Eğitimde kayıp kuşak tehdidi

Uluslararası örgütlerden, sivil toplum örgütlerine, akademisyenlerden, öğretmen ve ebeveynlere, Türkiye’deki Suriyeli çocukların eÄŸitimleriyle ilgilenen herkesin ortak kaygısı, kayıp kuÅŸak riski. Çünkü, okul çağındaki yüz binlerce Suriyeli çocuktan yarıdan fazlası eÄŸitim hakkından yararlanamıyor.

Merkezi New York’ta bulunan Ä°nsan Hakları Ä°zleme Örgütü’nün (HRW) 8 Kasım’da yayınladığı rapora göre, Türkiye’de 700 binden fazla okul çağında Suriyeli sığınmacı çocuk var. Bunlardan 400 binden fazlası okulsuz.

Ãœstelik, yeterli önlem alınmazsa bu sorun çığ gibi büyümeye gebe. BirleÅŸmiÅŸ Milletler (BM) Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) rakamlarına göre, Türkiye’de kayıtlı 2 milyon 70 binden fazla Suriyeli sığınmacının yarıdan fazlası, 1 milyon 120 bini çocuk.

Abdülkadir Göçer, Suriye EÄŸitim DerneÄŸi’nin yönetim kurulu üyesi. Yanındaki öğretmen Nesrin Kawarah, “Okuluma Dönüyorum” projesini yönetiyor

BaÅŸbakan Ahmet DavutoÄŸlu, BM’de geçen eylül ayında yaptığı konuÅŸmada, Türkiye’de doÄŸan Suriyeli bebek sayınının 70 bine yakın olduÄŸunu söylemiÅŸti. Kimi uzmanlara göre, bebekler büyük oranda kayıt altına alınmadığı için bu rakamı iki, hatta üçle çarpmak gerekiyor.

Dolayısıyla, okul çağına gelen çocuk sayısı her yıl hızla artıyor. Bu da, sokaklarda kağıt mendil sattırılan, dilendirilen, ucuz iş gücü olarak kullanılan çocukların, radikal örgütlerin, terörist grupların ya da suç organizasyonlarının kurbanı olma risklerinin daha da artması demek.

HRW raporunu hazırlayan insan hakları savunucularından Stephanie Kim Gee’nin email aracılığıyla DW Türkçe'nin sorularına verdiÄŸi yanıttaki ifadesiyle, “Bu çocuklar, çıkmasında hiçbir ÅŸekilde rol almadıkları savaşın son kurbanları.” 20 Kasım, tüm dünyada “Çocuk Hakları Günü” olarak anılıyor. Gee, savaÅŸ maÄŸduru bu çocukların haklarına karşı duyarlı olunması gerektiÄŸini söylüyor.

Türkiye'nin görevi

Uluslararası hukuka göre, Türkiye, her ülke için geçerli olduğu gibi, kendi koruması altında olan Suriyeli çocuklara eğitim hakkı sağlamak zorunda. Ancak, bu haktan yararlananan çocuk sayısı, Suriye sınırındaki 25 sığınmacı kampında yaşayanlar dışında çok az. Resmi verilere göre, kamplarda yaşayan Suriyeli sığınmacı sayısı 260 binin biraz üzerinde. 1 milyon 800 binden fazlası ise kentlerde, kasabalarda yaşıyor.

2013 yılında 130’a yakın Suriyeli akademisyen, gazeteci ve iÅŸ-insanı tarafından Ä°stanbul’da kurulan Suriye EÄŸitim DerneÄŸi’nin yönetim kurulu üyesi Abdülkadir Göçer’in verdiÄŸi bilgiye göre, yüz binlerce Suriyeli sığınmacının yaÅŸadığı Ä°stanbul’da yalnızca 18 bin 500 çocuk “Geçici EÄŸitim Merkezi” diye anılan 54 okula gidiyor. Bu okullara, “Suriye okulları” da deniyor. EÄŸitim Bakanlığı’nın atadığı bir yöneticinin gözetiminde, kendi yönetici ve öğretmenleriyle Arapça eÄŸitim yapıyorlar.

Türkiye genelinde bu okullardan 240’tan fazla var. 220 binden fazla öğrenci, 7 bin 500’e yakın öğretmenin desteÄŸiyle eÄŸitim alıyor. Suriye EÄŸitim DerneÄŸi, sokaklardaki Suriyeli çocuk sayısının artmasını engellemek için “Okuluma DöneceÄŸim” sloganıyla bir proje yürütüyor.

