'Rohingya Müslümanları kimin umurunda?'

Suu Kyi ülkenin güneyindeki Budist ÅŸehri Rakhine'ye seçim ziyareti düzenlerken Muhammed Allam, baÅŸkent Sittwe'nin eteklerinde bulunan mülteci kampında ÅŸunları söylüyordu: “Sittwe'de iyi bir iÅŸim vardı; dükkanım vardı. Ama çıkan çatışmalardan sonra bu kampta yaÅŸamaya baÅŸladım”.

Rohingyalı mazlum diÄŸer 140 bin Müslüman gibi Allam da, 2012 yılında Rakhine'de patlak veren etnik ayaklanmalar yüzünden mülteci kamplarından birine sığınmak zorunda kaldı. Allam o günden bu yana ailesinin sekiz ferdi ile beraber 9 metre karelik bir odada yaÅŸamakta. 40'lı yaÅŸlarında olan Allam “Ä°nsan olan bu gibi bir yerde yaÅŸayamaz” diyor. Sıcaktan barakaların içinde oturamadıklarını, bu kampta çok sayıda hastalığın kol gezdiÄŸini söyleyen Allam ekliyor “Kendimi cehennemde yaşıyor gibi hissediyorum”.

Myanmar'ın ilk demokratik seçimi, uzun yıllar süren askeri idarenin ardından 8 Kasım'da gerçekleÅŸtirilecek. Aung San Suu Kyi'nin partisi Ulusal Demokrasi Partisi'nin kazanması muhtemel görülüyor. Parti 1990'da katıldığı seçimde meclisteki koltukların yüzde 80'ini kazanmıştı. Ancak askeri cunta bu sonuçları kabul etmemiÅŸ ve Suu Kyi'i ev hapsine almıştı. Hükümet 2010 yılında Kyi'yi salarak demokratikleÅŸtiÄŸini göstermek istemiÅŸti. Suu Kyi ülkenin hâlâ en popüler siyasi figürü. Seçim kampanyasına baÅŸladığı günden beri binlerce destekçisi meydanları doldurmakta.

Kyi'nin Rakhine'de düzenlediÄŸi miting diÄŸerlerinden farklıydı. Kalabalıklar yine oradaydı ancak Kyi'nin etrafında 1000'den fazla koruma vardı. Kyi, bir Budist katılımcının “Ä°ktidara geldiÄŸiniz takdirde Müslümanların Myanmar'da yönetimi ele geçirmesine izin verecek misiniz?” sorusuna sinirli bir ÅŸekilde cevap verdi. Bu soru “Irksal ve dini ayrışmayı kışkırtır” dedi.

Rakhine, 3.2 milyonluk nüfusu ile Bengay Körfezi'ne kıyısı olan bir ÅŸehirdir. Rakhine, diÄŸer Müslümanlarla birlikte ÅŸehir nüfusunun yüzde otuzunu oluÅŸturan Rohingyalı Müslümanlar ile Rakhinalı Budistler arasında yoÄŸun çatışmalara sahne oldu. Çatışmalar 2012 yılında Rohingyalı Müslümanlar ile Budistler arasında, 10 Müslüman'ın Rakhineli Budistler tarafından öldürülmesi ile baÅŸladı. Çıkan karmaÅŸa sırasında 88 insan hayatını kaybederken 2.500 kiÅŸinin evi ateÅŸe verildi.

Her iki tarafın da maddi manevi kayıpları olsa da çatışmalardan en kötü etkilenen taraf Rohingyalı Müslümanlar oldu. 2012 yılı sonunda yerel hükümet, Rohingyalı Müslümanların çoÄŸunu ÅŸehrin kuzey sınırında bulunan mülteci kamplarına ve izole edilmiÅŸ köylere göç etmeye zorladı. Myanmar hükümeti Rohingyalıların hareket özgürlüÄŸüne ve temel insani haklarına kısıtlamalar getirdi: anneler ve babalar iÅŸlerine, çocuklar okullarına gidemedi ve hastalar ilaç bulamadı. Åžartlar daha dayanılmaz hale gelirken, son bir yıl içinde, on binlerce Rohingyalı Müslüman bölgeyi terketti. BirçoÄŸu korkunç ÅŸartlar ve çok riskli yolculuklarla kalabalık balıkçı tekneleri ile Tayland ya da Malezya'ya kaçmaya çalıştı. Yüzlercesi bu yolculuk sırasında hayatını kaybetti. 2015 yılı başında hükümet Rohingyalı Müslümanlardan kimlik kartlarını aldı, onları devletsiz bıraktı. Böylece onların Kasım seçimlerinde oy kullanmasına engel oldu.

