Haberi yaşamaya hazırlanın 'Sanal gerçeklik' geliyor

‘‘Son protestolarla ilgili geliÅŸmeleri haber bültenlerinden izlemek yerine eylemcilerin arasında yürüyebilmeyi ister miydiniz?’’

Ocak’ın 23'ünde, Vice News’ün ‘virtual reality’ yani sanal gerçeklik teknolojisiyle yaptığı ilk haberini tanıttığı yazı, bu cümle ile baÅŸlıyordu. 13 Aralık 2014'te New York’ta onbinlerce gösterici, ABD polisinin siyahlara yönelik orantısız güç kullanımını protesto etmek için Washington Square Park’ta toplanmıştı. Gazeteci Alice Speri de alandaydı. 360 derece kayıt cihazı ile birlikte, ellerindeki pankart ve dövizlerle Broadway’i trafiÄŸe kapatan eylemcileri takip ediyordu. Amerika merkezli uluslararası dijital haber organizasyonunun, yönetmen Spike Jonze ve Chris Milk ile iÅŸbirliÄŸiyle, sanal gerçeklik teknolojisini kullanarak yaptığı ilk haber bu oldu: ‘Milyonlar Yürüyor’ 

İzleyene haber üzerinde hareket imkânı tanıyan ve orada olma hissini deneyimleten haberin mimarlarından Spike Jonze, sanal gerçeklik teknolojisinin gazetecilik alanında kullanılmasından duyduğu heyecanı şöyle ifade etmişti:

‘‘Orada, olayların gerçekleÅŸtiÄŸi yerin tam ortasında olma deneyimi yaratmak bizi heyecanlandırıyor.’’

Vice News muhabiri Alice Speri, 13 Aralık 2014'te New York’ta polis ÅŸiddetini protesto eden eylemcilerin arasında.

[FotoÄŸraf: Vice News]

Sanal gerçeklik gazetecilikte 'bir sonraki büyük adım’ mı?

BBC ve The New York Times da ilk kez 2015'te sanal gerçeklik teknolojisini habercilikte kullandı. BBC, Eylül 2015'te ManÅŸ Denizi kıyısındaki Calais’deki mültecileri görüntüledi. BBC editörü Zillah Watson’a göre bu haber, ‘sanal gerçeklik çağında gazeteciliÄŸin nasıl ÅŸekillenebileceÄŸini’ göstermesi açısından çok önemliydi. 

Sanal gerçekliÄŸin haberciler için ne ifade ettiÄŸiyle ilgili gazeteciler arasındaki fikir ayrılıkları, The New York Times’ın Kasım 2015'te yayınladığı ‘‘Yerinden Edilenler’’ haberiyle ortaya çıktı. Lübnan, Güney Sudan ve Ukrayna’da büyüyen üç sığınmacı çocuÄŸun hikâyelerini konu alan 11 dakikalık haber için gazete, 1 milyonu aÅŸkın abonesine Google’ın kartondan sanal gerçeklik setlerinden dağıttı. 

The Washington Post’un 2014'te emekli olan eski yazı iÅŸleri sorumlusu Robert Kaiser, The New York Times’ın okur temsilcisi Margaret Sullivan’a gönderdiÄŸi ‘ÅŸikayet mektubunda’ bu haberin gazetecilik ilkeleriyle uyuÅŸmadığını savundu ve ekledi: ‘‘The Times; çoÄŸunlukla fotoÄŸrafçıların, kameramanların hilelerine, aldatmacılarına dayanacak bir sürecin simsarlığını yapıyor.’’

‘Haberlerimiz sanal olarak deÄŸil, tamamen gerçek olmalı’

[Görsel Kayağı: Nieman Lab]

Amerikan Ulusal Devlet Radyosu NPR’ın haber direktörü Mike Oreskes, The New York Times’ın sanal gerçeklik teknolojisi kullanılarak hazırlanan ‘Yerinden Edilenler’ haberi üzerine ekibine gönderdiÄŸi ders niteliÄŸindeki notta ÅŸÃ¶yle yazdı: 

