Rusya'nın en büyük kozu: Doğalgaz

RUS uçağının düşürülmesi ve ardından Rusya Devlet BaÅŸkanı Vladimir Putin’in sert açıklamaları ile Türkiye-Rusya iliÅŸkileri bir kez daha tartışma konusu. Ä°ki ülkeyi birbirine baÄŸlayan en önemli faktör ise enerji. Türkiye, en büyük tedarikçisi konumundaki Rusya’dan yıllık doÄŸalgaz ihtiyacının yarıdan fazlasını karşılıyor. Türkiye, Ukrayna üzerinden gelen ve Trakya’dan giriÅŸ yapan Batı Hattı ile Karadeniz’in altından gelip Samsun’dan karaya çıkan Mavi Akım üzerinden Rusya’dan doÄŸalgaz alıyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) 2014 DoÄŸalgaz Sektörü Raporu’na göre 2014 yılında doÄŸalgaz ithalatı yüzde 54.76’lık payla en fazla Rusya’dan yapılırken, miktar olarak ise yaklaşık 50 milyar metreküplük doÄŸalgaz ihtiyacının 26 milyar metreküpü Rusya’dan karşılandı. 

ELEKTRÄ°K ÃœRETÄ°MÄ° 
Türkiye’de elektrik üretiminin yaklaşık yüzde 48’i doÄŸalgaz ile yapılıyor. Yani ısınma amaçlı doÄŸalgaz ithalatı enerji baÅŸlığının sadece bir boyutu, elektrik üretimi ve sanayi açısından da doÄŸalgaz oldukça önemli bir kaynak konumunda. GeçtiÄŸimiz yılki gaz tüketiminin sektörel dağılımına bakıldığında, yaklaşık yüzde 48’ini elektrik üretimi, yüzde 25’ini sanayi, yüzde 20’sini konut ve yüzde 6’sını resmi daire ve ticarethaneler oluÅŸturuyor. Türkiye, Rusya’nın dışında Ä°ran ve Azerbaycan’dan doÄŸalgaz, Nijerya ve Cezayir’den LNG alıyor.

NÃœKLEER ENERJÄ°
DiÄŸer yandan, Ankara-Moskova gerilimi nedeniyle ortak enerji projelerinin akıbeti belirsiz hale gelirken, Türkiye’nin doÄŸalgaza olan bağımlılığını azaltmak için baÅŸvurduÄŸu alternatif enerji kaynaklarından biri olan nükleer enerjide ise adres yine Rusya. Mersin Akkuyu’da faaliyete geçmesi planlanan ilk nükleer santral yatırımını Rusya Devlet Nükleer Åžirketi Rosatom yapıyor. Ancak Mersin Akkuyu Santrali için planlanan süreçler öngörülerin gerisinde kalırken, ilk üretimin daha önce ertelenen 2020’den en erken iki yıl sonra 2022’de gerçekleÅŸtirilebileceÄŸi haberlere yansımıştı. Rusya-Türkiye enerji iliÅŸkilerinde son dönemde öne çıkan baÅŸlıklardan biri de “Türk Akımı” Projesi. Rus gazını Ukrayna yerine Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşımak için geliÅŸtirilen projenin geliÅŸimiyle alakalı bir süredir sıkıntılar yaÅŸanıyordu.

‘TÃœRK AKIMI’ BELÄ°RSÄ°ZLİĞİ
RUSYA Devlet BaÅŸkanı Putin’in dün yaptığı sert açıklamalarla, Rus gazını Karadeniz’in altından geçerek Türkiye’ye ulaÅŸtıracak ‘Türk Akımı’ projesinin geleceÄŸi daha çok belirsizlik kazandı. Rusya, Türk Akımı projesinin birinci hattıyla ilgili anlaÅŸma taslağını Türkiye’ye mayısta göndermiÅŸti. Türk Akımı Projesi’nde somut adımların atılması için Ankara ve Moskova arasında hükümetlerarası anlaÅŸmanın imzalanması gerekiyor. DiÄŸer yandan, projede kaç boru hattı olacağı, hattın fizibilitesi ve Rusya’nın projeyi finanse etme sorunları da masada duruyor. Türkiye’nin Rusya’dan mevcut kontratlarına baÄŸlı olarak beklediÄŸi doÄŸalgaz indirimi Türk Akımı’nda yaÅŸanan pürüzlere takılırken, iki ülke arasındaki son krizin ardından Türkiye’nin doÄŸalgaz indirimi talebinin karşılanması daha da zorlaÅŸtı. Türkiye, Rusya’dan aldığı doÄŸalgazın fiyatında en az yüzde 10.25 oranında indirim istiyor. Bu talebini mahkemeye taşıyan Türkiye, Rusya’nın en az yüzde 10.25 indirimi kabul etmesi halinde konunun tahkime gerek kalmadan çözülebileceÄŸini belirtiyor. Unutulmaması gereken önemli bir faktör ise Türkiye’nin Gazprom’un Avrupa’daki en büyük ikinci müşterisi olması, yani Türkiye’nin de tüketiminden gelen bir gücü var.

