Dünden bugüne Çeçen özgürlük mücadelesi

Alev Erkilet önemli sosyologlarımızdan. Onun, sosyoloji biliminin ülkemizdeki basmakalıp, toptancı, seçkinci mahfillerinin aksine bir duruÅŸu var. Hâkim sosyolojik çevrelerin ötekileÅŸtirdikleriyle, dışladıklarıyla ilgileniyor. Ötekilerin, esmerlerin ve ezilmiÅŸlerin hikâyeleri peÅŸinde. Güçlülerin ve ezenlerin deÄŸil. Erkilet, 2015 yılı Mayıs ayında Büyüyen Ay Yayınları tarafından yayınlanan “Ele Geçirilemeyen Toprak & Kuzey Kafkasya” kitabında da Slavların ötekileÅŸtirdiÄŸi, topraklarını iÅŸgal ettiÄŸi Çeçenleri ele alıyor. Çeçenlerin ve Dağıstanlıların mücadelelerini… Kitabın ilk baskısı 2002 yılında yapılmıştı. O zamanlar Kafkasya’daki mücadele bütün sıcaklığıyla Müslümanların gündemindeydi. Henüz Irak iÅŸgal edilmemiÅŸ, Suriye’de iç kargaÅŸa baÅŸlamamıştı. DoÄŸal olarak Müslümanlar Kafkasya’daki bu mücadeleye kulak kesilmiÅŸlerdi. Çarlık Rusyası’ndan bu tarafa toprakları iÅŸgal edilen, inançlarını yaÅŸamaları yasaklanan Çeçenler ve Dağıstanlılar sürekli bir direniÅŸ halindeydiler. Ufak fasılalarla kesilen bir direniÅŸ. Yüzlerce yıldır süren bir özgürlük savaşı…

Çarlık Rusyasından sonra kurulan emperyalist SSCB’nin yıkılmasıyla birlikte Kuzey Kafkas halkları için bağımsızlık umudu doÄŸdu. Fakat Rusya, SSCB’nin dağılmasıyla oluÅŸan devletleri tekrar kendi çatısı altında toplamak için Bağımsız Devletler TopluluÄŸu adıyla yeni bir yapılanma baÅŸlattı. Çeçenistan bu yapıya girmek yerine 1991 yılında bağımsızlığını ilan ettiler. Ä°lk seçimde Cahar Dudayev %92 oyla devlet baÅŸkanı oldu.

Rusya için bu kabul edilemez bir ÅŸeydi. 1994 yılında Rusya Çeçenistan’ı iÅŸgal etti. Ä°ki günde alınacağını iddia ettikleri Çeçenistan’da savaÅŸ hâlâ devam ediyor. Ä°ÅŸte bu yönleriyle 2000’li yıllarda Çeçenistan mücadelesi bütün sıcaklığıyla gündemimizdeydi. Çeçen/Dağıstan önderleriyle gerçekleÅŸtirilen mülakatlar da var kitapta Ele Geçirilemeyen Toprak & Kuzey Kafkasya, bölgenin en inatçı, en direngen milletlerinden olan Çeçenler ve Dağıstanlıların Ruslara karşı verdikleri özgürlük ve hayatta kalma mücadelesini inceliyor. Özgürlük mücadelesini incelerken yazılı kaynakların yanında sözlü tarihin imkânlarından da faydalanıyor. Ayrıca savaÅŸta yer alan mücahitlerle yapılan mülakatlar da var.

Çeçen mücahitlerle yapılan mülakatların yanında Kafkas öÄŸrencilerle, Çeçen/Dağıstan önderleriyle gerçekleÅŸtirilen mülakatlar da söz konusu. Tabii Çeçenistan’a gidip orada savaÅŸan yabancı mücahitlerle de… Kuzey Kafkasya’daki mücadelenin birçok boyutu söz konusu. Hem emperyalist Rusya'ya karşı verilen bağımsızlık savaşı var, hem de bu savaÅŸa engini veren Ä°slami mücadele…