Allam hükümetin bu haraketine çok sinirli olduÄŸunu söyledi. 2010 yılındaki seçimlerden bahsederek “ Son seçimlerde yer alabilir ve oy kullanabilirdik” dedi ve ekledi “ Bu kez haklarımızı talep ettiÄŸimiz için seçime dahil edilmiyoruz”.

Suu Kyi, seçim kampanyasında Rohingyalılardan bahsetmediÄŸi için uluslararası camiadan yoÄŸun eleÅŸtiri aldı. Mayıs ayı sonunda Dalai Lama, Kyi'ye sorunu çözmesi için çaÄŸrıda bulunurken Eylül ayı sonunda da BM Genel Sekreteri Ban Ki-Moon Rohingya kamplarındaki ÅŸartlardan dolayı “dehÅŸete kapıldığı”nı söyledi. Kyi ise saÄŸcı Budist destekçilerini yabancılaÅŸtırmamak için “Rohingya” kelimesini açık bir biçimde kullanmayı reddediyor. Kyi bunun yerine Rohingyalılardan “Bengalliler” olarak bahsediyor. Bengalliler ifadesi ile onları Burmalı deÄŸil de BangladeÅŸli olduÄŸunu vurguluyor ve onların “yardım kampları”nda yaÅŸayan yasa dışı göçmenler olduÄŸunu belirtmek istiyor. 
Rohingyalılardan bazıları Kyi'nin Budistlerin oyunu kaybetmemek için kendilerinden bahsetmediÄŸini ancak seçimlerden sonra durumun deÄŸiÅŸeceÄŸini düÅŸünüyor. Ancak Rohingyalıların büyük kısmı bu kadar affedici deÄŸil. BaÅŸken Sittwe yakınlarında bir getto olan Aung Mingalar'da yaÅŸayanlar Kyi'ye tepki duyanlardan. Burada yaÅŸayan yüzlerce aile 2012 olaylarından önce Rakhine'de yaÅŸamaktaydı. 27 yaşındaki Khin Khin 2012'den önce karides fabrikasında çalışıyordu. “Åžimdi buradayım ve yiyecek ekmeÄŸim yok” diyen Khin “Umudumuz var, ancak 3 yıl geçti bir deÄŸiÅŸiklik olmadı. Barış içinde yaÅŸamak istiyoruz. Özgür bir biçimde dışarı çıkmak istiyoruz” diye ekledi.

2012 yılındaki olaylarda Sittwe'deki medresesinin ateÅŸe verildiÄŸini gören 38 yaşındaki imam Zaw Zaw, eÄŸer Kyi iktidara gelirse Rohingyalı Müslümanların ihtiyaçlarını karşılayabilecek mi diye soruyor. 

Seçim sonuçları her ne olursa olsun Rohingyalı Müslümanlar Rakhinelilere karşı yoÄŸun bir güvensizlik taşıyor. Budist komÅŸuları hakkında soru yöneltildiÄŸinde yüzleri hemen deÄŸiÅŸiyor. Mülteci kampında yaÅŸayan 30 yaşındaki CemiÅŸ “Bana saldırdıkları aklıma geldikçe sinirleniyorum” diyor ve ekliyor “Birlikte yaÅŸabilir miyiz bilmiyorum. Rakhinelilere güvenmiyorum”. 
 

Aslı foreignpolicy.com sitesinde yayımlanan haber, Melahat Kemal tarafından TIMETURK.COM için Türkçe'ye çevrilmiÅŸtir.