Kârlılıkta 1. lig, ücrette 3. lig

Adalet ve Kalkınma Partisi seçimler öncesinde vaat ettiÄŸi gibi asgari ücretin yılbaşından sonra 1300 lira olacağını yetkili isimleri aracılığı ile duyurdu. 1300 liralık asgari ücret iÅŸ dünyasından itirazlarla karşılandı. "Türkiye'de iÅŸveren 1300 liralık asgari ücreti ödeyebilir mi? Asgari ücret iÅŸ dünyasını zora mı sokar?" sorularının yanıtını almak için Gaziantep Ãœniversitesi Öğretim Ãœyesi Yard. Doç. Dr. Serkan Öngel ile konuÅŸtuk. Türkiye'de işçi-iÅŸveren iliÅŸkileri üzerine araÅŸtırmaları yapan Öngel bu konuda sendikalara da danışmanlık yapıyor. Öngel, Türkiye’de ÅŸirketlerin kârlılıkta Avrupa ülkelerini geride bırakan bir performansa sahip olduklarını ancak, Türkiye’deki ücretlerin Avrupa ülkelerinin çok gerisinde olduÄŸunu söyledi. Öngel’e göre iÅŸveren 1300 lira asgari ücreti ödemekte sorun yaÅŸamaz. Serkan Öngel'in dikkat çektiÄŸi konu ise, hükümet ile asgari ücret pazarlığı yapan iÅŸ dünyasının, çalışanların kıdem tazminatı gibi bazı haklar konusunda işçi aleyhine düzenleme talep etmeleri.

1300 liralık asgari ücret Türkiye’de iÅŸverenleri zorlayacak bir ücret mi?

Ä°ÅŸverenleri zorlayacağını iddia etmek gerçekçi deÄŸil. Çünkü Türkiye’de iÅŸverenlerin kâr oranları çok yüksek. Bunu bize sayılar söylüyor. Türkiye’deki küçük, orta ve büyük iÅŸletmelerin kârlılıklarını Avrupa ülkeleri ile kıyasladığımızda, bu durum net olarak ortaya çıkıyor. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı verilerini baz alırsak, Almanya, Ä°spanya, Polonya ve Ä°talya’daki küçük ölçekli iÅŸletmelerin kârlılıklarını Türkiye’deki aynı tür iÅŸletmelerle karşılaÅŸtırdığımızda, Türkiye’deki iÅŸletmeler, Polonya’nın iki katı, Ä°spanya’nın üç katı, Ä°talya’nın ise yine iki katı fazla kârlılığa sahip. Almanya ve Fransa, Türkiye’nin biraz üzerinde. Orta ölçekli iÅŸletmelere baktığımızda Türkiye’deki orta ölçekli iÅŸletmeler bu saydığımız ülkelerdeki aynı tür iÅŸletmelerin hepsinden daha fazla kârlılığa sahip. Orta ölçekli sektör bazında Türkiye’deki iÅŸletmeler Almanya ve Fransa’yı dahi geride bırakıyor. Türkiye’deki büyük ölçekli firmaların kârlılığı Almanya, Fransa ve Ä°spanya’daki büyük ölçekli firmalarının iki katı, Ä°talya ve Polonya’nınsa üç katı civarında.

 

 

Aynı ülkelerle Türkiye’deki asgari ücreti karşılaÅŸtırırsak ne sonuç elde ediyoruz?

Türkiye, Avrupa ülkeleri arasında asgari ücret bakımından üçüncü ligde yer alıyor. Avrupa’da asgari ücret bakımından üç ayrı lig var. Birinci ligde Belçika, Fransa, Almanya -Almanya’da asgari ücret uygulaması yeni- gibi ülkeler var. Bu ülkelerde asgari ücret 1000 Euro’nun üzerinde. Ä°kinci lig, Portekiz, Ä°spanya ve Yunanistan gibi ülkelerin bulunduÄŸu ülkeler. Bu ülkelerde asgari ücret 500 ile 1000 euro arasında. Türkiye bu sıralamada üçüncü ligde. Üçüncü ligde, Bulgaristan,  Slovenya, Romanya, Makedonya gibi ülkeler var. Bu ülkelerde asgari ücret en fazla 500 Euro. Özetle Türkiye Avrupa’da ÅŸirket karlılığında birinci ligde asgari ücrette üçüncü ligde yer alıyor.

