Her gün böcek yediğinizin farkında mısınız?

ETÄ°KETÄ°NDE “E120” YAZIYORSA BÖCEK YÄ°YECEĞİNÄ°ZÄ° BÄ°LÄ°N

E120Karminik Asit adlı katkı maddesi, kaktüsleri mesken edinmiÅŸ bir böcek türünden elde ediliyor. Karmin böceÄŸi, kaktüs bitkisine kene gibi yapışarak hayatını sürdürür. Meksika’da bu iÅŸ için özel Karmin tarlaları kurulmakta, böcek ve larvaları üreticilerce toplanarak gıdalarımıza katılmak üzere toplanmakta…

Karmin böceÄŸinin vücut ve yumurtalarından elde edilen ‘Karminik asit’in, Avrupa BirliÄŸi EC kod sistemindeki karşılığı E120. Gıda endüstrisinin kırmızı renklendirici olarak kullandığı bu böceÄŸin kanı, bedeni ve larvaları saf renklendirici (E120i) ve ham ekstrakt (E120ii) ÅŸeklinde pazarlanmakta.

BİR KİLO KARMİN İÇİN 160 BİN BÖCEK

Karminik Asit’in üretimi sırasında, böcekler, kurutulduktan sonra iki ÅŸekilde öldürülüyor; sıcak suya daldırılarak yahut buhara maruz bırakılarak.

Üretimdeki metot farklılıkları veya böceğin farklı türleri, kırmızı, mor ve pembe renk tonlarının oluşmasına neden oluyor. Bir kilo boya elde etmek için, 150-160 bin böcek gerekiyor.

ÇOCUĞUNUZA BÖCEK YEDİRİR MİSİNİZ?

Karminik asit yapımında kullanılan böcek: Koşineal
Karminik Asit adlı katkı maddesi; gıda, ilaç, tekstil ve boya sanayi gibi birçok endüstride kullanılmakta. Dondurma, sakız, süt ürünleri, pasta ve kekler, şekerler, jelâtinli tatlılar, çikolatalar, soslar, salam ve sosisler, reçel ve marmelatlar, kola ve gazozlar, vişne suyu gibi çok sayıda yiyecek ve içeceğin yanı sıra; evlerimizin duvar boyalarında ve halısında, üzerimizdeki yahut bir cilt bakım ürünlerinde, ruj, pudra ve allıklarda, merhemler ve kozmetik ürünleri ile deterjanlarda da karşımıza çıkabilmekte.

HİPERAKTİVİTE, ASTIM, EGZAMA, UYKUSUZLUĞA YOL AÇIYOR

Alanında oldukça sabıkalı olan Amerikan Ä°laç ve Gıda Dairesi FDA, hemen her türlü katkı maddesini güvenli bulduÄŸu gibi Karmin’i de güvenli bulmakta. AB örgütü olan EFSA ise Karmin’e karşı alerjik reaksiyonlarda artış olduÄŸunu duyurdu.

Ä°ngiliz Gıda Standartları Ajansı FSA (Foods Standard Agency); astım ve alerjik reaksiyonlara neden olduÄŸunu, bazı insanlarda da alerjik reaksiyonların en ÅŸiddetlisi olan ‘anafilaktik ÅŸok’a yol açtığını rapor ediyor.

alerjik reaksiyon

Michigan Ãœniversitesi’nden Dr. Baldwin baÅŸkanlığındaki bir heyet, Karmin’in anafilaksi olarak bilinen ciddi bir alerjik reaksiyona neden olabileceÄŸini ispatladı. CSPI bu reaksiyon tedavisinin hastanede yatarak yapılması gerektiÄŸini söylüyor.

Corinne Geuget, Additifs Alimentaires adlı eserinde, Karmin’in neden olduÄŸu riskleri ÅŸu ÅŸekilde sıralıyor: “Hiperaktivite, astım, egzama ve uykusuzluÄŸa neden olduÄŸu kanıtlanmıştır. Karsinojenik (yani kanser geliÅŸmesine yol açma) ve mutajenik (mutasyona neden olma veyahut da insan bedeninde biyolojik deÄŸiÅŸim)e neden olabilir. Ãœreme sistemi ve metabolizma üzerindeki uzun vadeli yan etkileri konusunda henüz bir araÅŸtırma yapılmamıştır.”

Yaygın sonuç ise; özellikle çocuklar başta olmak üzere bazı kişilerde hiperaktivite artışına neden oluyor. Birçok batılı kaynak; Müslümanlar, Museviler ve vejetaryenlerin sakınmalarını önerirken, bizdeki bazı ilahiyatçılarda birbirlerinden farklı düşünüyor.