‘‘GazeteciliÄŸin kendisi kadar eski olan; yeni teknolojileri hikâye anlatıcılığının hizmetinde kullanma geleneÄŸini sürdürmekten gurur duyduklarını yazmışlar. [The New York Times editörü Jake Silverstein] Bravo! Gazetecilik kadar eski olan bir gelenek daha var. O da gazeteciliÄŸin kendisi. Gazetecilik bir disiplindir. Biz; roman yazarlarının, film yapımcılarının kullanmakta özgür oldukları araçların avantajlarından faydalanmıyoruz. Onlar, kurmaca hikâyelerini anlatırken gerçeklik çizgisinin dışına çıkmakta özgürler. Fakat okurlarımızın/dinleyenlerimizin haberlerimizin doÄŸruluÄŸuna duydukları güveni korumak istiyorsak, bizler direksiyonumuzu hayâl çizgisinden olabildiÄŸince uzakta tutmak zorundayız. [The New York Times’ın] sanal gerçeklik denemesinin detaylarına çalışmakla birlikte, çabalarını alkışlamalıyız, hatta onlara imrenmeliyiz. Bizim açımızdan burada iki sorun var. Birincisi; bu teknolojinin isminde geçtiÄŸi gibi bizim haberlerimiz sanal olarak gerçek olamaz, tamamen gerçek olmak zorundalar. Bu da bizi, muhtemelen bugünün günlük operasyonlarıyla daha çok iliÅŸkili olan ikinci soruna götürüyor. Gazetecilikte yeni biçimler keÅŸfetmek zorundayız. Fakat bu biçimleri denerken; yeni teknolojilerin neler yapmamıza imkân tanıyacağıyla ilgili duyduÄŸumuz heyecanın, gazetecilik standartlarından kopuÅŸ yaÅŸamamıza neden olmamasına dikkat etmek zorundayız.’’

‘GazeteciliÄŸin pratiÄŸinde önemli deÄŸiÅŸiklikler yaratacak’

Columbia Gazetecilik Okulu TOW Merkezi’nin Kasım 2015'te yayımladığı 72 sayfalık ‘Sanal Gerçeklik GazeteciliÄŸi’ adlı rapor; teknolojinin habercilik alanında kullanımıyla ilgili gazeteciler için bir rehber niteliÄŸi taşıyor.

[FotoÄŸraf: Tow Center]

Rapora göre; sanal gerçeklik seti üreten teknoloji firmaları arasındaki rekabetin kızışması, bu teknolojiden faydalanılarak tüketilebilecek içeriÄŸe duyulan ihtiyacın son zamanlarda daha çok hissedilmesine yol açtı. Özellikle Google ve Facebook gibi internet devlerinin medya organizasyonlarını haberlerinde, ‘Silikon vadisinin bir sonraki talih kuÅŸu olarak nitelendirilen sanal gerçeklik teknolojisini’ kullanmaları yönünde teÅŸvik ettikleri biliniyor.  

Akademisyenlerin, sanal gerçeklik uzmanlarının ve film yapımcılarının birlikte hazırladığı raporda, bu teknolojinin gazeteciler için ne ifade ettiÄŸi sorgulanıyor. Bir vaka incelemesine de yer verilen raporda, sanal gerçeklik teknolojisi kullanılarak yapılacak bir haber için ne tür ekip ve ekipmanlar gerektiÄŸi ayrıntılı bir ÅŸekilde iÅŸleniyor. 
 
Sanal gerçeklik, gazeteciliÄŸe radikal bir hikâye anlatıcılığı formu sunuyor. Raporda; yeni kameralar, çekim teknikleri, redakte süreçleri, izleme altyapısı ve yeni bir interaktif seviye vaat eden teknolojinin gazeteciliÄŸin yapılış ÅŸeklini kökünden deÄŸiÅŸtirebileceÄŸinin altı çiziliyor. 

Vice News, BBC, The Associated Press, Fusion ve The New York Times gibi haber organizasyonları, sanal gerçeklik teknolojisi üzerine çalışan ekiplerini oluÅŸturmuÅŸ durumda. Bu, önümüzdeki günlerde daha fazla sanal gerçeklik haberciliÄŸi örnekleri göreceÄŸimiz anlamına geliyor. Bu haberler üzerinden 'etik tartışmaları' da yürümeye devam edecektir. 2016'da teknoloji ÅŸirketleri ile birlikte haber organizasyonları ve sosyal medya platformlarının bu alanda çok daha sıkı bir rekabete giriÅŸeceklerini söylemek ÅŸimdiden mümkün. 

Kaynak: Al Jazeera