Ä°slamcılık davasının belli bir coÄŸrafyada cisimleÅŸmiÅŸ hali. Erkilet’in kitapta çokça vurguladığı gibi Çeçen/Dağıstan özgürlük mücadelesinin ateÅŸleyicisi Ä°slamiyet. Taki Åžeyh Mansur UÅŸurma, Åžeyh Muhammed YaraÄŸi, Ä°mam Gazi Muhammed ve Åžeyh Åžamil’e kadar devam eden, Ä°mamlar dönemi ya da müridizm olarak adlandırılan mücadelenin ilk döneminden bugüne kadar Dudayev’in, Basayev’in, Hattab’ın, Yandarbiyev’in, Mashadov’un doktrinini Ä°slami öÄŸretiler oluÅŸturmuÅŸtur. Ä°mamlar ya da müridizm dönemi tasavvufun etkin olduÄŸu dönemler. Yukarıdaki tasavvuf önderleri özgürlük ve bağımsızlık mücadelesinde önder oluyorlar. Hepsi mücadeleyi bir adım öteye taşıyor. Åžeyh Åžamil bu hareketin en öne çıkanlarından.

Öncekilerin çalışmaları Åžeyh Åžamil'le birlikte pratiÄŸe dönüÅŸüyor. Yaklaşık 900 kilometrekarelik bir alanda etkin oluyor. Buraları yönetiyor. Åžeyh Åžamil, Kafkasya için gerçek bir efsane. Kafkas BirliÄŸi idealinin uygulayıcısı. Bir Avar Türkü olmasına raÄŸmen Ä°slam’ın ümmet anlayışını tam manasıyla pratikte uygulayabilmiÅŸ bir mü’min. DürüstlüÄŸü ve adanmışlığı herkesçe kabul edilen gerçek bir mücadele adamı. Bitirilmek istenen bir halkın her dem yeniden kendini çoÄŸaltması Kuzey Kafkasya, bitmeyen bir mücadelenin yaÅŸandığı topraklar. Buradaki halk dinine, diyanetine son derece baÄŸlı.

Onaltıncı yüzyıldan itibaren Rusya’nın iÅŸgali altında. Erkilet buradaki Rus iÅŸgalinin emperyalist bir nitelikte olduÄŸunu söylüyor. Toprakların fiili iÅŸgalini, burada kurulan Rus yönetimlerini, zorunlu göç ve iskân politikalarını, Müslümanların HıristiyanlaÅŸtırılmasını emperyalist paradigmanın göstergeleri olarak yorumluyor. Evet, Çeçen mücadelesinin sonraki önderlerinin birçoÄŸu göçlerde doÄŸuyor. Ruslar ayrıca dünya kamuoyuna barbar/ilkel olan Çeçenleri medenileÅŸtirmek için mücadele ettikleri yalanını söylüyor. Kitap, Åžeyh Åžamil’den Basayev’e kadar geniÅŸ bir perspektifte Kuzey Kafkasya direniÅŸ hareketlerini yorumluyor. Bizlere o topraklardaki mücadeleyi yeniden hatırlatıyor. O coÄŸrafyaların en mücadeleci, en savaÅŸçı halklarından olan Çeçen/Dağıstan insanının soykırımlarla, sürgünlerle dolu hayatlarını gösteriyor.

 Büyük direniÅŸi… Hem fiziki hem ruhi direniÅŸi… Bitirilmek istenen bir halkın her dem yeniden kendini çoÄŸaltmasını… Birçok baÅŸlık var kitapta. Rus sömürgeciliÄŸi, Kafkasya’nın iÅŸgali, sürgün ve nüfus politikaları, Çeçenistan’daki siyasal güç merkezleri, gerilla savaşı, imamlar dönemi, mülakatlar bu baÅŸlıklardan bazıları. Kitapta hep mücahitlerin, imamların mücadelelerinden bahsedilmiyor. Bol miktarda ihanetler de var. Ä°mamlar döneminde bazı ÅŸeyhler namaz kılın, Kur’an okuyun, Ruslarla iyi geçinin diyor. Gaza anlayışını eleÅŸtiriyorlar. Günümüzde ise tarikatlar tamamen pasifleÅŸmiÅŸ. DireniÅŸe destek vermiyorlar. Cihat edenleri eleÅŸtiriyorlar. Bazı müftüler Rusların yanında yer alıyor. Bugün Çeçenistan’ın baÅŸkanı Kadir Ramazanov’un babası gibi…

Kitabı önemli kılan en büyük ayrıntı ise mücahitlerle yani savaşın içinde bizzat bulunan kiÅŸilerle yapılan mülakatlar. Olayları birinci ağızdan dinlemek… Çeçen direniÅŸiyle ilgili gerçekleri duymak…

dunyabizim.com