Karmin alternatifi var mı?

Böcekten elde edilen renk pingmentinin en iyi ve en sağlıklı alternatifi; üzüm kabuğu.

KURAN’A GÖRE HARAM

Karmin’in dinen caiz olup olmadığı din adamları tarafından tartışılan bir konu. Mâide Suresi 3.ayette Cenab-ı Hak açık ve net bir ÅŸekilde, “Kan yemek Müslümanlara haram kılınmıştır” buyuruyor. Lakin bazı din adamları, Karmin içeren maddelerin haram olmadığını söylüyor.

Bu tezi savunanlar, üretim esnasında, böceÄŸin kanının kullanılmadığı yahut kurutulma gibi iÅŸlemlerle kanın bazı mezheplere göre haram olma özelliÄŸini yitirdiÄŸi’ görüşünü gerekçe olarak gösteriyorlar.

Mesela, Prof. Dr. Faruk BeÅŸer, birçok üründe renklendirici ve tatlandırıcı olarak kullanılan Karmin maddesinin, Ä°slam’a göre doÄŸrudan doÄŸruya haram denilemeyeceÄŸini belirtip; “Hanefi kurallarına göre ‘mekruh’ yani hoÅŸ olmayan, olmaması gereken. Yani kullanmak sakıncalıdır” diyor.

BÄ°RÇOK BATILI KAYNAKTA KARMÄ°N’Ä°N KAN İÇERDİĞİ YAZIYOR

Lakin bu konuda araştırma yapan mütehassıslar, böcekten katkı maddesine dönüşüm süresinde, Koşineal ismiyle de adlandırılan böceğin kanının kullanılmamasının imkânsız olduğunu belirtiriyor.

Bu hususta uzun süren bir araÅŸtırma yapan ve “Yediklerimizin İçinde Ne Var?” adlı kitabında Karminik asit konusuna yer veren Gıda Hareketi BaÅŸkanı Kemal Özer, Konu ile ilgili bir makalesinde: “Bilgilerimi tazelemek için yaptığım literatür taramasında, birçok batılı kaynağın, bu böceÄŸin (böcekten elde edilen maddenin) kan içerdiÄŸini özellikle belirttiÄŸini bir kez daha gördüm.” Diyor.

Din âlimi Rıfat Oral Hoca ise, ‘böcek yemek; Maliki mezhebine göre caiz, fakat Hanefi, Åžafii ve Hambeli mezheplerine göre ise caiz deÄŸil’ diyor. Böcek kan içeriyor ve saÄŸlık açısından sakıncalı ise helâl denilemeyeceÄŸini de sözlerine ekliyor.

Ä°lmi AraÅŸtırmalar Merkezi (Ä°LAM) Görevlisi Dr. Ahmet Hamdi Yıldırım’a, “Hayvan kanının aktarıldığı gıda helal midir haram mı?” diye sorduk. Ä°ÅŸte yanıtı:

KARMÄ°N Ä°LE DOMUZ YEMEK ARASINDA FARK VAR MI?

Karmin böceÄŸinin kanından yapılan “Karminik asit” adlı gıda katkı maddesi, bugün, dondurmadan sakıza, süt ürünlerinden salam ve sosise kadar birçok yerde kullanılıyor ve bolca tüketiliyor. Kur’an’da, domuz eti yemenin haram oluÅŸu kadar kan tüketmek de haram kılınmıştır. Bu minvalde domuz eti yemek ile ‘karminik asit’ kullanılan ürünleri tüketmek arasında bir fark var mı? Bu husustaki yorumlarınız nelerdir?

Bu durumda Karmin maddesi elde edilirken, böceğin kanı olup olmadığı önemli. Bu böceği yemenin caiz olup olmadığı sorularına cevap üretmek gerekir. Ben fıkıhçı değilim ve bu hususta sorununda doğru muhatabı değilim. Ancak bu madde, bir minik canlının kanı da dâhil tüm bedeninden elde ediliyor.

TABAĞINIZA BÖCEK KOYSALARDI YER MİYDİNİZ?

Åžimdi insanlar kendine ÅŸu soruyu sormalılar; “Bu böcek tabağıma konulsaydı yer miydim?” Cevapları evet ise soruyu bu konuda bilgili bir âlime sorsunlar. “Hayır yemem” diyorlar ve cevaplarında da samimi iseler bu böcekten elde edilmiÅŸ tozu da yememeleri gerekir.

