Oy kullanırken nelere dikkat etmeli?

Yüksek Seçim Kurulunun (YSK) 26. Dönem Milletvekili Genel Seçimi'nde sandık kurullarının oluÅŸumu ile görev ve yetkilerini düzenleyen genelgesine göre sandıklar, okul (özel okullar ve özel dershaneler dahil) avlusu veya salonların elveriÅŸli kısımları gibi geniÅŸ ve umumi yerlere konulacak.

Açık yerlerde, saçağı, sahanlığı, sundurması bulunan yerler üstün tutulacak. Kapalı oy verme yerleri, yeterli aydınlatması ve masası olan, oy serbestliÄŸini ve gizliliÄŸini saÄŸlayacak nitelikte olacak.

Ayrıca seçimin güvenliÄŸini saÄŸlamakla görevli kolluk güçleri dışında, özel güvenlik görevlileri ve belediye zabıtaları gibi görevliler de dahil olmak üzere resmi üniforma ve silah taşıyanlar sandık alanına giremeyecek.

Adaylar ve siyasi partiler ile bağımsız adayların sandık baÅŸlarında görevlendirecekleri müÅŸahitlerin kamu hizmetlerinden yasaklı olmayan, ergin kimselerden belirlenmesi gerekecek. Bu ÅŸartları taşımayan kimse müÅŸahit olamayacak ve sandık alanından uzaklaÅŸtırılacak.

Oy verme gününde sandık kurulunun yapacağı iÅŸleri de düzenleyen genelgeye göre, sandık çevresinde düzenin saÄŸlanması sandık kurulu baÅŸkanına ait olacak.

Sandık Kurulu, oy verme saatinden 1 saat önce sandık başında toplanarak ant içecek. Gerekli iÅŸlemlerin tamamlanmasının ardından oy verme iÅŸlemine geçilecek.

Onaylı sandık seçmen listesinde yazılı her seçmen, oy verme yetkisine sahip olacak. 298 sayılı kanunda sayılan istisnalar dışında, sandık seçmen listesinde kaydı olmayanların oy kullanmalarına izin verilmeyecek.

Her seçmen, kanunda sayılan istisnalar dışında, hangi sandık seçmen listesinde kayıtlı ise ancak o sandıkta oy kullanabilecek. Bir seçmen, birden fazla oy kullanamayacak.

Oyunu kullandıktan sonra sandık başından ayrılmayan seçmene, baÅŸkan uzaklaÅŸmasını hatırlatacak. Seçmen yine orada kalırsa, baÅŸkan onu kolluk aracılığı ile uzaklaÅŸtıracak.

Oy verme süresi

1 Kasım Pazar günü oy verme için saat 08.00'den 17.00'ye kadar geçecek zaman oy verme süresi olacak. Ancak YSK'nın 2015/1572 sayılı kararı uyarınca Adıyaman, AÄŸrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, GümüÅŸhane, Hakkari, Kars, Malatya, KahramanmaraÅŸ, Mardin, MuÅŸ, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Åžanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, IÄŸdır ve Kilis illerinde ve bu illerde bulunan ceza infaz kurumlarında oy vermenin baÅŸlangıç ve bitiÅŸ saatleri 07.00-16.00 olarak uygulanacak.

Oy vermenin bitiÅŸ saati geldiÄŸi halde sandık başında oylarını vermek üzere bekleyen seçmenler varsa sandık kurulu baÅŸkanı bunları saydıktan ve kimliklerini aldıktan sonra sıra ile oylarını kullanmalarına izin verecek. YSK'nın belirlediÄŸi bitiÅŸ saatinden sonra gelen seçmen oy kullanamayacak.

Oy verme günü sandık başına gelen seçmenler, sandık kurulu önüne kurul baÅŸkanı tarafından sıra ile birer birer alınacak. Gebeler, hastalar ve engelliler sıra ile bekletilmeden oylarını verecek. Sandıkta görevlendirilen güvenlik görevlileri ve yaÅŸlıların da bekletilmeden oy kullanmalarına izin verilebilecek.

Sandık kurulu baÅŸkanı, oy zarfıyla birleÅŸik oy pusulasının hiçbir yerinde herhangi bir iÅŸaret bulunmadığını gösterecek.

Sandık başına gelen seçmen, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını taşıyan, nüfus cüzdanı, resmi dairelerce verilen soÄŸuk damgalı kimlik kartı, pasaport, evlenme cüzdanı, askerlik belgesi, sürücü belgesi, hakim ve savcılar ile yüksek yargı organı mensuplarına verilen mesleki kimlik kartı, avukat, noter ve askeri kimlik kartı gibi kimliÄŸini tereddütsüz ortaya koyan resimli, resmi nitelikteki belgelerden birini baÅŸkana verecek ve seçmen sıra numarasını söyleyecek. Bu belgelerden birini vermeyen seçmen oy kullanamayacak.

