Kim bu ölüm mangaları?

“Âdî bir vak'a olduÄŸu düşünülüyor.”

Eylül ayının başında Irak’taki 18 Türk işçisi kaçırıldığında dönemin DışiÅŸleri Bakanı, ÅŸimdiki MüsteÅŸarı Feridun SinirlioÄŸlu bu açıklamayı yapmıştı.

“Neyin olmadığını biliyoruz, bilinen terör örgütlerinden birinin olmadığını deÄŸerlendiriyoruz” demiÅŸti.

Oysa, Türk işçilerini kaçıran ‘örgüt’ âdî bir vak'a deÄŸildi. Bilinmez hiç deÄŸildi.

Örgüt, Türk işçilerini kaçırmakla kalmadı. Irak’taki Türk diplomatlarının hayatlarını da tehdit etti. Aynı grup Aralık ayında yeni bir tehdit videosu yayınladı. Bu sefer de Musul yakınlarındaki BaÅŸika kampından Türk askerlerinin çekilmesini istiyor, bu olmazsa Türkiye’nin çıkarlarını hedef alacağını söylüyordu.

Her örgütün kendine göre hesabı olur. Bu örgütün hesabı da Suriye’ye kadar uzanıyor, Irak siyasi dengelerini, BaÄŸdat merkezi hükümetinin düşürülmesi noktasına kadar getiriyor.

Suriye şantajı

Eylül ayında Türk işçilerinin kaçırılmasının ‘âdî bir vak'a’ olmadığının en önemli göstergelerinden biri, işçilerin serbest bırakılması için fidye deÄŸil siyasi talepler de bulunulmasıydı:

Irak Kürt petrollerinin Türkiye üzerinden geçişini durdurmak.

Suriye’deki silahlı muhalefetin Fua, Kefreyya, Nubbul ve Zehra bölgelerine yönelik kuÅŸatmanın sona erdirilmesi ve Halep ile Ä°dlib’deki Åžii bölgelerine insani yardım ulaÅŸtırılması.

Örgüt, Suriye’deki bu kuÅŸatmayı yapan Suriye silahlı muhalefetinin ‘Türkiye’nin milisleri’ olduÄŸunu iddia ediyordu. Bu istekler yerine getirilmezse, Türkiye’nin çıkarlarının ve temsilcilerinin hedef alınacağını söylüyordu.

Kürt petrollerinin Türkiye üzerinden geçiÅŸi durdurulmadı, ama 21 Eylül’de ‘örgütün’ talep ettiÄŸi bölgelerde ateÅŸkes saÄŸlandı. Ä°dlib ve Halep’teki Åžii bölgelerinde, isteyen bütün sivillerin alanı terk etmesine izin verildi.

30 Eylül’de de Irak’ta kaçırılan Türk işçileri serbest bırakıldı. İşçiler ve video da ismi verilmese de ‘Türkiye’nin temsilcisi olarak’ tehdit edilen BaÄŸdat’taki Büyükelçisi Faruk Kaymakçı ANA uçağı ile Ankara’ya geldi. Kaymakçı bir süre sonra görevinin başına döndü.

Kim bu örgüt?

Türk işçileri kaçıran örgüt kendisini ‘ölüm mangası’ olarak adlandırmıştı. Ä°simleri daha önce duyulmamış bu yapılanma Türkiye’nin Musul bölgesindeki askeri varlığı tartışma konusu yapıldığında yeniden sahneye çıktı, yeniden bir tehdit videosu yayınladı ve bu sefer de Türkiye’nin Musul’dan çekilmesini istedi.

Yüzü maskeli grubun içinde Türkmence konuÅŸan bir kiÅŸi, “Irak’ın ÅŸimalinden” yani kuzeyinden Türk askeri çekilmezse, Türkiye’nin “maslahatının” yani, çıkarlarının hedef alınacağı tehdidinde bulunuyor.

Türk askerine yönelik tehdit

Türkiye, 2015 Mart ayından beri Musul yakınlarındaki BaÅŸika kampında asker bulunduruyor. Bu kampta Türk askerleri, IŞİD’in iÅŸgali altındaki Musul’un kurtarılması için yapılması beklenen operasyonda görev alacak gönüllü yerel güçleri eÄŸitiyor.

Ankara, bu eÄŸitim faaliyetinin Musul ValiliÄŸinin talebi ve Irak Savunma Bakanlığı’nın koordinasyonuyla yapıldığını söylüyor.

DışiÅŸleri Bakanı Mevlüt ÇavuÅŸoÄŸlu, 14 Aralık’ta yaptığı açıklamada, kampta eÄŸitim veren Türk eÄŸiticilere karşı tehditlerin arttığını, bu nedenle kampa takviye yapıldığını söyledi.

BaÅŸika’da 4 Aralık’ta nöbet deÄŸiÅŸimi olmuÅŸ, 150 asker 20 civarında tank eÅŸliÄŸinde kampa gönderilmiÅŸti.

ÇavuÅŸoÄŸlu, kampta yaklaşık 2400 Musul Ulusal Muhafızın IŞİD’e karşı eÄŸitildiÄŸini sözlerine ekledi. Bu eÄŸitimlere katılanların etnik ve mezhebi kimliÄŸine bakılmadığını da Türk yetkililer çok sık vurguluyor.

Musul’daki özellikle Sünni aÅŸiretlerin önemli bir kısmı, IŞİD egemenliÄŸinden memnun olmasa da, IŞİD’in yerine kimin geleceÄŸinden ve daha da önemlisi olası bir Musul’u kurtarma operasyonunda, kendilerinin hedef alınıp alınmayacağından emin deÄŸiller. Oysa, Musul’un kurtarılması için Musul’daki yerel güçlerin iÅŸbirliÄŸinin ÅŸart olduÄŸu da bilenen bir gerçek çünkü, Musul’u kurtarmanın tek yolu, sokak sokak çatışılacak bir kara operasyonundan geçiyor.

