Türkiye-Rusya uçak krizi: 10 günde neler yaşandı?

İki ülke arasında bu on gün içerisinde ancak bir kere, dışişleri bakanları düzeyinde görüşme gerçekleşti. Putin ve Rus yönetimi ile Erdoğan ve AKP hükümeti arasındaki tansiyon ise basının gözleri önünde yükseldi.

Peki bu 10 gün içerisinde neler oldu? Rusya hangi yaptırımları uygulamaya başladı? Türkiye hükümeti ne yanıt verdi?

BBC Türkçe’den Rengin Arslan ve BBC Rusça’dan Jüri Maloverjan birlikte hazırladı.

24 KASIM SALI

TÃœRKÄ°YE: Türkiye, Suriye'nin kuzeyinde hava saldırıları düzenleyen bir Rus savaÅŸ uçağının bütün uyarılara karşın hava sahası ihlali gerçekleÅŸtirince düşürüldüğünü açıkladı. Olayda bir Rus pilot öldü, diÄŸeri yaralı kurtarıldı.

Rusya’yı Bayırbucak Türkmenlerini bombalamakla suçlayan CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan, “Türkiye'nin kendi sınırlarını koruma hakkında herkes saygı göstermelidir. Türkiye Suriye'de muhalif grupları samimiyetle destekliyor'' dedi.

RUSYA: Rusya Devlet BaÅŸkanı Vladimir Putin, Rus uçağının düşürülmesinin iki ülke arasındaki iliÅŸkilerde ciddi sonuçlar doÄŸuracağını söyledi ve ilk kez Türkiye’nin “teröristleri desteklediÄŸini ve IŞİD’in petrol ticaretinde rol oynadığını” söyledi. Putin, “Sırtımızdan bıçaklandık” dedi.

Aynı gün Rus DışiÅŸleri Bakanı Sergey Lavrov Rus vatandaÅŸlarına Türkiye’ye gitmemelerini tavsiye etti.

Rus turizm ÅŸirketi Natali Tours Türkiye’ye turlarını iptal ettiÄŸini açıklayan ilk ÅŸirket oldu.

Rusya Genelkurmay BaÅŸkanı Türkiye ile bütün askeri diyaloÄŸun kesildiÄŸini açıkladı. Rusya’nın bölgedeki hava savunma sisteminin güçlendirileceÄŸini söyledi.

 

 

Image copyrightAFP

 

 

25 KASIM ÇARŞAMBA

TÃœRKÄ°YE: ErdoÄŸan ve ABD BaÅŸkanı Barack Obama telefonla görüştü. Ä°ki lider de gerilimin düşürülmesi konusunda hemfikir olduklarını duyurdu.

Genelkurmay BaÅŸkanlığı yaptığı açıklamada uçağın vurulduÄŸu sırada milliyetinin bilinmediÄŸi belirtildi. Ayrıca “Moskova'daki askeri makamlar telefon ile aranarak irtibat kurulmuÅŸ ve Moskova ile her türlü iÅŸ birliÄŸine hazır olunduÄŸu" söylendiÄŸi aktarıldı.

RUSYA: Putin, ağırlıkla hükümet yanlısı olan basın kuruluÅŸlarının sorularını yanıtlarken Türkiye’nin radikal Ä°slamcı militanları desteklediÄŸi iddiasında bulundu ve bir kere daha Türkiye’deki Rus turistlerin güvende olmadığını söyledi.

Rusya Başbakanı Dimitri Medvedev, Putin'in söylediklerini tekrarladı ve Türkiye'nin "IŞİD militanlarıyla yaptığı petrol ticareti nedeniyle örgütü koruduğunu"söyledi

26 KASIM PERÅžEMBE

TÃœRKÄ°YE: ErdoÄŸan, "Özür dilemesi gereken bir taraf varsa, bu biz deÄŸiliz. Hava sahamızı ihlal edenler özür dilemeli" dedi.

France 24 kanalına da konuşan Erdoğan, uçağın düşürülmesinden sonra olayla ilgili görüşmek istediği Putin'i aradığını, fakat Rusya liderinin geri dönmediğini söyledi.

Erdoğan, "Rus uçağı olduğunu bilseydik, belki uyarımızı farklı şekilde yapardık" dedi. Türkiye'nin IŞİD'den petrol aldığı iddiaları konusunda da "Tabii ki bunlar yalan, bunlar iftira. Biz asla hiçbir terör örgütüyle ticari ilişki içinde olmadık. İddialarını kanıtlamaları gerek, kanıtlayabilirlerse ben bu makamdan ayrılırım, ispat edemezse Putin de o makam da durmasın" diye konuştu.

 

 

Image copyrightReuters

 

 

RUSYA: Fransa Devlet BaÅŸkanı Francois Hollande ile görüştükten sonra açıklama yapan Putin, Türkiye’nin Türkmenleri koruma iddiasının sadece bahane olduÄŸunu söyledi.