Fotoğraf:Al Jazeera Türk

 

"Asgari ücret tek korunma aracı"

Asgari ücret neden önemli?

Türkiye’de çalışanlar açısından asgari ücret dışında baÅŸka bir koruma yok. Bu nedenle asgari ücret kritik bir öneme sahip. Sendikalı olup toplu sözleÅŸme hakkından faydalanan insanların sayısı Türkiye’de son derece sınırlı. Geriye çalışanlar açısından alt ücret limiti olarak asgari ücret kalıyor. Bu ücret çalışanların bir sigortası. Toplu pazarlık imkânı yaygın olsa işçi kendisini sermaye karşısında konumlandırıp kendisini güvenceye alabiliyor ama bu ÅŸansı yoksa elindeki tek koruma alanı asgari ücret. Åžunu da unutmayalım, sayılar bize Türkiye’de asgari ücretli sayısının arttığını da gösteriyor. Genel olarak zaten Türkiye’de ortanca ücret dediÄŸimiz ücrette düşüş trendi var. Avrupa BirliÄŸi Ä°statistik Kurumu Eurostat verilerine göre Türkiye, 2,1 euroluk saatlik kazanca sahip. Türkiye bu sayıyla sadece Romanya ve Bulgaristan’dan daha iyi konumda. Bu sayı Makedonya’da 2,5 euro. Son 10-15 yıllık periyoda baktığımızda Türkiye neredeyse Bulgaristan seviyesine gerilemiÅŸ durumda. Yakınlarda açıklayacağım bir raporun bulgusunu paylaÅŸayım sizinle: 1999 yılının birinci dönemiyle 2015 yılının ikinci dönemini bazı ülkeler ile asgari ücret seviyesini karşılaÅŸtırdığımızda, asgari ücret Romanya’da 8,5 kat, Bulgaristan’da 5,7, Estonya’da 4,9, Macaristan’da 3,7 kat artmış. Türkiye’deki artış oranıysa 1,97. Yani Romanya’da asgari ücret Türkiye’ye göre 4 kat fazla artmış. Türkiye’deki asgari ücretin geliÅŸimi yeterli deÄŸil. Tabii bu tablo Türkiye üreticisini rekabette anvantajlı bir duruma getiriyor. Türkiye’deki büyümeden, refahtan çalışan kesimler pay alamıyor. Size G-20 ülkeleri arasında Uluslararası Çalışma Örgütü tarafından yapılmış bir araÅŸtırmadan örnek vereyim. OECD ülkeleri arasında iki ülkede emeÄŸin milli gelirden aldığı payda ciddi düşüşler var. Bu ülkeler Meksika ve Türkiye. Türkiye’de bu pay 1999’da yüzde 52,2 iken ÅŸimdi yüzde 31,32’ye gerilemiÅŸ durumda.

Kıdem tazminatı pazarlık konusu

Ä°stanbul Ticaret Odası BaÅŸkanı Ä°brahim ÇaÄŸlar, asgari ücretin 1300 lira olması halinde iÅŸverenlere yıllık 16 milyarlık bir yük bineceÄŸini, bunun yarısının devlettin üstlenmesi gerektiÄŸini söyledi. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi de asgari ücretin 1300 lira olacağını ‘’Sanayiciye binen yükün bir kısmını hazine olarak karşılamayı, yükü hafifletme anlamında yaklaşımız var. Böyle bir çalışma yapılıyor’’ dedi.

