Kimseye güvenmiyoruz

Sabancı Ãœniversitesi Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi Öğretim Ãœyesi Prof. Dr. Ersin KalaycıoÄŸlu ve Koç Ãœniversitesi Öğretim Ãœyesi Prof. Dr. Ali ÇarkoÄŸlu, Uluslararası Sosyal Saha Çalışmaları Programı (International Social Survey Program-ISSP) kapsamında, "Türkiye’de ve Dünyada VatandaÅŸlık" baÅŸlıklı bir rapor hazırladı.

58 ilde 1509 kiÅŸi ile yüz yüze görüşerek hazırlanan rapor bugün açıklandı. Rapor, Türkiye’de vatandaÅŸlık, birey – devlet iliÅŸkilerine dair algıları, beklentileri ortaya koyarken, 41 ülke ile Türkiye’deki durumu da karşılaÅŸtırıyor. Türkiye hariç diÄŸer ülkelerin verileri 2014 sonuçları açıklanmadığı için 2004 yılındaki verilere dayanıyor. 

Rapora göre, Türkiye’de vatandaÅŸlar 'iyi vatandaÅŸlığı', seçimde oy kullanmak, vergi vermek ve yasalara uymak, farklılıklara saygı göstermek, maddi açıdan kötü durumda olanlara yardım etmek olarak tanımlıyor.  

Siyasal katılım zayıf

Vatandaşın siyasal katılımı ise ABD, Britanya, Ä°sviçre, Ä°skandinav ülkelerinin çok gerisinde. Siyasal katılım oy vermek ile sınırlı. Toplu dilekçe vermek, toplantı ve gösteriye katılmak gibi protesto içerikli katılma eÄŸilim Türkiye’de çok düşük. AraÅŸtırmaya katılanların sadece yüzde 14’ü toplu bir dilekçeye imza attığını söylüyor. Türkiye bu konuda 41 ülke arasında sondan altıncı. Oysa dünya ortalaması yüzde 45.  Bu konuda vatandaÅŸ katılımın en yüksek olduÄŸu ülke yüzde 90 ile Yeni Zelanda.

Yetkillerle iletiÅŸim yok, sosyalleÅŸme az 

Türkiye’de "Belirli ürünleri siyasal, etik ve çevresel nedenlerle boykot ederim" diyenlerin oranı da yüzde 11. Avusturta yüzde 57 ile  vatandaÅŸ katılımı en yüksek ülke, yüzde üç ile ise Bulgaristan ise katılımı en düşük ülke. 

"Siyasal gösteriye katıldım" diyenlerin en fazla olduÄŸu ülke yüzde 61 ile Güney Kıbrıs. Yüzde 5 ile en az olduÄŸu ülke de Polonya. Türkiye’de de siyasal bir gösteriye katıldığını söyleyenlerin oranı yüzde 10'da kalıyor.

Türkiye kamu yetkilileri ile temas gibi etkinlikler içinde de yer almaktan çekinen çok geniÅŸ bir kitleye sahip. "Fikirlerimi ifade etmek için bir politikacıyla veya kamu görevlisiyle temas kurdum" diyenlerin oranı sadece yüzde 5. Dünya ortalamı ise yüzde 18. Bu konuda vatandaÅŸların en etkin olduÄŸu ülke yüzde 44 ile Kanada. Rapordaki dikkat çekici sonuçlardan biri de Türkiye'de toplumsal ve siyasal birliklere, gönüllü kuruluÅŸ ve derneklere üye olmayanların oranın yüzde 90 olması. AraÅŸtırmaya göre, "VatandaÅŸların hükümetlerin icraatlarına muhalif olduklarında, sivil itaatsizlik eylemlerine katılması  Ã¶nemli"diyenler yüzde 37.

