal gaz ihtiyacının 19 katı.

Bu gaz miktarı, çok fazla olmasa da, Avrupa’nın enerji kaynaklarını çeÅŸitlendirmek için önemli. Ä°srail, Akdeniz’de baÅŸka alanlarda da gaz aramaya devam ediyor.

Sıvılaştırarak taşımak güvenli değil

Ä°srail doÄŸalgaz yataklarını 2009 ve 2010’da bulmasına raÄŸmen, Haziran 2013’e kadar ihraç stratejisi geliÅŸtirmedi. Ä°srail kabinesi bu tarihte doÄŸalgaz rezervlerinin en fazla yüzde 40’ını ihraç etmeye karar verdi.

Ancak İsrail açısından bu gazı ihraç etmek o kadar da kolay değil. Bunu ya bir boru hattı ile ya da sıvılaştırarak yapabilir.

Ama sıvılaÅŸtırılmış gazı taşıyacak tankerlerin güvenliÄŸi Ä°srail’e epey pahalıya patlayabilir. Zira, Lübnan Hizbullah’ı, Ä°srail’in Lübnan doÄŸalgazını ‘çaldığını’ düşünüyor. Ä°srail’den kalkan tankerlerin saldırıya uÄŸrama olasılığı çok yüksek.

Ä°srail donanmasının Planlama BaÅŸkanı Yüzbaşı Ä°lan Lavi’nin Reuters haber  ajansına söylediÄŸine göre tanker seçeneÄŸinin hayata geçebilmesi için Ä°srail, donanmasına 700 milyon dolar tutarında bir yatırım yapmak zorunda. Ãœstelik buna ek olarak her sene de 100 milyon dolar harcaması gerekiyor.

Tek yol Türkiye'den boru hattı

Ä°srail’in doÄŸalgazını satmak için öbür yolu olan boru hattı ise, ya Kıbrıs üzerinden geçmek, ya da doÄŸrudan Yunanistan’a ulaÅŸmak zorunda.

Ancak Ä°srail’den Yunanistan’a boru hattı döşemek hiç kolay deÄŸil. Zira, böyle bir boru hattının geçeceÄŸi bölgede Akdeniz içinde derin uçurumlar var. Ä°srail’den Yunanistan’a ulaÅŸabilecek bir boru hattının maliyeti hakkında bilinen bir rakam yok ama  Kıbrıs ile Yunanistan arasında bir doÄŸalgaz hattının maliyeti New York Times’in 12 Aralık 2012 tarihli bir haberine göre, 17 milyar doları bulabilir. Yani Ä°srail-Yunanistan arası bir boru hattı da ekonomik deÄŸil.

Geriye kalan tek yol, Ä°srail’den Kıbrıs’a uzanan bir boru hattı döşemek, Ä°srail gazını Kıbrıs gazı ile birleÅŸtirerek Türkiye’ye uzanan bir boru hattı ile hem Kıbrıs’ın hem Ä°srail’in gazını Türkiye’ye taşımak.

İsrail, Güney Kıbrıs'ın işbirliği teklifine sıcak bakmadı

Güney Kıbrıs Rum Yönetimi de tek taraflı ilan ettiÄŸi Türkiye’nin de tanımadığı ekonomik münhasır bölgesinde 2011 yılında 147 milyar metreküp doÄŸalgaz buldu. Bu rakam ekonomik kriz içindeki Güney Kıbrıs için önemli ve kurtarıcı bir rakam.

Güney Kıbrıs, Ä°srail’e iki gazı bir boru hattı ile birleÅŸtirip, Limasol yakınlarındaki Vassilikos’ta gazı sıvılaÅŸtıracak bir tesis kurmayı önerdi. Böyle bir tesisin maliyetinin çok yüksek olacağı tahmin ediliyor. Vassilikos’ta böyle bir tesisin yüksek maliyetini makûl kılmanın tek yolu, Ä°srail doÄŸalgazının da buraya gelmesi, burada sıvılaÅŸtırılıp satılması.

İsrail ise bu seçeneğe pek sıcak bakmadı. Çünkü dünyadaki hiçbir ülke, kendi doğalgazını başka bir ülkede sıvılaştırmıyor. İkili ilişkiler ne kadar iyi olursa olsun bu stratejik kararı göze almak zor.