Projenin başında, 32 yaşındaki Ä°ngilizce öğretmeni Nesrin Kawarah var. Kawarah’ın verdiÄŸi bilgiye göre, Ä°stanbul ValiliÄŸi ve Diyanet Ä°ÅŸleri BaÅŸkanlığı’nın da desteklediÄŸi proje, okula gidemeyen çocukların tespit edilip, bir yıla varan okula hazırlık eÄŸitimi sürecinin ardından eÄŸitime kazandırılmasını hedefliyor. Geçen yıl baÅŸlayan proje sayesinde, 2 bin öğrenci sokaklardan kurtarılmış. Bu yılki hedefleri, 10 bin öğrenciye ulaÅŸmak. Halihazırda, 14 camide bu çocuklara hizmet veriyorlar.

Fadılzade Camii'nde eğitim-öğretim

Fatih’teki 500 yıllık Fadılzade Camii, bunlardan biri. 4. sınıf öğretmeni Reema Wahby, 7-15 yaşındaki 75 çocuÄŸa Arapça, Türkçe, Ä°ngilizce, matematik ve Kuran dersi verdiklerini söylüyor. Ders arasında cami avlusunda rastladığımız öğrenciler, genelde neÅŸeli görünüyor. Öğretmenler, çocukları sıraya sokmakta zorlanıyor.

Fatih’teki 500 yıllık Fadılzade Camii’nin küçük avlusu ders aralarında öğrencilere oyun alanı oluyor

Ä°stanbul’un en uzak noktalarından birinde yer alan BaÅŸakÅŸehir ilçesinin Güvercintepe mahallesindeki Suriye okulu ise normal eÄŸitimin yapıldığı bir okul. 500’e yakın öğrencinin büyük çoÄŸunluÄŸu Kürt. Ancak eÄŸitim dili Arapça. Çünkü, eÄŸitim Suriye’deki müfredata göre yapılıyor. Adının açıklanmasını istemeyen rehberlik öğretmeni, çocukların psikolojisini şöyle anlatıyor:

“Okula yeni baÅŸladıklarında, verdikleri örnekler, çizdikleri resimler hep savaÅŸ ve ÅŸiddetle ilgili. Silahlar, yıkılan binalar, okullar. Ailelerinden ölenler var. Yıllarca okula gitmemiÅŸ olanlar var. Ancak, kısa sürede, birkaç ayda ruh hallerinde önemli deÄŸiÅŸimlere tanıklık edebiliyoruz. Silah, yıkım resimleri yerlerini çiçeklere, güzel evlere, kalplere bırakıyor. Çocuk olduklarını tekrar hatırlıyorlar. Åžarkılar söylüyor, oyunlar oynuyorlar birlikte.”

Haftada 5 saat Türkçe

Türkiye'deki Suriye okullarının müfredatında, haftada 5 saat Türkçe dersi de var. Ve Suriyeli çocuklar, devlet okullarında okuma hakkına sahip.

Ancak, Ä°stanbul Bilgi Ãœniversitesi Çocuk Çalışmaları Birimi Proje Koordinatörü Melda AkbaÅŸ’a göre, Türkçe’yi yeteri kadar bilmemeleri ve dil konusunda desteklenmemeleri, çocukların devlet okullarına gidebilmeleri ve bu okullarda dersleri takip edebilmelerinin önündeki en önemli engellerden biri.

Bu nedenle, devlet okullarında başarılı olamıyorlar. Dersleri takip edebilmeleri bir yana, arkadaşlarıyla oyun oynamakta bile zorlanıyorlar ve kısa sürede bu okulları terk ediyorlar.

Başakşehir ilçesinin Güvercintepe mahallesindeki Suriye okulundaki öğrencilerin büyük çoğunluğu Kürt

Buna karşın, Suriye EÄŸitim DerneÄŸi’nden Abdülkadir Göçer’in verdiÄŸi bilgiye göre, EÄŸitim Bakanlığı, Suriyeli çocukların kademeli olarak devlet okullarına geçiÅŸine hazırlanıyor.

Geçen yıl Kayseri’de baÅŸlayan uygulamanın yaygınlaÅŸtırılması hedefleniyor. Bu uygulamaya göre, ilkokul birinci sınıfa baÅŸlayacak Suriyeli çocuklar, Suriye okullarına kayıt yaptıramayacak ve doÄŸrudan devlet okullarında öğrenime baÅŸlayacak. Göçer, “Belki kısmen asimile olmalarına neden olacak. Ancak, bizim için okula ulaÅŸmaları her ÅŸeyden önce geliyor” diyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Kürşat Akyol / İstanbul