"Siyasetçi kişisel kazanç için siyaset yapar"

"KoÅŸullar ne olursa olsun devletin demokratik haklara saygı göstermesi önemli" diyenler yüzde 57. "Benim gibi kimselerin hükümetin yaptıkları konusunda söz hakkı yoktur"  görüşüne katılanların oranı da yüzde 49. AraÅŸtırmaya göre  Türkiye'deki vatandaÅŸların yüzde 37'si "adil olmayan yasayı deÄŸiÅŸtirme gücü'nün olduÄŸunu düşünüyor.  Parlamentonun vatandaşın taleplerine ciddi ÅŸekilde eÄŸilmesinin muhtemel olduÄŸunu düşününlerin oranı ise sadece yüzde 21.  "ÇoÄŸu zaman hükümettekilerin doÄŸru olanı yaptıklarına güvenebiliriz" diyen vatandaÅŸların oranı yüzde 33. AraÅŸtırmaya göre vatandaÅŸların yüzde 51'i ise çoÄŸu siyasetçinin sadece kiÅŸisel olarak siyasetten kazanç temin etmek için siyaset yaptığını düşünüyor. 

Güvensizlikte birinci

AraÅŸtırmaya göre dünyada en az baÅŸka insalara güvenen ülke Türkiye. "ÇoÄŸu insan sizden yararlanmaya mı yoksa size adil davranmaya mı çalışır?" sorusuna  yüzde 75’i "yararlanmaya çalışır" diye cevap veriyor. Türkiye 41 ülke arasında bu oranla güvensizlikte birinci sırada. "Ä°nsanlara güvenilir mi?" sorusuna "güvenilir" diye cevap verenlerin oranı da sadece yüzde 14. 

Bu sonuçların daha önceki araÅŸtırmalarda da alındığını anlatan Prof.Dr. KalaycıoÄŸlu ve ÇarkoÄŸlu, Türkiye'deki vatandaşın tanımadığı insana karşı  güveninin düşük olduÄŸunu, kan bağı,  memleket bağı, dini baÄŸ söz konusu olduÄŸunda güvenin arttığını vurguluyor. ÇarkoÄŸlu, tanımadığı insana güvenin yüksek olduÄŸu ortamlarda demokrasinin geliÅŸtiÄŸini vurguluyor.  KalaycıoÄŸlu ise bu güven sorunun sivil toplumun geliÅŸmesine de engel olduÄŸunu belirtiyor. Güven az olunca dernekleÅŸme, toplumsal ve siyasal birliklere katılım da azalıyor.  

Kalaycıoğlu ve Çarkoğlu'nun hazırladığı rapor bugün açıklandı.

 

Demokrasinin artma beklentisi yok

Türkiye’deki demokrasinin kötü iÅŸlediÄŸini düşünenlerin oranı ile iyi iÅŸlediÄŸini düşünenlerin oranı hemen hemen aynı; her ikisi de yüzde 50. On yıl öncesine göre bu alanda süyük bir farklılık yok. Ancak "Bundan 10 sene sonra Türkiye'de demokrasinin ne kadar iyi iÅŸleyeceÄŸini düşünüyorsunuz ?" diye sorulduÄŸunda beklenti çok da yüksek deÄŸil. Vatandaşın yüzde 39'u yetersiz iÅŸleyeceÄŸi görüşünde. 

Türkiye'de sunulan kamu hizmetinde yolsuzluÄŸun ne kadar yaygın olduÄŸu da soruldu. AraÅŸtırmaya katılanların yüzde 18'i herkesin, yüzde 33'ü birçok kiÅŸinin yolsuzluÄŸa bulaÅŸtığını düşündügünü belirtti. 

"Kurumsal yapı değişirse demokrasiye elverişli bir kültür oluşur"

Ortaya çıkar sonuçları deÄŸerlendiren Prof.Dr.Ali ÇarkoÄŸlu,  sonuçlarda ortaya çıkan kültürün demokrasiye elveriÅŸli olmadığını ancak karamsar olmadığnın belirterek şöyle konuÅŸtu: 

"Kültür kurumsal yapı tarafından ÅŸekillendirilebilir. Türkiye diÄŸer ülkelerden çok farklı bir ülke deÄŸil. Ancak Türkiye'deki kurumsal yapılar çok zayıf ve manipülasyona açık olduÄŸu için bu sonuçlarla karşılaşıyoruz. Bu sonuçlar 'yapılacak çok iÅŸ var' çaÄŸrısı."