Belediyeler ile köy veya mahalle muhtarlarınca düzenlenip onaylanan kimlik belgeleri, seçmenin kimliÄŸinin tespitinde geçerli olmayacak.

Üzerinde Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası olmayan resimli ve resmi bir kimlik belgesi ibraz eden seçmenin oy kullanabilmesi için bu belgelerin yanında ayrıca seçmen bilgi kağıdını veya nüfus müdürlüklerince verilmiÅŸ nüfus kayıt örneÄŸini ibraz etmesi gerekecek.

“Tercih” veya “evet” mühürleri olacak

Sandık kurulu önüne alınan seçmen, oyunu kullanmadan önce kimlik belgesini varsa seçmen bilgi kağıdını baÅŸkana verecek ve kimliÄŸini ispat edecek.

BaÅŸkan tarafından seçmene kapalı oy verme yerine girmeden önce, birleÅŸik oy pusulasında tercih ettiÄŸi siyasi parti veya bağımsız aday için ayrılan bölümden dışarı taşırmamak suretiyle “tercih” veya “evet” mührünü basması, “tercih” veya “evet” mührü dışında herhangi bir yerine imza atmaması veya iÅŸaret koymaması, aksi halde oyunun geçersiz sayılacağı, birleÅŸik oy pusulasını düzgün bir ÅŸekilde katlayıp zarfa koyması ve yapıştırması gerektiÄŸi belirtilecek.

Seçmenin, cep telefonu, fotoÄŸraf veya film makinesi gibi görüntü kaydedici veya haberleÅŸme saÄŸlayıcı cihazlarla kapalı oy verme yerine girmesinin yasak olduÄŸu ve cezasının bulunduÄŸu, bu tür cihazlar varsa oy verme iÅŸlemi bittikten sonra iade edilmek üzere bırakılması gerektiÄŸi hatırlatılacak.

Yeni bir oy pusulası verilmeyecek

BirleÅŸik oy pusulasından baÅŸka, zarfa hiçbir ÅŸey koymaması, aksi halde kullandığı oyun geçersiz olacağı, seçmene birleÅŸik oy pusulası verildikten sonra hata veya baÅŸka bir neden ileri sürülerek yeni bir birleÅŸik oy pusulası verilemeyeceÄŸi de açıklanacak.

Tutuklular yeterli güvenlik tedbirleri alındıktan sonra, ceza infaz kurumu idaresinin belirleyeceÄŸi bir düzen içinde oy kullanacakları sandık bölgesine getirilecek. Tutukluların serbest ve gizlilik içinde oylarını kullanmaları sandık kurulunca saÄŸlanacak. Seçmenlerden ceza infaz kurumlarında tutuklu bulunanlar, oyunu kullandıktan sonra yetkililerce sandık alanından götürülecek.

Zarf ve birleÅŸik oy pusulasını alan seçmenin oyunu kullanmadan önce danışmak veya görüÅŸmek amacı ile baÅŸka bir yere gitmesine veya sandık alanında baÅŸka bir kimse ile görüÅŸmesine izin verilemeyecek.

Seçmen, kapalı oy verme yerinden dışarı çıkmadıkça, hiç kimse oraya giremeyecek ancak oy pusulasını hazırlamak için, kapalı oy verme yerinde, normal süreden fazla kalan seçmenler, kurul baÅŸkanı tarafından makul bir süre verilerek uyarılacak. Bu uyarıya raÄŸmen kapalı oy verme yerinden çıkmayan seçmen, oradan çıkarılacak.

Görme engelliler, felçliler, elleri eksik olanlar veya bu gibi bedeni aksaklıkları açıkça belli olanlar, o seçim çevresi seçmeni olan ve o sırada sandık alanında bulunan akrabalarından birinin, akrabası yoksa diÄŸer herhangi bir seçmenin yardımıyla oylarını kullanabilecek. Bir seçmen birden fazla engelliye yardım edemeyecek.

Okuma-yazma bilmeyen seçmenlere, oylarını kullanmaları konusunda baÅŸkaları tarafından sandık alanında yardım edilmeyecek. Okuma-yazma bilmeyen seçmen, sorduÄŸu ve istediÄŸi takdirde kurul baÅŸkanı, birleÅŸik oy pusulası üzerinde bulunan siyasi parti iÅŸaretlerinden hangisinin hangi partiye ait olduÄŸunu veya bağımsız adaylara nasıl oy verileceÄŸini açıklayacak.