KUZEY AKIMI’NA YÖN ÇEVRÄ°LÄ°R MÄ°?
DOÄžALGAZ sektör temsilcileri, Türk Akımı konusunda “Rusya’nın ister istemez bir onur kırıklığı oldu. Åžimdi bu tedavi edilmeden, Türk Akımı ile ilgili tarafların masaya gelip görüşme süreci baÅŸlatması eÅŸyanın tabiatına aykırı. Türkiye tamir etmek için adım atmayacak olursa, Rusya’nın tekrar masaya gelip bunu ticari bir geliÅŸme halinde sürdüreceÄŸini zannetmiyorum. Ayrıca Rusya’nın Türk Akımı’nı Kuzey Akım-2 DoÄŸalgaz Boru Hattı Projesi’ne çevirmekten hiçbir ÅŸey kaybetmeyeceÄŸini de vurgulamak isterim” diyor. Rusya’dan Almanya’ya Baltık Denizi altından toplam 55 milyar metreküp kapasiteli iki ayrı deniz boru hattının yapılacağı proje için resmi anlaÅŸma, Rus enerji ÅŸirketi Gazprom, Alman enerji ÅŸirketleri E.ON ve BASF ile merkezi Avusturya’da bulunan enerji ÅŸirketi OMV arasında eylül ayında imzalanmıştı.

KISA VADEDE ALTERNATÄ°FÄ° YOK
GAZININ yaklaşık yarısını Rusya’dan temin eden Türkiye’nin “B planı var mı”; bu sorunun kısa vadedeki cevabı hayır. Enerji uzmanlarına göre, mevcut tabloda Rus gazının herhangi bir alternatifi yok. Ancak orta ve uzun vadede Kuzey Irak, Azerbaycan, Ä°srail gazı gibi farklı kaynakların yanısıra elektrik üretiminde de güneÅŸ ve rüzgar gibi yerli kaynaklar devreye alınabilir. Ãœst düzey bir enerji yetkilisi, “Ya Rusya, uluslararası baÄŸlayıcılığı olan sözleÅŸmeye karşın, her ÅŸeyi göze alıp gazı tamamen keserse” sorumuza karşılık, “Tabii ki sıkıntı olur. Bu durumda Mavi Akım da, Batı Hattı da kesilmiÅŸ olacak. Türkiye’deki doÄŸalgaz için önemli bir eksiklik bu. Kimse ÅŸunu diyemez: ‘Malımın yarısını kaybedeceÄŸim bir sistemde hiçbir sıkıntı olmaz.’ Ha o dönemde biz ne yapacağız? Tabii ki artık ülkeniz kriz durumuna gelmiÅŸse, sadece enerji yetenekleri deÄŸil, diÄŸer tüm yetenekleri seferber edilir ve sorunları o ÅŸekilde çözmeye çalışırız. YapabildiÄŸimiz kadar LNG takviyesi ile yaparız bunu, gerekiyorsa diÄŸer ülkelerden aldığımız gaz miktarlarını artırırız, TANAP’ı daha hızlı devreye sokmaya çalışırız, elektrik üretiminde doÄŸalgazı belirgin bir ÅŸekilde azaltır, pahalı da olsa diÄŸer akaryakıt türlerine ya da kömüre yükleniriz. Allah düşürmesin tabii ama böyle bir durumda gerekli tedbirleri alırız” diyor.

MÃœCBÄ°R SEBEPLE KESÄ°NTÄ° OLABÄ°LÄ°R
BÄ°R doÄŸalgaz sektörü temsilcisi ise “Rusya Türkiye’ye sattığı doÄŸalgazı kesebilir mi” sorumuzu şöyle yanıtlıyor: “Burada kontrol yüzde 100 Rusya’nın elinde. Onur kırıklığı ile beraber konuyu bu noktaya getirirler mi? Putin’in tarzına bakınca, ‘boru patladı’, ‘arıza çıktı’ gibi bir gerekçe ortaya sürüp gaz akışını kesmesi insanın aklına geliyor. Rusya, ‘Borunun üstündeki kompresör arızalandı, gaz basamıyoruz’ diyerek, Rusya Ticaret Odası onaylı bir arıza belgesi gönderdiÄŸinde Türkiye’nin aksini iddia etmesi mümkün olmayacak. Mücbir sebeple kesinti ilan etmesi halinde yapabileceÄŸiniz çok fazla bir ÅŸey kalmıyor. Ä°nÅŸallah yılbaşına kadar bu iÅŸ bir ÅŸekilde karşılıklı anlayış ile çözümlenir. Kışın Batı Hattı’ndan 42 milyon, Mavi Akım’dan 48 milyon metreküp, toplam 90 milyon metreküp gazı günlük Rusya’dan temin ediyoruz. LNG’nin günlük sisteme giriÅŸi en fazla 20 milyon metreküp. Depodan da günlük 20 milyon metreküp gaz alabiliyoruz. Kimse kimseyi kandırmasın, Batı Hattı’ndan 10 bcm, Mavi Akım’ndan 16 bcm Türkiye’nin bugün baÅŸka kaynaktan temin etmesi mümkün deÄŸil. Kışın ortasında takırdar otururuz. Ayrıca sanayi de durur. TANAP’ın devreye giriÅŸi 2018. En yakın alternatif 2018. Kuzey Irak’ta da kuyuların geliÅŸtirilmesi ve gazın gelmesi 2-3 yıl sürer.”