'Partili cumhurbaşkanı onay aldı'

1 Kasım 2015 Genel Seçimleri, Türk siyasi tarihine kamuoyu araÅŸtırma ÅŸirketlerinin sonucu tahmin edemedikleri seçim olarak da geçti. Kamuoyu araÅŸtırmaları konusunda öne çıkan ÅŸirketlerden Andy-Ar da sonucu tahmin edemeyenler arasında yer aldı. Åžirketin sahibi Faruk Acar ile neden yanıldıklarını, nerelerde hatalar yaptıklarını konuÅŸtuk. Acar, seçmenin verdiÄŸi mesajlar konusunda da tespitlerde bulundu. Acar’a göre, seçmen AK Parti’ye yüzde 49,4 oy vererek "Partili cumhurbaÅŸkanlığı"na da onay verdi. Acar’ın bir diÄŸer tespiti ise CHP ve MHP liderlerinin seçmenleri üzerindeki ikna güçlerini kaybettiÄŸi ÅŸeklinde. Acar’a göre, muhalefetin ikna gücü kaybı olası bir "BaÅŸkanlık sistemi" referandumunda AK Parti’ye istediÄŸi sonucu verebilir.

Andy-Ar olarak son altı seçimi bildiniz ama 1 Kasım seçim sonuçlarını bilemediniz. Neden?

15 yıldır faaliyet gösteren, altı seçimi üst üste en yakın ve tek bilen ünvanları ile baÅŸarılı ve saygın bir araÅŸtırma ÅŸirketi olarak ilk kez yanıldık. 1 Kasım seçimlerini neden yanıldığımıza gelince, aslında erken seçim öngörümüzle 7 Haziran seçimlerinin hemen ertesinde sahaya indik. Biz toplam 8 araÅŸtırma yaptık. Biz seçimden 10 gün sonra yaptığımız araÅŸtırmada AK Parti’deki iki puanlık yükseliÅŸi ve yüzde 18’lik kararsız ve kızgın seçmeni de bulduk, açıkladık. Sahaya indiÄŸimiz andan itibaren neredeyse her gün gündem deÄŸiÅŸti. IÄŸdır, DaÄŸlıca saldırıları, Ankara Katliamları yaÅŸandı. Döviz hareketliliÄŸinin olduÄŸu ekonominin sıkıntılı verileri ile belirsiz bir dönemden söz ediyoruz. Bu geliÅŸmelerin seçmen üzerindeki etkilerini de okumaya çalıştık. AraÅŸtırmalarımız boyunca AK Parti’deki yükseliÅŸi, MHP’deki erimeyi gördük. Temmuz ayında AK Parti’nin tek başına iktidar ihtimalini ilk kez biz dile getirdik. Bu arada Andy-Ar dışında neredeyse hiçbir ÅŸirket bunu ifade etmiyordu ve ayrışmaya baÅŸladık. Seçime giden süreçte anket ÅŸirketlerinin bu seçimde yanılma ihtimaline de hep dikkat çektim. Buna raÄŸmen kendi mahallemden, yani diÄŸer bazı araÅŸtırma ÅŸirketlerinden, AK Parti’nin yükseliÅŸ trendi içinde olmadığı, tek başına iktidar olamayacağı eleÅŸtirilerine de hep muhatap oldum. Uyguladığımız CATÄ° (Telefonla GörüÅŸme) yöntemi nedeniyle sahadan doÄŸru sonuç alamadığımıza iliÅŸkin eleÅŸtirileri kastediyorum. Sonuçta AK Parti için yüzde 43,7 oy oranını alacak ve tek başına iktidar dedik maalesef yanıldık ve özür diledik. Çevremden, müÅŸterilerimden gelen tepkiler genelde, AK Parti’nin ilk olarak yükseldiÄŸini söyleyen, sonrasında tek başına iktidar diyerek sonuca yaklaÅŸan ikinci ÅŸirket oldunuz deseler de aslında yanıldık. Yaptığımız modelle ilgili teknik olarak bir problemin olduÄŸu aÅŸikâr. Netice olarak bu kabul edilebilir bir yanılgı deÄŸil, en azında daha önceki seçimlerde nokta atışı yapan Andy-Ar için böyle.

''Yüzde 49'u bulduk ama hatalı diye çalışmayı durdurduk''

AraÅŸtırma ÅŸirketlerinin metodolojisinde, örnekleme modellerinde bir sorun olduÄŸunu söyleyebilir misiniz?

