Otizmli Eymen'in zorlu okul yolu

Okullar açılıp tüm öÄŸrenciler eÄŸitime baÅŸladığında onlar hâlâ otizmli oÄŸullarını kayıt edecek bir okul arıyorlardı. EÄŸitim yılı baÅŸlayalı yaklaşık bir ay oldu. Åžen ailesi yedi yaşındaki oÄŸulları Eymen Åžen’e 10 okuldan geri çevrildikten sonra bir okul bulabildi.

Yasalara, yönetmeliklere, artan okul ve sınıf  sayısına karşın otizmli çocuklar için okul bulmak hâlâ zor. Åžen ailesi tek örnek deÄŸil. Rakamlar bunun kanıtı. Türkiye’de 0-18 yaÅŸ arasında 350 bin otizmli çocuk var. Özel eÄŸitim sınıflarında okuyan ve akranları ile birlikte kaynaÅŸtırma eÄŸitimi alan çocukların sayısı sadece 4 bin 740.

 

 

Türkiye'de ayda 8, Avrupa'da 40 saat eÄŸitim

Otizm, doÄŸuÅŸtan gelen ve belirtileri yaÅŸamın ilk üç yılında ortaya çıkan nöro biyolojik tabanlı bir  geliÅŸimsel bozukluk. Otizm, çocukların sosyal iletiÅŸim, etkileÅŸim ve davranışlarını olumsuz olarak etkiliyor. Üç yaşından önce teÅŸhis ve yoÄŸun-kesintisiz davranışsal eÄŸitim aldığında çocuklar ilerleme gösterebiliyor. EÄŸitim, teÅŸhis alındıktan sonra rehabilitasyon merkezlerinde baÅŸlıyor. Devlet, bu merkezlerde ayda sekiz saat alınan özel eÄŸitimin parasını karşılıyor. Ancak sekiz saat otizmli çocukların ilerlemesi için yeterli deÄŸil. Avrupa ülkelerinde ve ABD'de verilen eÄŸitim ayda 40 saat. 

Çocuklar ilköÄŸretim çağına geldiklerinde ise, geliÅŸimleri uygunsa akranlarıyla genel eÄŸitim sınıflarında ‘kaynaÅŸtırma’ eÄŸitimi alabiliyorlar. KaynaÅŸtırmaya uygun deÄŸillerse her okulun bünyesinde engelli çocuklar için açılmak zorunda olan ‘özel eÄŸitim sınıflar’ında veya otizmli-zihinsel engelli çocuklara hizmet veren Özel EÄŸitim Uygulama Merkezlerine gidebiliyor. Lise kademesinde ise mesleki eÄŸitim verilen 'Özel EÄŸitim Ä°ÅŸ Uygulama' okulları var.

KaynaÅŸtırma eÄŸitimindeki otizmli yüzde 1,5

Yıllar içinde eÄŸitim alan engelli sayısı da artsa da, otizmli çocukların eÄŸitime ulaÅŸma oranları düÅŸük. TOHAD'ın (Toplumsal Haklar ve AraÅŸtırma DerneÄŸi)  Engelli Ä°zleme Raporu 2014 verilerine göre, Türkiye’de çeÅŸitli engel türlerinden 182 bin 917 öÄŸrenci ilk, orta okul ve lise düzeyinde kaynaÅŸtırma eÄŸitimi alıyor. Bu çocuklar içindeki otizmlilerin sayısı 2 bin 219. KaynaÅŸtırma eÄŸitim alan otizmli oranı yüzde 1,5 bile deÄŸil. Özel eÄŸitim  sınıflarında ise 32 bin 265 engelli öÄŸrenci eÄŸitim alıyor. Otizmlilerin bu öÄŸrenciler içindeki oranı da yüzde 9.

Ayrıca Özel EÄŸitim Uygulama Merkezlerinde ise yaklaşık 20 bin öÄŸrenci var. Ancak bu merkezlerde sadece otizmliler eÄŸitim almıyor. Zihinsel engelliler de burada eÄŸitim alıyor. EÄŸitim alan çocukların kaçının otizmli olduÄŸunu bilmek zor.