Seçmen, kapalı oy verme yerinde birleÅŸik oy pusulasında tercih ettiÄŸi siyasi parti ya da bağımsız aday için ayrılan bölümü "evet" ya da "tercih" mührüyle iÅŸaretleyecek, oy pusulasını zarfa koyacak, zarfı sandığa atacak ve listede isminin karşısındaki bölümü imzalayacak.

Sayım açık yapılacak

Ä°lçe seçim kurulu baÅŸkanı tarafından kendilerine oy kullanma hakkı bulunduÄŸuna iliÅŸkin olarak belge verilen görevliler, bu belge ile görevli oldukları sandık bölgesinde oy verecek.

Milletvekilleri, milletvekili kimliÄŸi ile seçmen bilgi kağıdını; milletvekili adayları ise herhangi bir il seçim kurulu baÅŸkanınca milletvekili adayı olduklarına iliÅŸkin meÅŸruhat verilmiÅŸ seçmen bilgi kağıdını göstermek suretiyle kayıtlı oldukları seçim çevresi dışında da oylarını kullanabilecek. Ä°lçe seçim kurulunca 298 sayılı kanunun ilgili hükmü uyarınca düzenlenen seçmen bilgi kağıtları esas alınacak.

Oy verme bitince, kurul baÅŸkanı bunu yüksek sesle ilan edecek ve oy vermenin bittiÄŸi saat tutanak defterine geçirilecek.

Oy sandıkları, sandık seçmen listesindeki bütün seçmenler oylarını kullanmış olsalar bile oy verme saati bitmeden açılamayacak. Adıyaman, AÄŸrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, GümüÅŸhane, Hakkari, Kars, Malatya, KahramanmaraÅŸ, Mardin, MuÅŸ, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Åžanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, IÄŸdır ve Kilis illerinde ve bu illerde bulunan ceza infaz kurumlarında saat 16.00'dan önce, geri kalan illerde ise 17.00'den önce açılamayacak.

Sayım ve döküm açık yapılacak. Kullanılmayan birleÅŸik oy pusulaları ve zarflar ayrı ayrı paketler haline getirilerek mühürlenecek, sayılacak. Bu sayı da sandık sonuç tutanağına geçirilecek. Kullanılmayan oy pusulaları ve zarflar ilçe seçim kuruluna teslim edilecek. Sandık kurulu baÅŸkanı, mühürleri de bir zarfa koyarak aÄŸzını kapatacak.

Sandık, oy verme yerinde hazır bulunanların gözü önünde, sandık kurulu baÅŸkanı tarafından açılacak. Sandıktan çıkan zarflar, sandık kurulu baÅŸkanı tarafından yüksek sesle iki defa sayılacak. Ä°ki sayım arasında fark olursa, üçüncü sayım yapılarak sonucuna göre iÅŸlem yapılacak ve o seçimde kullanılan toplam zarf sayısı tespit edilecek. Verilen oy aynı anda sayım döküm cetveline iÅŸlenecek.

Cetvel, sandık kurulu baÅŸkanı ve siyasi parti temsilcisi tarafından imzalanacak ve mühürlenecek. Sandık sonuç tutanağının onaylı bir sureti, sandık kurulu tarafından sandık çevresi içinde herkesin görebileceÄŸi bir yere asılacak. Bu tutanak oy verme gününden itibaren bir hafta süreyle asılı kalacak.

Sandık sonuç tutanağının birer sureti, yeteri kadar hazırlanarak sandık kurulu baÅŸkanı ve üyelerince imzalandıktan ve mühürlendikten sonra seçime katılma yeterliliÄŸi olan ve talep eden siyasi parti ve bağımsız adayların müÅŸahitlerine verilecek. Ayrıca, siyasi parti temsilcilerinin de imzaladığı sonuç tutanakları ile sayım döküm cetvelleri elektronik ortamda taranıp SEÇSÄ°S üzerinden seçime katılan siyasi partilere gönderilecek.

Sandıklar, bütün seçimlere ait sayım ve döküm iÅŸlemleri bitinceye kadar oy verme yerinden çıkarılamayacak. Oyların sayım ve dökümüne derhal baÅŸlanacak, açık ve aralıksız yapılacak. Åžikayet ve itirazlar, iÅŸi durdurmayacak.

Sayım-döküm cetvelinde, siyasi partilerin ve bağımsız adayların aldığı oylar, orada bulunanlara, baÅŸkan tarafından yüksek sesle ilan edilecek.

Oy pusulalarının geçerli olmayacağı haller

Arkasında "Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu" filigranı ve sandık kurulu mührü bulunmayan oy pusulaları ile hiçbir yerine "evet" ya da "tercih" mührü basılmamış, siyasi partilere veya bağımsız adaylara ayrılan alanlardan birden fazlasına mühür basılmış oy pusulaları geçerli sayılmayacak.