Rusya DışiÅŸleri Bakanlığı, Rus vatandaÅŸlarına Türkiye’ye gitmeyin uyarısında bulundu ve halihazırda Türkiye’de olan vatandaÅŸlarının geri dönmelerini çaÄŸrısı yaptı.

BaÅŸbakan Medvedev, Putin’in kendisine Türkiye’ye karşı yaptırımları planlaması görevi verdiÄŸini söyledi.

Rusya göçmen dairesi bir tarım fuarı için Krasnodar isimle şehre giden 39 Türk işadamını sınır dışı edeceğini açıkladı.

Rus medyası da ilk kez, Türkiye’den mal taşıyan tırların Rusya sınırında durdurulduÄŸu haberini geçti.

27 KASIM CUMA

TÃœRKÄ°YE: BaÅŸbakan Ahmet DavutoÄŸlu, Times gazetesinde yayımlanan yazısında, "Dikkatimizi, bizi birleÅŸtiren davadan ayırmamalıyız. Uluslararası toplum içine kapanmamalı. Aksi takdirde galip çıkanlar sadece DAEÅž (IŞİD) ve Suriye rejimi olur. Zaten ikisini de iliÅŸkileri hayatta tutuyor” dedi.

RUSYA: Putin’in yardımcılarından Yuri Ushakov, gazetecilere yaptığı açıklamada ErdoÄŸan’ın Putin ile telefonda konuÅŸmak istediÄŸini ancak, Putin’in Türkiye özür dileyene kadar ErdoÄŸan ile görüşmeyeceÄŸini söyledi.

Rusya eğitim bakanlığı bir genelgeyle ülkedeki üniversitelerin Türkiye ile işbirliklerine son vermelerini istedi.

Moskova şehir meclisi yaptığı açıklamada, Türk dizilerinin yasaklanmasını gündeme getireceklerini söyledi.

 

 

Image copyrightRIA Novosti

 

 

28 KASIM CUMARTESÄ°

TÃœRKÄ°YE: ErdoÄŸan, "YaÅŸanan hadiseden dolayı gerçekten üzgünüz" dedi. ErdoÄŸan, iki ülke arasındaki iliÅŸkilerin tamir edilmesi için Paris'te düzenlenen Ä°klim Zirvesi'nin de bir fırsat olduÄŸunu söyledi.

ErdoÄŸan ayrıca “Biz böyle olmasını arzu etmezdik, istemezdik ama maalesef böyle bir ÅŸey oldu. Temenni ederim ki bundan sonra böyle bir ÅŸey olmaz" dedi.

RUSYA: Putin, Türkiye’ye karşı yaptırımları onayladı.

Yaptırımların arasında bazı gıda maddelerinin ihracatı, Türk ÅŸirketlerine yönelik kısıtlamalar, Türkiye’ye turizmin durdurulması ve bazı uçak seferlerinin iptali, vizesiz seyahat uygulaması kaldırılması bulunuyor. Bunun yanında Türkiye’den gelen tırların ve Karadeniz’deki gemilerin daha sıkı bir denetime tabi tutulmasına karar verildi.

29 KASIM PAZAR

TÃœRKÄ°YE: BaÅŸbakan DavutoÄŸlu hayatını kaybeden Rus pilotun cenazesiyle ilgili detayları paylaÅŸtı.

DavutoÄŸlu aynı açıklamada Türkiye’nin hava sahasını koruma hakkı olduÄŸunu yinelerken, ''Rusya'dan son dönemde gelen açıklamalar komÅŸu ülke iliÅŸkileri bakımından kabul edilebilecek açıklamalar deÄŸildir" dedi.

RUSYA: Rusya Spor Bakanı ve aynı zamanda Rusya Futbol Federasyonu BaÅŸkanı Vitaliy Mutko, yaptırımlar kapsamında Türk futbolcuların transferlerinin de etkileneceÄŸini söyledi.

30 KASIM PAZARTESÄ°

TÃœRKÄ°YE: DavutoÄŸlu, 24 Kasım'da yaÅŸananların sorumluluÄŸunun Türkiye'de olmadığını, her seviyede görüşmeye açık olduklarını, ancak özür dilemeyeceklerini söyledi.

Davutoğlu, "Hiçbir ülke, sorumluluğunu yerine getirdiği için özür dilemez. Ordumuz sorumluluğunu yerine getirdi. Hiçbir ülke, işimizi yaptığımız için özür beklememeli" dedi.

RUSYA: Putin’in sözcüsü Dmitri Peskov, Rus liderin Paris Ä°klim DeÄŸiÅŸikliÄŸi Konferansında ErdoÄŸan ile buluÅŸmayacağını açıkladı.

Zirvenin ardından Putin, Türkiye’nin Rus uçağını “IŞİD ve diÄŸer terörist gruplarla yaptığı petrol ticaretini güvence altına almak için” düşürdüğünü iddia etti. Putin bu ticareti kanıtladığını öne sürdüğü yeni bilgilere ulaÅŸtıklarını belirtti.