Okul bulma sıkıntısı yaÅŸayan çocuklardan biri de Antalya’da yaÅŸayan Eymen Åžen. Åžen ailesinin yaÅŸadıkları, otizmli çocukların alması gereken özel eÄŸitim terapilerinin yetersizliÄŸini, okul bulma ve kaliteli eÄŸitim alabilmenin zorluÄŸuna bir örnek. 

Antalya’da yaÅŸayan Åžen ailesi oÄŸulları Eymen üç yaşındayken otizm tanısını aldı. Baba Gökhan Åžen ve anne Zahide Åžen, o güne kadar sadece kelime olarak bildikleri otizm hakkında araÅŸtırmaya, okumaya baÅŸladı. Baba Gökhan Åžen, "Dünya bitmiÅŸti sanki bizim için. Toparlanma sürecine çabuk girmeye çalıştık ve zaman kaybetmek istemedik. OÄŸlumuza eÄŸitim aldırmaya baÅŸladık" diye konuÅŸuyor.

Pahalı eğitim aileleri zorluyor

Devletin ücretini karşıladığı özel eÄŸitim yetmeyeceÄŸi için aile oÄŸullarına daha yoÄŸun bir eÄŸitim aldırmak istedi. Ancak eÄŸitim pahalıydı. Aile tüm imkânlarını seferber etti. Bankalardan krediler çekti. Eymen’e, haftanın üç günü de kendileri özel eÄŸitim aldırıyor, bir gün eve gelen öÄŸretmenle bire bir evde çalışıyordu. Haftada bir ise duyu bütünleme terapisi alıyordu. Tüm bunların maliyeti bir sene önce 3 bin TL’yi buluyordu. Devlet dairesinde çalışan Baba Åžen ve iÅŸçi olan Anne Åžan'in aylık geliri ise 3 bin 750 TL idi. Åžen ailesinin, tüm maddi ÅŸartlarını zorlayarak giriÅŸtikleri bu mücadeleleri üç yıl sürebildi.

Rehabilitasyon saatleri artırılmalı

Baba Åžen, devletin karşıladığı özel eÄŸitim saatlerinin artırılması gerektiÄŸini vurguluyor:

"Otizmde yoÄŸun eÄŸitim çok önemli olduÄŸu için , 'Ä°flas ettiÄŸim güne kadar ne kadar çok eÄŸitim alırsa oÄŸlum o kadar iyi' dedim. BittiÄŸimiz noktaya bir yıl önce geldik. YoÄŸun eÄŸitim aldığı zaman pek çok ilerleme yaÅŸamıştık. Son bir yılda bazı gerilemeler oldu. Ä°cra uyarılarından, bankalarla görüÅŸmekten bıktım."

Eymen, bu arada ilkokul çağına geldi. Ailesi bu kez de kendi deyiÅŸiyle bugüne kadar pek çok otizmli çocuÄŸun yaÅŸadığı okul bulma sorunu ile karşı karşıya kaldı. Rehberlik AraÅŸtırma Merkezi, yedi yaşındaki Eymen’in ilkokulların bünyesindeki engelli çocukların eÄŸitim aldığı özel eÄŸitim sınıflarında okuyabilceÄŸi yönünde rapor verdi. Ellerinde raporları vardı ama okul bulmak kolay olmadı. Baba Åžen o süreci ÅŸöyle anlatıyor:

 

 

"Kibarca kovulduk"