Sandığın ait olduÄŸu seçim çevresinden baÅŸka bir seçim çevresi için düzenlenmiÅŸ oy pusulaları da geçerli kabul edilmeyecek.

BütünlüÄŸü bozacak ÅŸekilde yırtılmış veya koparılmış, üzerinde "evet" ya da "tercih" mührü dışında veya bu mühürler yerine herhangi bir özel iÅŸaret, isim, imza kaÅŸesi, mühür veya parmak izi basılan, üzerinde yer alan siyasi partilere veya bağımsız adaylara ait bölümleri belirgin ÅŸekilde karalanmış, çizilmiÅŸ veya iÅŸaretlenmiÅŸ olan oy pusulaları da geçersiz sayılacak.

Üzerinde yer alan matbu yazıların ve ÅŸekillerin dışında yazılar, harfler veya sayılar yazılmış, ÅŸekiller çizilmiÅŸ birleÅŸik oy pusulaları geçerli kabul edilmeyecek.

Zarfın içinde el ilanı, broÅŸür ya da özel bir iÅŸaret, yazı, ÅŸekil taşıyan kağıt veya iÅŸaret amacı taşıyan herhangi bir madde çıkması halinde, bu zarftan çıkan oy pusulaları hesaba katılmayacak.

Oyların geçerli sayılacağı haller

Zarfların açılması veya oyların okunması sırasında oy pusulasının yırtılması, bütünlüÄŸü bozulmaksızın bir kısmının kazaen yırtılması durumunda oylar geçerli sayılacak.

Herhangi bir ÅŸekilde lekelenmiÅŸ olup da bunun özel olarak iÅŸaret koymak amacıyla yapılmadığının anlaşılması durumunda, bu oy geçerli kabul edilecek.

Bir siyasi parti veya bağımsız aday alanına basılan mührün sadece iki parti alanını ayıran çift çizgili bölgeye taÅŸmış olması durumunda oy geçerli sayılacak.

BaÅŸka bir siyasi partinin veya bağımsız adayın alanına taÅŸmamak kaydıyla bir siyasi partinin alanına birden çok mühür basılması halinde de oy geçerli kabul edilecek.

Sandık kurulunca geçerli oy pusuları, tutanaklar, imzalı sayım ve döküm cetvelleri, geçersiz, itiraza uÄŸrayan oy pusulaları, kullanılmamış oy zarfları ve pusulalar ayrı ayrı paketlenecek, üyelerce imzalanıp mühürlenecek torbaya konularak tekrar mühürlenip, imzalanacak.

Hazırlanan mühürlü torba ve sadık kurulu mührü, en az iki üye tarafından en kısa zamanda ilçe seçim kurulu baÅŸkanına teslim edilecek. Ä°lçe seçim kurulu torbayı, tamamlanan sandık kurullarından aldıkları seçim sonuçlarını SEÇSÄ°S'te elektronik ortamda birleÅŸtirerek, il seçim kurulu baÅŸkanlıklarına ve siyasi partilere bildirecek.

Sandık kurulu iş ve işlemlerine itiraz

Sandık kurulu baÅŸkanlarının veya bu kurulların yaptıkları iÅŸlemlere, aldıkları tedbirlere, bunlara benzer sair iÅŸlemlerine veya herhangi bir kimsenin, 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'un koyduÄŸu yasaklara aykırı hareketlerine karşı sandık kurullarına ÅŸikayette bulunulabilecek.

Ayrıca, sandık kurullarının kararları, oyların sayım ve dökümü ile tutanakların düzenlenmesine iliÅŸkin iÅŸ ve iÅŸlemleri aleyhine, ilçe seçim kuruluna itiraz edilebilecek. Bu itirazlar, sandık sonuç tutanağının düzenlenip baÅŸkan ve üyeler tarafından imzalanmasına kadar sözle veya yazıyla, sandık kurulları vasıtasıyla yapılabileceÄŸi gibi oy verme gününden sonraki salı günü saat 15.00'e kadar doÄŸrudan ilçe seçim kurullarına yazılı olarak yapılabilecek.

Sandık başı iÅŸ ve iÅŸlemlerine karşı, ilçe seçim kuruluna itiraz edilebilmesi için, önce sandık kuruluna ÅŸikayet veya itirazda bulunulmuÅŸ olması ÅŸartı aranmayacak.

Ä°lçe seçim kurulları, itirazları en geç itirazın yapıldığı tarihten sonraki ikinci gün saat 17.00'ye kadar karara baÄŸlayacak.