Türk-Rus ilişkileri: Zıtlıklara rağmen ortaklık

“Gerçekten, devletlerimizin Suriye krizinin çözülmesine iliÅŸkin tutumları farklılık göstermektedir. Fakat aynı zamanda Rusya ile Türkiye’nin ortak önceliklerinin olması önemlidir. Mevcut anlaÅŸmazlıklar ikili iliÅŸkilere zarar vermemelidir.”

Rusya Devlet BaÅŸkanı Vladimir Putin, G-20 zirvesi öncesi Antalya’ya gelmeden önce Anadolu Ajansı’na verdiÄŸi röportajda Türkiye Rusya iliÅŸkilerini böyle özetledi.

Ankara ve Moskova dört buçuk yıldır süren Suriye krizinde taban tabana zıt politikalar yürütse de, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler birbirine bağımlılık noktasında. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 31 milyar doları aştı.

Türkiye’nin yıllık doÄŸalgaz ihtiyacının yarısına yakını, Rusya’dan ulaÅŸan iki doÄŸalgaz hattı üzerinden karşılanıyor.

Suriye’de anlaÅŸmazlık sürüyor

Bu işbirliğine rağmen Suriye sahasında ciddi anlaşmazlıklar yaşanıyor. Türkiye Suriye muhalefetini desteklerken, Rusya Esed rejiminin en büyük destekçisi.

ErdoÄŸan son olarak 23 Eylül'de Moskova'ya gitmiÅŸ; burada bir araya gelen iki lider Suriye konusunda fikir alışveriÅŸinde bulunmuÅŸtu. Ancak hemen ardından Suriye konusundaki anlaÅŸmazlık 30 Eylül’de Rusya’nın Suriye sahasına askeri olarak da dâhil olmasıyla birlikte en üst seviyeye ulaÅŸtı. Moskova IŞİD’le mücadele etmek için hava bombardımanları yaptığını söylese de; Suriyeli muhalifler ve Ankara, Rus savaÅŸ uçaklarının muhalefeti hedef aldığını ve rejimi korumak için Suriye’ye girdiÄŸini söylüyor.

Suriye sahasına girdikten birkaç gün sonra, Rus uçakları Türkiye hava sahasını ihlâl etti. Türk DışiÅŸleri "Bu tür bir ihlâlin tekerrüründen kaçınılması önemle talep edilmiÅŸ, aksi takdirde yaÅŸanabilecek arzu edilmeyen bir hadiseden Rusya Federasyonu'nun sorumlu olacağı bildirilmiÅŸtir" açıklaması yaptı. Rus Büyükelçi, Bakanlık’a çaÄŸrılarak ülkeye uyarı verildi. Bu olayın ardından Rusya’da Ankara’ya gelen askeri ve teknik bir heyet hava sahası ihlâliyle ilgili bilgi verdi.

21 Ekim’de de Putin, Suriye Devlet BaÅŸkanı Esed’i Moskova’da ağırladı. Bu ziyaret, Esed’in meÅŸruiyetini kaybettiÄŸi gerekçesiyle görevi bırakması çaÄŸrıları yapan Ankara ve Moskova arasında bir gerilime yol açtı.

Rusya’nın Türkiye’yi rahatsız eden bu hamleleri “sıcak denizlere açılma hayalini gerçekleÅŸtirme adımı” olarak tanımlanıyor. Ancak iki ülke iliÅŸkilerinin bundan nasıl etkileneceÄŸi sorusuna yanıt ararken göz ardı edilmemesi gereken faktörler var. Bunların en başında yer alan ve en büyük yeri kaplayan faktör, enerji.

Türkiye’nin Rus gazına bağımlılığı

1990’lı yılların ikinci yarısından bu yana elektrik üretimi ve ısınmada doÄŸalgaz kullanan Türkiye, bugün ihtiyacının yüzde 40’a yakınını Rusya’dan karşılıyor. Ãœlkede 2015 yılı sonuna iliÅŸkin tüketim tahmini 50.8 milyar metreküp. Bunun 20 milyar metreküpü Rusya’dan Türkiye’ye ulaÅŸan iki doÄŸalgaz hattı üzerinden ithal ediliyor. 10 milyar metreküp Ä°ran’dan, 6.6 milyar metreküp ise Azerbaycan’dan alınıyor.

Türkiye doÄŸalgaza sadece konutların ısınması ve elektrik kullanımı için deÄŸil, saniyede kullandığı elektrik için de bağımlı. Ãœstelik Türkiye’nin doÄŸalgaza bağımlılığını azaltmak için baÅŸvurduÄŸu alternatif enerji kaynağı nükleerde de adres yine Rusya. Akkuyu’da faaliyete geçecek ilk nükleer santral yatırımını da yine bir Rus devlet ÅŸirketi yapıyor.

Türkiye'nin gücü tüketim ve Türk Akımı'ndan

Fakat Rusya da her yıl milyarlarca dolar doÄŸalgaz faturası ödeyen Türkiye’ye bağımlı. Rusya’nın kaynağından gelen gücü, Türkiye’nin ise tüketimden gelen bir gücü var.

Ä°ki ülke için ama özellikle Rusya için önemli bir baÅŸka faktör ise “Türk Akımı” projesi. Rus doÄŸalgazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşımak için geliÅŸtirilen proje Türkiye’ye saÄŸlayacağından çok Rusya’ya fayda saÄŸlıyor. Avrupa ülkelerinin kullanacağı doÄŸalgazın karşılığı bir yana, Rusya için bunun sorunsuz ve düşük maliyetli bir güzergâh olarak tanımlanan Türkiye üzerinden bu ülkelere ulaÅŸması da son derece önemli.

Fakat bir süredir Türk Akımı projesinin iÅŸleyiÅŸi ile ilgili yaÅŸanan sıkıntılar dikkat çekici. Projenin hayata geçirilmesi ile ilgili somut adımların atılması için en önemli resmi belge niteliÄŸindeki hükümetler arası anlaÅŸmanın imzalanması gerekiyor. Ancak Türkiye’de 7 Haziran seçimleri sonrasında hükümet kurulamadığı için bu anlaÅŸma imzalanamadı.

Türk Akımı konusunda yavaÅŸlama olduÄŸuna iliÅŸkin bir soruyu yanıtlarken de Putin, bu projenin Türk ve Rus çıkarlarına çok uygun olduÄŸunu ancak bu kadar büyük bir proje ile ilgili çalışmaları hızlıca tamamlamanın da zor olduÄŸuna dikkat çekti. Türkiye’de yeni hükümet kurulduktan sonra konuyla ilgili hükümetler arası anlaÅŸmanın imzalanacağını umduÄŸunu söyledi. Putin-ErdoÄŸan görüşmesinde bu konunun da gündeme gelmesi bekleniyor.

Kaynak: Al Jazeera, AA