"Evimize uzak olmasına karşın baÅŸka ilçelerde iki tane hafif otizmliler için özel eÄŸitim sınıfı var. Oraları aradık,  yer olmadığını söylediler. Rehberlik AraÅŸtırma Merkezi’nden 'Evinize yakın okullardan baÅŸlayın. Bulamazsanız ilçe milli eÄŸitim kuruluna baÅŸvurun' dediler. DolaÅŸmaya baÅŸladık. Kimi okullarda özel eÄŸitim sınıflarında öÄŸrenci sayısı az ama özel eÄŸitim öÄŸretmenliÄŸi mezunu branÅŸ öÄŸretmeni yoktu. ÖÄŸretmenler yetersizdi. Kimi okullarda ise 13 öÄŸrenciye bir öÄŸretmen düÅŸüyordu. Okullardan bazıları ilçe kuruluna giderek oÄŸluma okul bulmalarını istememizi söyledi. Yani bizi baÅŸlarından savdılar. Kibarca kovanlar, 'Sınıftaki öÄŸrenci sayımız çok, sizin çocuÄŸunuza faydamız olmaz' diyen okullar da oldu. ÖÄŸretmenler de haklı. Çocukların güvenliÄŸini saÄŸlamaktan eÄŸitim veremiyorlar. 6 okula gittik, sonuç alamadık. 4 okulu telefonla aradık ama onlardan da sonuç alamadık. Sadece otizmli çocukların gittiÄŸi okullar olan Otistik Çocuklar EÄŸitim Merkezi var ilimizde bir tane. Orası kendilerindeki çocukların orta ve ağır olduÄŸunu, bizim çocuÄŸumuzu reddetmeyeceklerini ama diÄŸer çocuklar arasında geriye gidebileceÄŸini söylediler. Biz de böyle bir ÅŸey istemedik. "

Åžen ailesi sonunda bir öÄŸretmenin çabasıyla okul bulabildi: 

"Vali Hüsnü TuÄŸlu Ä°lkokulu’nda iyi niyetli bir öÄŸretmene denk geldik. Üstelik özel eÄŸitim öÄŸretmenliÄŸi mezunuydu. Sınıfına 15 gün Eymen’i misafir olarak kabul edip, sınıftaki diÄŸer çocuklarla uyum saÄŸlayıp saÄŸlayamayacağını görmek istedi. Sonra da kabul etti. Sınıf Eymen ile yedi kiÅŸi oldu. Bir alan bir de alan dışı iki öÄŸretmen var sınıfta. Sınıfta hafif düzeydi zihinsel engelli çocuklar, down sendromlu bir çocuk da var."

Eymen'e burs lazım 

Eymen, 15 gündür okula gidiyor, öÄŸretmeni sınıfta diÄŸer öÄŸrencilerle ilgilenirken Eymen ile ilgilenecek bir 'gölge öÄŸretmen' olursa iyi olacağını söylediÄŸi için Åžen ailesi gölge öÄŸretmen bulmaya çalışıyor. Ancak o da ayrı bir masraf. Aileler gölge öÄŸretmenleri kendileri bulup, ücretlerini ödüyor. Gölge öÄŸretmen bulmak için araÅŸtırma yapan Åžen, "Bunun da piyasası oluÅŸmuÅŸ. 600, 800, 1000 TL’ye kadar  çıkıyor ücretler" diyor. Baba Åžen, bir yandan da çocuÄŸunun yeterli eÄŸitimi alabilmesi için burs bulmayı istiyor.

Åžen, okul ararken morallerinin bozulduÄŸunu, çocuklarının okuma yazmaya geçmesinden vazgeçip okullardan tek beklentilerinin sadece çocuklarının sosyalleÅŸmesi olduÄŸunu anlatıyor. 

Özel eÄŸitim öÄŸretmeni açığı çok

Åžen, özel eÄŸitim öÄŸretmen açığının çok fazla olduÄŸunu, farklı branÅŸlardan öÄŸretmenlerin hizmet içi eÄŸitimlerle bu alanda çalışmasının yetmediÄŸini vurguluyor. Åžen'in sözünü ettiÄŸini öÄŸretmen açığı rakamlara da yansıyor. Sadece otizmlilere deÄŸil tüm engellilere eÄŸitim verecek özel eÄŸitim öÄŸretmen açığı 11 bin. Oysa her yıl üniversitelerden sadece 1300 öÄŸretmen mezun oluyor.

Åžen, pek çok alanda yaÅŸanan sorunların çözümü için üç yıl önce açıklanan ama hayata geçmeyen Otizm Eylem Planı’nın da bir an önce uygulanmasını istiyor:

"Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı baÅŸta olmak üzere Milli EÄŸitim Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik, Gençlik ve Spor Bakanlıkları, YÖK tarafından hayata geçirilmesi gereken Otizm Eylem Planı'nda hiçbir geliÅŸme yok. Dönemin BaÅŸbakanı Recep Tayyip ErdoÄŸan da bizzat takipçisi ve destekçisi olacağını söylemiÅŸti."