Türkiye Ä°statistik Kurumu’nun (TÜÄ°K) belirlediÄŸi 27 il örnekleminin yeterli olmadığını gösteren bir sonuçtan bahsedebiliriz. Seçime 10 gün kala baÅŸlayan anket yasağı da son bir haftada hangi partiye oy vereceÄŸini belirleyen yüzde beÅŸ, altılık bir seçmene ulaÅŸmayı da engelliyor. Dahası yurtdışı seçime katılım ve partilere gelen oyları tespit edemeyiÅŸimiz de etkili oldu. Biz ÅŸirket olarak ilk kez bilememe tecrübesi yaşıyoruz. Bundan gereken dersi çıkardık, bu durumun geleceÄŸimize ışık tutması için çalışıyoruz.

Siz bir TV söyleÅŸinizde, AK Parti için yüzde 49 oranını bulduÄŸunuzu ama çalışmayı daha sonra durdurduÄŸunuzu, durdurma gerekçelerini sıralarken de “mahalle baskısı” kavramını kullandınız. Neydi bulduÄŸunuz, neden açıklamadınız, bir takım çevrelerden mi çekindiniz?

Son 10 gün yasak dönemde, tamamen kendi finanse ettiÄŸimiz bir araÅŸtırma içine girdik. Bir önceki seçimde AK Parti’nin 258 milletvekili çıkaracağını tahmin edip açıklamıştık ve bilmiÅŸtik. Bu araÅŸtırmada da daha önce yapmadığımız bir örnekleme modeli ile 85 seçim çevresinde, milletvekili sayısı odaklı 20 bini aÅŸkın denekle bir çalışma içine girdik. 12 bin 700 denekle görüÅŸüldüÄŸü sırada veri toplama ÅŸirketim “Galiba sahayı yanlış yapıyoruz” ÅŸerhi koyarak benimle bir veri paylaÅŸtı. Yasaklı dönemde eÅŸe dosta duyurmak son noktayı koymak için yola çıktığımız bir araÅŸtırmaydı. 12 bin 700 kiÅŸiyle görüÅŸme sonucu AK Parti’nin yüzde 49’ları geçen, CHP’nin yüzde 25’ler dolayında, MHP’nin yüzde 12 olduÄŸu, HDP’nin de yüzde 10 buçuk seviyelerindeki sonuç ben yurtdışındayken bana geldi. Bu sonuçların son olarak 3-4 Ekim’de yaptığımız araÅŸtırma ve geçmiÅŸten gelen trendlerle hiçbir ilgisinin olmadığı, bugüne dek yaptığımız hiçbir çalışmada bunun bir emaresini görmüÅŸ olmamamız, AK Parti için yüzde 45’in üstünün dahi söz konusu olmadığı tespitlerimiz vardı. Kendi mahallemde, yani diÄŸer araÅŸtırmalarda bu yükseliÅŸi teyid eden bir sonuç olmaması nedeniyle ÅŸüpheyle yaklaÅŸmama neden oldu.  O tarihe kadar güvenilir olan hiçbir araÅŸtırma ÅŸirketi Andy-Ar’ın Ak Parti için verdiÄŸi rakamın yakınında deÄŸildi. En üstte biz vardık. Yanlış yolda olduÄŸumuzu örneklememizin hatalı olduÄŸunu düÅŸünüp daha fazla para harcamadan araÅŸtırmayı durdurduk, yarıda bırakıp tamamlamadık.

"Mahalle baskısı" sözü ile ne kastettiniz?