BaÅŸka bir yol da DoÄŸu Akdeniz doÄŸalgazını Mısır ya da Ãœrdün’e pazarlamak. Ancak bu seçenek de, pazar alternatiflerini daraltıyor, zira etraftaki diÄŸer ülkelerde doÄŸalgaz yatakları var. Asıl pazar hem Ä°srail, hem Güney Kıbrıs için Avrupa.

Bu ÅŸartlar altında Güney Kıbrıs ve Ä°srail gazının Avrupa pazarına çıkmasının tek ekonomik ve yatırımcıları da iknâ edebilecek yolu, Kıbrıs üzerinden Türkiye’ye boru hattı ile taşımak.

Bunun içinse, hem Kıbrıs sorunun çözülmesi, hem de Türkiye-İsrail ilişkilerinin normalleşmesi gerekiyor.

Kerry'nin ziyareti

Kıbrıs’ı Aralık ayı başında ziyaret eden ABD DışiÅŸleri Bakanı John Kerry’nin, Kıbrıs’ta olası bir çözümün Kıbrıs’ı bölgenin enerji ve ticaret merkezi haline getireceÄŸini söylemesinin arkasında tam da bu gerçek var. ABD, Kıbrıs sorunun çözümü için her türlü yardımı yapmaya hazır olduÄŸunu bunları da göz önüne alarak sık sık vurguluyor. Avrupa BirliÄŸi’nin de hem Kıbrıs’ta çözüme hem de normalleÅŸmiÅŸ Türkiye-Ä°srail iliÅŸkilerine ihtiyacı var. Çünkü onlar da, Ukrayna meselesi yüzünden karşı karşıya kaldıkları Rusya’dan aldıkları gaz yerine baÅŸka kaynaklar bulmak istiyorlar.

İsrail'in jeopolitik çıkarları

Ä°srail, ABD’nin Ä°ran açılımından rahatsız. ABD’nin Ä°ran’ın nükleer güç olmasına sınırlama getirilmesi karşılığında, yaptırımları kaldıracak yeni bir döneme girilmesi, bölgede en fazla Ä°srail ve Suudi Arabistan’ı rahatsız ediyor. Ä°srail, bölgede Ä°ran’a karşı ittifaklar arıyor.

Ayrıca Suriye iç savaşının geldiÄŸi nokta da artık Ä°srail’i rahatsız etmeye baÅŸladı. Ä°srail her ne kadar Suriye savaşı nedeniyle Hizbullah’ın meÅŸgul olmasından memnun olsa da, Suriye savaşı devam ettiÄŸi sürece, kendisine yönelik tehditlerinin baÅŸ edilebilir noktayı geçebileceÄŸinden endiÅŸe ediyor. Zira Suriye savaşı devam ettiÄŸi sürece gittikçe güç kazanan radikal unsurlar artık Ä°srail’in güvenliÄŸini de tehdit etmeye baÅŸladı.

Hatta Suriye savaşı Ä°srail'in iç dengelerini de etkiliyor, çünkü Suriye’deki Durzi azınlığın akrabaları Ä°srail’de mevcut. Ä°srail’deki Durzi azınlığın nüfusu 130 bin civarında. Önemli bir kısmı Ä°srail’in iÅŸgal ettiÄŸi Golan tepelerinde yaşıyor. Ä°srail ordusunda ve güvenlik birimlerinde görev yapıyor. Arap olmakla birlikte Ä°srail’e de sadıklar. Yani Ä°srail’in önemsediÄŸi bir azınlık.

Suriye’de devam eden savaÅŸ, Suriyeli Durzilerin kitlesel olarak Ä°srail’e göç edebileceÄŸi bir noktaya doÄŸru ilerliyor. Böyle bir göç baÅŸladığında, Ä°srail, önem verdiÄŸi kendi Durzi azınlığına hayır demek de istemiyor. Bu nedenlerle Ä°srail bildiÄŸi ÅŸeytan olarak tanımladığı ve tercih ettiÄŸi BeÅŸÅŸar Esed yönetimi yerine, bilmediÄŸi ama kontrollü ve yönetilebilir bir geçiÅŸ sürecini tercih edebilecek noktada. Bu nedenle de bölgede iÅŸbirliÄŸi yapabileceÄŸi ülkelere ihtiyaç duyuyor.

Yani Ä°srail’in jeopolitik çıkarları da Türkiye ile normalleÅŸtirmeyi gerektiriyor.

AyÅŸe Karabat - al cazeera