 

 

 

 

1 ARALIK SALI

TÃœRKÄ°YE: ErdoÄŸan, "Biraz sabırlı olalım. Biz duygusal davranmayalım. Bütün bunların hepsini görelim. Eteklerde ne kadar taÅŸ varsa dökülsün, ondan sonra bizde de varsa birikmiÅŸ taÅŸlar, biz de dökmeye baÅŸlarız" dedi.

ErdoÄŸan Rusya’nın iddialarına tekrar yanıt verirken, "Terör örgütleriyle bu tür alışveriÅŸi yapacak kadar haysiyetsiz deÄŸiliz” diye konuÅŸtu.

CumhurbaÅŸkanı ayrıca, Putin’in bu iddiaları ispat etmesi halinde istifa edeceÄŸini söyledi ve Putin’e sordu:

"Sen o makamda durur musun?"

ErdoÄŸan aynı konuÅŸmasında tansiyonu düşürme çaÄŸrısı da yaptı, “bölgedeki gerilimler bizi üzmektedir” dedi.

RUSYA: BaÅŸbakan Medvedev, Türkiye ile ihracatı yasaklanacak malların listesini onayladı. Yaptırımlar 1 Ocak’tan itibaren geçerli olacak.

Kararnameye göre, Rusya’ya ihracatı 1 Ocak 2016’dan itibaren resmen yasaklanan ürünler ÅŸunlar: domates, salatalık, portakal, mandalina, nektarin, elma, armut, kayısı, ÅŸeftali, erik, üzüm,çilek, kuru soÄŸan, renkli lahana, brokoli, tuz, karanfil, tavuk ve hindi eti.

Balık, kırmızı et, süt ürünleri, fındık, limon gibi ürünlerin Rusya’ya giriÅŸine herhangi bir yasak getirilmedi.

Rusya Tur Oparatörleri Derneği, bütün tur şirketlerinin Türkiye turlarını iptal ettiğini duyurdu.

Rusya EÄŸitim Bakanı, Türkiye’de deÄŸiÅŸim programıyla eÄŸitim gören bütün üniversite öğrencilerinin en kısa zamanda Rusya’ya geri döneceÄŸini açıkladı.

2 ARALIK ÇARŞAMBA

TÃœRKÄ°YE: ErdoÄŸan Türkiye’nin IŞİD ile petrol ticareti yaptığı iddialarına yanıt verirken, "Özellikle DAEÅž'in petrollerini Türkiye'nin satın aldığını söylemek gibi bir iftiranın içine girmek, bunu Türkiye'ye atma hakkına kimse sahip deÄŸildir. Çok açık ve net söyledim. Bu iftirayı atanlar bunu ispat etmek zorundadır. Bunu ispat ettikleri anda ben CumhurbaÅŸkanlığı koltuÄŸunda bir dakika durmam” dedi.

RUSYA: Moskova'da gazetecilere bir brifing veren Rusya Savunma Bakan Yardımcısı Anatoly Antonov, Türkiye'nin Suriye ve Irak'tan “çalınan petrolün” en büyük alıcısı olduÄŸunu öne sürdü.

Rusya Savunma Bakanlığı'nın dağıttığı uydu haritasında petrol tankeri olduğu söylenen araçlar IŞİD'in kontrolündeki bölgeden Türkiye'ye seyir halinde görünüyor.

 

 

Image copyrightEPA

 

 

3 ARALIK PERÅžEMBE

TÃœRKÄ°YE: DavutoÄŸlu, "Tansiyonu yükselten açıklamalar yapan Sayın Putin'e de buradan çaÄŸrıda bulunuyorum. Öncelikle söylem düzeyindeki tansiyonu düşürelim. Karşılıklı ithamlar yerine konuÅŸma zemininde buluÅŸalım” dedi.

RUSYA: Rusya’nın doÄŸalgazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşıması için planlanan Türk Akımı projesi resmen askıya alındı. Açıklamayı Rusya Enerji Bakanı yaptı. Putin, geçen hafta bir Rus savaÅŸ uçağını düşüren Türkiye'nin 'haince bir savaÅŸ suçu iÅŸlediÄŸini' söyledi. Putin, "Türkiye bu davranışı nedeniyle piÅŸman olacak" dedi.

Putin, Türkiye'yi affetmeyeceklerini belirterek "Rusya'nın yanıtının sadece yaptırımlarla sınırlı kalacağını düşünenler yanılıyor" diye konuştu.

TÃœRKÄ°YE VE RUSYA: DışiÅŸleri Bakanı Mevlüt ÇavuÅŸoÄŸlu ile Rusya DışiÅŸleri Bakanı Sergey Lavrov AGÄ°T toplantısı için gittikleri Sırbistan'ın baÅŸkenti Belgrad'da bir araya geldi. Bu görüşme, Türkiye ve Rusya arasında, 'uçak krizi' sonrası yapılan en üst düzey temas oldu.

Çavuşoğlu, görüşmede üzüntülerini ve başsağlığı dileklerini ilettiklerini söylerken, Rusya basınına göre Lavrov, ''Yeni bir şey duymadık, Türk bakan daha önceden bildiğimiz pozisyonlarını yineledi'' dedi.