Benim "mahalle baskısı" sözlerim yanlış anlaşıldı veya bilinçli olarak çarpıtıldı. Sonuçta meyve veren aÄŸaç taÅŸlanır misali okuyorum durumu. Buradaki mahalle baskısından kastım, etraftaki insanlar tarafından etkilendik ve dolayısıyla açıklamadık deÄŸil. AraÅŸtırmayı zaten tamamlamadık. Ä°kincisi tamamlasaydık da yine kendimiz bu sonuçlara ÅŸüpheci yaklaÅŸabilirdik. ÖrneÄŸin 10 gün önce yüzde 45-46 bulursunuz, sonraki çalışma yüzde 49 olabilir. Öyle bir durum da yok. Bir önceki araÅŸtırmamız yüzde 43. Aniden yüzde 49’a çıkınca örneklem hatası yaptığımızı düÅŸündük. Ben orada mahalle ile uyumsuzluÄŸu kastettim. DiÄŸer araÅŸtırma ÅŸirketleri yüzde 46’lar 47’ler bulsa bunu açıklasa biz bu araÅŸtırmayı bitirir ve  doÄŸru olduÄŸunu düÅŸünerek açıklayabilirdik. Bir de yüzde 43 anlatılabilir bir durum ama yüzde 49’un anlatılma sorunu da var. Biz rakam verip bırakmıyoruz ki, bunun alt kodlarını da açıklıyoruz. Aynı yöntemle yedi araÅŸtırma yapmışız sonra yöntem deÄŸiÅŸtirmiÅŸiz ve sonuç çok farklı çıkmış bunun uyumsuz olduÄŸunu düÅŸündük. Bu tasarruf bendeydi “örnekleme yanlış” kararını ben verdim. Ayrıca tamamlanmamış bir araÅŸtırmayı nasıl açıklayalım. Bu arada 43,7 ve tek başına dediÄŸimiz sonuç bile kamuoyunda tepkilere neden oldu. Ancak elimizde bunu açıklayabilecek bir trendimiz ve alt kodları vardı. Birilerinden çekindik ve açıklamadık yaklaşımı son derece haksız bir eleÅŸtiri olur. Neticede 2009 yerel seçimlerinde sektör AK Parti için 45’leri konuÅŸurken Andy-Ar 40 bulmuÅŸ ve açıklamıştır. Sonrasında 2010 Referandumunda sektör ‘’Hayır’’ oylarını önde gösterirken veya 52-53’leri konuÅŸurken Andy-Ar ‘’Evet’’ 57,4 demiÅŸ ve rekor kırmıştır. 2011 seçimlerinde sektör yüzde 44-45’leri konuÅŸurken biz 50’leri konuÅŸacağız demiÅŸtik, bildik. Herkesin yanıldığı CumhurbaÅŸkanlığı seçimini tek bilen araÅŸtırma ÅŸirketi olduk. Biz doÄŸru bildiÄŸimiz iÅŸi yapar ve sonucumuzu saÄŸlıklı buluyorsak kimseden çekinmeden açıklarız. Bizi baÅŸarılı kılan bugüne kadar disiplinli davranışımız ve tutumumuz olmuÅŸtur. Bunu seçim sonrasında paylaÅŸmamın nedeni ise hatamızı tespit ettiÄŸimize iliÅŸkin bilgilendirme amaçlıydı.

''Seçimin kaderini muhalefet belirledi''

1 Kasım seçimlerini konuÅŸursak sizce seçimin kaderini ne belirledi? Öne çıkan olgu sizce neydi?

Bu seçimin kaderini muhalefet partileri belirledi. 7 Haziran gecesinde AK Parti ilk kez iktidar kırılması yaÅŸadı. Daha 7 Haziran gecesi Devlet Bahçeli’nin Kasım ayında erken seçimi telaffuz etmesi sonrasında piyasaların durumunu gördük. TBMM BaÅŸkanı seçilmesinde muhalefet bloÄŸunun performansı, AK Parti’nin ÅŸoktan çıkmasını da saÄŸladı. Tüm bunlar seçmenlerin gözü önünde oldu ve seçimden 10 gün sonra yüzde 18’lik kararsız ve kızgın bir seçmen bloÄŸu ortaya çıktı. AK Parti, muhalefetin beceriksiz, baÅŸarısız bir noktada algılanabilmesi için elinden gelen her ÅŸeyi yaptı. AK Parti muhalefeti mindere çekti, güçlü olduÄŸu alanlardan baÅŸlayarak onları dövmeye baÅŸladı. Bu arada terör tırmandı, güvenlik kaygıları arttı. Kalabalık ortamlarda bulunmaktan bile korkan bir seçmen ortaya çıktı. Koalisyon bir umut oldu ama sonra o da bitti. Bu sürecin sonunda koalisyonu kim istemedi sorumuza yüzde 70 oranında "CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan" yanıtını aldık ama burada DavutoÄŸlu faktörü devreye girdi. ErdoÄŸan’ın uzlaÅŸmaz algısını BaÅŸbakan Ahmet DavutoÄŸlu’nun uzlaÅŸmacı, yumuÅŸak üslûbu dengeledi. DavutoÄŸlu’nun diyalog zemini arama çabası seçmende karşılık buldu.

AK Parti’den giden oyların dönmesinde Ahmet DavutoÄŸlu etkili oldu mu diyorsunuz?