Oysa, Irak içinde Musul’un yalnızca Åžii gruplar tarafından kurtarılması gerektiÄŸini düşünen güçler var. Tahran destekli bu gruplar Türkiye’nin verdiÄŸi eÄŸitime de karşı. 

BaÅŸika’daki Türk askerinin sayısı arttırıldığında özellikle Hareket El Nucaba, Asaib ehli halk ve Bedir Tugayları Türkiye’ye karşı kitlesel protesto gösterisi çaÄŸrıları yaptı. Bu çaÄŸrılar devam ederken, ölüm mangalarının tehdit videosu da yayınlandı.

Merkezi Irak hükümetini düşürme tehdidi

Ä°ran’nın kontrolündeki bu gruplar, Irak merkezi hükümetinin BaÅŸbakanı Ä°badi’ye de, bölgenin IŞİD’den temizlenmesi için ABD ve Türkiye gibi güçlerin yardım önerisini reddetme baskısı yapıyor.

Asaib Ehli Halk güçlerinin komutanlarından ve ABD’nin teröristler listesinde yer alan Ebu Mehdi El Mühendis, Bedir Kuvvetleri Komutanlarından Hadi El Emeri, 2 Aralık’ta Irak BaÅŸbakanı BaÅŸbakanı Ä°badi ile görüştü. O günlerde ABD’de de Irak’a IŞİD ile savaÅŸması için 200 kiÅŸilik bir özel kuvvetler gönderme önerisinde bulunmuÅŸtu.

Reuters’in haberine göre, bu gruplar, Amerika’nın önerisini kabul etmesi durumunda Ä°badi hükümetini düşürmekle tehdit ettiler. Asaib Ehli Halk’ın biliÅŸenlerinden beri olan HaÅŸdi Åžabi’nin liderlerinden ve milletvekili Muhammed Naci, Ä°badi’nin ülkede yabancı güçlere izin vermesinin ‘güvensizlik oyuna’ neden olacağını, Ä°badi’nin de bunu çok iyi bildiÄŸini’ söyledi. Aynı haberde, diÄŸer Åžii grupların temsilcileriyle de konuÅŸulmuÅŸ, ismini vermeyen biri de “Bu Ä°badi’nin kendi ayağına ateÅŸ etmesi olmaz, kendi kafasına sıkması olur,” demiÅŸti.

Bu grupların baÅŸka bir talebi de var: “IŞİD’e karşı mücadele ettiklerini” gerekçe göstererek, düşen petrol fiyatları nedeniyle gittikçe eriyen Irak Federal bütçesinden önemli bir pay... Çünkü, bu gruplar, Irak İçiÅŸleri Bakanlığı’na geçen yıl atanan eski Bedir komutanı Muhammed Gabban’ın kovduÄŸu binlerce Sünni güvenlik görevlisinin yerine gelmelerine raÄŸmen, aldıkları paradan memnun deÄŸiller.

Irak BaÅŸbakanı Ä°badi’nin Türkiye’yi BirleÅŸmiÅŸ Milletler Güvenlik Konseyi’ne ÅŸikayet etmesinin ve Türkiye’nin BaÅŸika kampındaki askeri varlığına daha önce olmayan itirazını gündeme getirmesinin arkasında da iÅŸte tam da bu tehditler var. Türkiye’yi de tehdit eden ‘ölüm mangaları’ Ä°badi’yi de baÅŸka yollar ve gruplar üzerinden tehdit ediyor.

ABD nerede duruyor?

IŞİD’e karşı Irak merkezi hükümetinin harekete geçmesini isteyen ABD’nin Savunma Bakanı Ashon Carter da, Irak merkezi hükümetine saldırı helikopteri ve eÄŸitmen gönderme önerisinde bulunmuÅŸtu.

Güvenoyu ile düşürülme tehdidi altındaki Irak BaÅŸbakanı Ä°badi, bu yardımı almak istese de, Türkiye’nin BaÅŸika’daki askeri varlığına karşı çıkan gruplar, onu köşeye sıkıştırınca, ABD de BaÄŸdat ve Ankara hükümetleri arasında arabuluculuk yapmak zorunda kaldı.

Ä°badi’nin elini az da olsa güçlendiren tek unsur ise, Irak Åžii dini lideri Sistani’nin ÅŸartlı desteÄŸi. Ä°badi’yi reformlar yapması karşılığında destekleyen Sistani, ülkede yabancı askeri varlığına karşı olduÄŸunu ama, yabancılara karşı giriÅŸilecek eylemlerin de doÄŸru olmadığını söylüyor. Tıpkı Eylül ayında Türk işçiler kaçırıldığında yaptığı açıklama gibi:

“Kaçırılan kiÅŸilerin serbest bırakılmasını ve bu tür eylemlerin sonlandırılmasını talep ediyoruz. Böyle eylemler Åžiileri ve Ä°slam’ı kötü gösteriyor.”

Ortak adres

Türk işçileri kaçıran ve tehdit eden ölüm mangaları, Ä°badi hükümetini düşürmekle tehdit eden Asabi Ehli Hak, Irak İç Ä°ÅŸleri bakanlığını ele geçiren Bedir güçleri, hepsinin arkasında tek bir baÅŸkent var: Tahran.

BaÅŸbakan Ahmet DavutoÄŸlu da, Musul’daki Türk askeri varlığına iliÅŸkin tartışmalar yürürken buna iÅŸaret etti:

“Provoke eden üçüncü taraflar var.”

AyÅŸe Karabat - Al Jazeera