Bakanın bu açıklaması, ‘’Biz bu zammı sermayeye yük haline getirmeyeceÄŸiz, hazineden karşılayacağız’’ demek bunun parasını toplumun kaynaklarından karşılayacağız demek. Asıl mesele asgari ücret konusunda hükümet ile iÅŸverenler arasındaki pazarlıkta gündeme gelen emeÄŸin kazanılmış haklarından bazılarına yönelik yapılabilecek kesintiler.

Nedir bunlar?

Kıdem tazminatı hakkının fona devretmek diğer bir deyişle ortadan kaldırmak. Sonra kiralık işçi uygulaması.

Nedir kiralık işçi uygulaması? Sakıncaları neler?

Özel istihdam büroları aracılığıyla işçi temini uygulaması. Aslında yasası önceki dönem çıkmıştı ama dönemin CumhurbaÅŸkanı Abdullah Gül, "Türkiye’de yeterince koruma koÅŸulları yok" diye veto etmiÅŸti. Sermaye çevreleri bunu tekrar gündeme getirmek istiyor. Bir büroya kayıt oluyorsunuz. O büronun işçisi oluyorsunuz. Büro size üç 3 aylığına bir iÅŸyerine yolluyor, çalıştığınız iÅŸyeri sizin adınıza bir yükümlülüğe sahip deÄŸil. O iÅŸyeri sizi kiralıyor, bu aslında "modern dayıbaşılık" sistemidir. "Modern dayıbaşılık’" sistemi getirilmek isteniyor. Ä°ÅŸ dünyasi ile hükümet arasındaki pazarlıklardan birisi de bu. Ä°ÅŸveren istediÄŸi zaman iÅŸe alacak, istediÄŸi zaman çıkaracak. Çıkardığı zaman iÅŸverenin hiç bir yükümlülüğü olmayacak. Böyle bir mekanizma inÅŸa edilmeye çalışılıyor. Åžimdi asgari ücret pazarlığı etrafında iÅŸverenlerle hükümet arasında bu konuların da pazarlığı yapılıyor. Ä°ÅŸ çevreleri asgari ücret pazarlığı etrafında kıdem tazminatlarını, fazla mesaileri, esnek ÅŸalışma modellerini, özel istihdam bürolarını masaya getiriyor. EÄŸer bu konularda iÅŸ dünyasının istedikleri olursa 1300 liralık asgari ücretin kaybını iÅŸ dünyası misli ile karşılamış olacak. Özetle asgari ücret tartışmaları etrafında emek kesiminin ciddi bir kayıp riski var. sermaye sahipleri asgari ücret tartışmasıyla süreci lehlerine çevirecek uygulamalar peÅŸinde.

Ä°stanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ä°hracatçıları BirliÄŸi BaÅŸkanı Hikmet Tanrıverdi, asgari ücret 1300 lira olursa tekstik sektörü olarak zorlanacaklarını, fabrikalarını yurtdışına taşımak zorunda kalacaklarını söyledi. Türkiye’de asgari ücretin 1300 lira olması halinde sıkıntıya girecek sektör sizce var mı?

Emek yoÄŸun sektörlerde belki kârlılığı zorlayıcı unsur yaratabilir ama kârlılık oranları onu karşılayacak düzeyde. Türkiye’de bir yere sendika girince ücretler ciddi bir biçimde artıyor. Bugün sendikalı pek çok iÅŸletme var. "Åžu sektör batar" diye bir cümle kurulamaz. Bir de asla ÅŸunu unutmamak lazım. Asgari ücret bugün bir geçinme ücreti deÄŸil. Asgari ücretle kimse geçinmiyor, herkes ek uÄŸraÅŸlarla hayatını idame ettirmeye çalışıyor. Asgari ücret hükümet tarafından koruma ücreti olarak ilan edilmiÅŸ durumda. Oysa asgari ücretin geçinme ücreti olarak ele alınması gerekiyor. Bir işçinin emsal ülkelere göre çok daha uzun sürelerle canından, bedeninden vererek yaptığı çalışmanın karşılığında koruma adı altında geçinemeyeceÄŸi bir ücreti önermek vicdansızlıktır. 

Kaynak: Al Jazeera