Burada tam olarak bunu ifade etmek kolaycı bir analiz olabilir ama nedenlerinden biri olduÄŸunu ifade edebiliriz. 7 Haziran seçimlerinden sonra AK Parti gündemi domine eden bir aktör oldu, muhalefet sadece seyretti, kendini anlatamadı. Seçim havası olmaması süreç boyunca siyaset dışı olaylara ilgiyi artırdı. Bu da AK Parti’nin lehine oldu. AK Parti devletin tüm imkânlarını kullandı, doÄŸrudur ama ona bu zemini yine muhalefet verdi. Seçim hükümetine bakan vermeyerek buna yol açan yine muhalefet oldu. CHP koalisyon görüÅŸmelerini sürdürerek elini taşın altına koyuyor görüntüsü verdi ama hükümete bakan vermeyerek stratejik olarak hataya düÅŸtü. CHP’nin hesabı AK Parti-HDP hükümeti görüntüsünün verilmesini saÄŸlamaktı ama bu olmadı zira TuÄŸrul TürkeÅŸ ve Yalçın Topçu’nun hükümete girmesiyle bu görüntü olmadı. 

''Seçmen Bahçeli'nin ne yaptığını anlamaya çalıştı ama anlayamadı''

AK Parti’yi hangi kesim yüzde 49’lara taşıdı?

AK Parti’yi iktidardan eden de tekrar iktidara taşıyan da 7 Haziran seçimlerinde AK Parti’yi cezalandıran seçmen oldu. Bu seçmen 7 Haziran’da sandığa gitmeyerek ceza kesmiÅŸti. Bu seçmenler demek ki emanet seçmenler. KoÅŸulsuz, ÅŸartsız AK Parti destekçileri deÄŸiller. Bu 9-10 puanlık seçmeni diÄŸer muhalefet partileri taşıyamadı. Bu seçmen aynı zamanda muhalefete de beni ikna edemiyorsunuz mesajı verdi. Milliyetçi-muhafazakâr bu seçmen 7 Haziran’dan sonra Devlet Bahçeli’nin ne yapmaya çalıştığını hep anlamaya çalıştı ama anlayamadı. Burada ÅŸunu söyleyeyim eÄŸer Meral AkÅŸener, TuÄŸrul TürkeÅŸ gibi seçim hükümetindeki bakanlık teklifini kabul etseydi MHP, 1 Kasım’da baraj sıkıntısı dahi yaÅŸayabilirdi.

''Partili Cumhurbaşkanı onay aldı''

Åžu an itibariyle seçmenlerin sandık başına gitme ihtimalinin olduÄŸu tek durum eÄŸer TBMM’de 330 sayısı bulunursa anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸi diÄŸer bir deyiÅŸle de “BaÅŸkanlık sistemi” referandumu görünüyor. Yüzde 49,4’lük AK Parti oy oranı ışığında olası bir referandum sonucuna iliÅŸkin ne dersiniz?

Yüzde 49,4’lük oy oranı aynı zamanda bence partili bir cumhurbaÅŸkanının da onaylandığı anlamını taşıyor. ErdoÄŸan’ın tarafsız olmamasını artık seçmen kabullenmiÅŸ durumda. 1 Kasım seçimleri tarafsız cumhurbaÅŸkanlığı tartışmasını bitirdi. Muhalefet bunu temenni edebilir ama AK Parti seçmeninde de “emanet” AK Parti seçmeninde de artık bu bir rahatsızlık deÄŸil. BaÅŸkanlık sistemi gündeme geldiÄŸinden bu yana yaptığımız tüm araÅŸtırmalarda baÅŸkanlık sistemine destek en fazla yüzde 35 çıktı. Ortalama destek yüzde 30’lar seviyesinde. Yüzde 65-70 olumsuz reaksiyon var. Bu algının oluÅŸmasında muhalefet liderlerinin ciddi bir katkısı oldu. Bugün HDP’yi ayırırsak MHP ve CHP liderlerinin kendi seçmenlerini ikna yeteneÄŸi kalmadı. Seçmenleri gözünde kredibiliteleri yok. BaÅŸkanlığı ÅŸu anda öncelikli mesele olarak tartışmak AK Parti’ye zarar verebilir. Ancak öncelikli sorunlar ele alıp düze çıkılmasının ardından gelecekte yapılacak bir referanduma muhalefet aynı lider ve kadrolarla girerse bu referandum AK Parti’nin lehine olur. Kendi seçmenini ikna sorunu yaÅŸayan bir muhalefet seçmenini sandığa götüremeyebilir. Tıpkı 7 Haziran’daki AK Parti seçmeni tavrı gibi. Bu durum da olası bir baÅŸkanlık referandumunda AK Parti’ye istediÄŸi sonucu getirebilir.

Kaynak: Al Jazeera