GÄ°MDES KARMÄ°NLÄ° GIDALARA HELAL SERTÄ°FÄ°KASI VERMÄ°YOR

gimdesHelal gıda sertifikası veren kurumlardan biri olan GİMDES, resmi web sitesinde şu açıklamayı yapıyor;

“Gimdes’in Gıdalarda Ä°zin VermediÄŸi Üç Katkı Maddesi

Sucuk, salam, sosis gibi et ürünlerinde; patates, mısır cipsi, hazır çorba, bulyon gibi ürünlerde kullanılan; Sodyum Nitrit ve Nitrat, Monosodyum Glutamat (MSG) ve Karmin Katkı Maddeleri”

YILDA EN AZ 500 GR. BÖCEK YEDİRİYORLAR BİZE

Hollanda’da Wageningen Ãœniversitesi’nden Entomoloji Profesörü Marcel Dicke, geçen yıl yaptığı açıklamasında iÅŸlenmiÅŸ gıda tüketen herkesin bir miktar böcek yediÄŸini de anlatıyor: “Dünyanın herhangi bir yerinde iÅŸlenmiÅŸ besin maddesi tüketenler zaten böcek yemiÅŸ oluyorlar. Bunun miktarı da yılda yaklaşık 500 gram. Domates sosu, fıstık ezmesi ya da ekmek gibi iÅŸlenmiÅŸ tüm gıdalarda böcek vardır”

KARMÄ°N’Ä°N TARÄ°HÄ°

Karmin, zaten daha önce, Orta ve Kuzey Amerika’daki Aztek ve Maya aÅŸiretleri tarafından boya maddesi olarak kullanılıyordu. Karmin, altın ile kıyaslanabilecek kadar deÄŸerli bir ticari maldı. Åžehirler KoÅŸineal çantalarını Tenochtitlán’ın baÅŸkentine gönderirler ve böylece imparatorluÄŸun yıllık gelirine katkıda bulunurlardı. Orta Amerika’nın Ä°spanyol fatihleri, boyanın deÄŸerli olduÄŸunu görünce, Avrupa’da o zaman kullanılan boyalardan daha iyi boya maddesi üretmeye baÅŸladılar.

KARDÄ°NALLERÄ°N ELBÄ°SELERÄ° KARMÄ°N Ä°LE BOYANDI

Ãœretilen bu boya Avrupa’da daha çok popüler oldu ve genel olarak kozmetik, tekstil ve az miktarda gıdalarda kullanılmaya baÅŸlandı. Romalı Katolik Kardinallerin elbiseleri Karmin ile boyandı. Aynı zamanda Ä°ngiliz askerlerinin ceketleri de bu boya ile boyatıldı.

Karmin, Londra ve Amsterdam Ticari Mal DeÄŸiÅŸtirme Merkezi’nde düzenli olarak ticaret edilen ve fiyatı yüksek olan bir üründü. Birçok Avrupalı onun nereden geldiÄŸini bilmiyordu. Amerikalı sömürgeciler, Karmin boyasını Meksika’dan direkt olarak getirmek yerine, Avrupa’dan satın alırlardı. 19. yüzyılda, böcekler Kanarya Adaları tarafından ithal edildi ve büyük oranlarda üretimleri yapıldı; Böylece Meksika tekeli sona erdi.

1868’de Kanarya Adaları altı milyon pound (yaklaşık 420.000.000.000 böcek) ihraç etti. Tekstil boya maddesi olarak kullanılmasının yanı sıra Karmin, gıdalarda da yaygın olarak kullanılmaya baÅŸlandı. Kek, bisküvi, içecekler, reçel, dondurma, sucuk, börek, kurutulmuÅŸ balık, yoÄŸurt, elma ÅŸarabı, maraska kirazı ve domates ürünleri Karmin ile parlatıldı. sakız, hap ve öksürük pastili olarak da kullanıldı. (en.wikipedia.org/wiki/Cochineal)

Hasılı, ÅŸu soruları sormakta yarar var; Tabağınıza bir böcek konulsa bunu yer miydiniz? “Bunu yeme sakıncalı” diyenlere “Bunlar önemsiz ÅŸeyler takılmamak lazım” deyip afiyetle aÄŸzınıza götürür müydünüz? Ve madem ki kan tüketmek de domuz eti yemek kadar haramdır, ve Karminik asit reçelden, salama, sakızdan, dondurmaya kullanılmakta. Öyleyse Domuz etini yememe de gösterdiÄŸimiz hassasiyeti, viÅŸne reçelinde, çilekli dondurmada vesair E120 kodlu Karminik asit içeren gıdalarda da gösterebiliyor musunuz?

Haber: Furkan Hasdemir / Video: Furkan Hasdemir – Veli Yasin Tabak

Kaynak: Ä°slam ve Ä°hsan