20'nci yüzyılın 'Bilge Kral'ı Aliya

8 AÄŸustos 1925'te doÄŸan‘Bilge Kral’ Aliya Ä°zzetbegoviç, Ä°slami hassasiyetlere sahip bir aile ortamında yetiÅŸti. Lise döneminde Ä°slami konulara ilgisi ile Mladi Muslumani (Müslüman Gençler Kulübü)  adındaki bir fikir örgütüne üye olmuÅŸtu. Buraya üye olduÄŸunda henüz 15 yaşındaydı. Ä°slami konuların tartışıldığı fikir teatilerinin yapıldığı bu örgüt kısa süre içinde eÄŸitim ve hayır faaliyetlerine de öncülük etmeye baÅŸlamıştı.

Bu tarihlerde Sırp çentikleri ( Komünistler ) ile Hırvat UstaÅŸaları ( Hırvat Milliyetçileri ) ülke yönetimi için çatışma halindeydiler. Müslüman BoÅŸnaklar bu iki grup arasındaki çatışmalara girmediler. Ancak 1945 Nisanında komünistler Bosna’ya girdiler. Ülke yönetimi Tito’nun eline geçti. Tito yönetiminin birincil düÅŸmanı Hırvat UstaÅŸaları idi ancak bununla beraber komünizm karşıtı olan ve Müslüman kimliÄŸi ile varlığını devam ettiren BoÅŸnaklardı. Tito partizanlara karşı muhalefet örgütlemek ve Sovyet karşıtı propaganda yapmak iddiaları ile Müslüman gençlerin faaliyetlerini yasaklayarak üyelerini tutuklattı. Bu tutuklananlardan biri de Aliya Ä°zzetbegoviç’ti. Tutuklanan Aliya Ä°zzetbegoviç  5 yıl hapse mahkum edildi.Bu onun hapishane ile ilk tanışmasıydı ancak son deÄŸildi.

Tito’nun komünist rejiminin yoÄŸun baskıları BoÅŸnak Müslümanların kimliÄŸini yok etmek için uyguladığı politikalara karşın Aliya Ä°zzetbegoviç Ä°slami konular üzerine kafa yormaya Ä°slam dünyasının yaÅŸadığı problemlere karşı fikirler üretmekteydi. 1970 yılında Müslümanların mevcut durumunu göz önüne alarak ‘Ä°slam Bildirisi’ni yayınladı. Bu bildiri Ä°slam dünyasına bir çaÄŸrı niteliÄŸindeydi. Ä°zzetbegoviç Müslümanlara, yeniden uyanış ve diriliÅŸin saÄŸlanması için Müslümanların Ä°slam’da ÅŸuurlanması gerektiÄŸini ifade ediyordu. Bu bildiri Yugoslavya’da olduÄŸu gibi Ä°slam dünyasında da büyük yankı uyandırdı.

1980 yılında Tito ölmüÅŸtü. CumhurbaÅŸkanlığı konusunda çıkan anlaÅŸmazlık üzerine her federal eyaletin birer yıl süreyle cumhurbaÅŸkanlığı görevini üstlenmesi kararlaÅŸtırılmıştı. Bu geliÅŸme ülkede kısmen özgürlük ortamının geniÅŸlemesine sebep olmuÅŸtu. Ä°ÅŸte bu geliÅŸmelerin ardından 1983 yılında Aliya Ä°zzetbegoviç Ä°slami Manifesto adlı kitabının yayınlandı. Ancak bu kitap onun için yeni bir süreci baÅŸlatıyordu. Dönemin yönetimi Ä°zzetbegoviç’i Avrupa’da radikal bir Ä°slam cumhuriyeti kurmaya çalışmakla suçlayarak 14 yıl hapse mahkum etti. Ancak onun bu mahkumiyeti kitabının tüm Ä°slam dünyasında daha geniÅŸ kitlelere ulaÅŸmasına sebep oldu.

Aliya Ä°zzetbegoviç 1988 yılında af yasası ile serbest kalırken aynı zamanda komünist rejimler çöküÅŸ dönemine girmiÅŸti. Ä°zzetbegoviç, Yugoslavya’nın da dağılacağını tahmin etmekteydi. Federal devletlerde bağımsızlık yanlısı fikirler günden güne güç kazanıyordu. Ä°ÅŸte bu günlerde Aliya Ä°zzetbegoviç de Bosna-Hersek Özerk Cumhuriyeti’nde Demokratik Eylem Partisi (SDA) adında bir siyasi parti kurdu. SDA 5 Aralık 1990 tarihinde Bosna Hersek’te yapılan seçimlere kazandı. Bu seçim sonuçlarının ardından Aliya Ä°zzetbegoviç CumhurbaÅŸkanı oldu. Federal devletlerde yaygınlaÅŸan bağımsızlık yanlısı fikirler 1990’ların başında bağımsızlık hareketine dönüÅŸtü.1990 yılında Sosyalist Federal Cumhuriyetinin üye devletleri birbiri ardına bağımsızlıklarını ilan ettiler. Ä°zzetbegoviç de 1 Mart 1992 yılında ülkesinde yaptığı referandumda bağımsızlık kararını halkın onayına sundu. Bosna hersek vatandaÅŸlarının büyük kısmının bağımsızlık yönünde verdiÄŸi oyların neticesinde Bosna Hersek bağımsızlığını ilan etti. Bu geliÅŸme üzerine Sırplar ve Hırvatlar beraber hareket ederek Bosna-Hersek’i iÅŸgal etmeye baÅŸladılar. Sırp ve Hırvat güçleri dünyanın gözü önünde yüz binlerce insanı kadın çocuk demeden katlettiler, yüz binlercesine tecavüz ettiler. Avrupa’nın ortasında yaÅŸanan bu vahÅŸete Avrupa ve Amerika sessiz kaldılar.Ä°slam dünyasında geniÅŸ halk kitleleri protesto gösterileri yaparken yönetimlerin ise sesi yeterli derecede çıkmadı,yeterli tepki gösterilmedi.  Avrupa’nın ortasında soykırıma maruz kalmaya baÅŸlayan Bosna halkının önünde pek bir seçenek yoktu.

Aliya Ä°zzetbegoviç ise 4 yıl süren bu vahÅŸi savaÅŸta halkının liderliÄŸini büyük bir cesaretle, azimle yürüttü. Saraybosna bombalanırken burayı terk etmedi. Askerleri ile beraber siperde bulundu, sığınaklarda yaÅŸadı. Ordunun başında cephede mücadele etti.Bir taraftan da barışın mücadelesini vererek diplomatik iliÅŸkileri yürüttü. 1995 yılında Amerika’da imzaladığı Dayton antlaÅŸması ile ülkesinin yaÅŸadığı vahÅŸi iÅŸgali sonlandırdı. Bosna halkı yaklaşık 200 bin ÅŸehidin ardından özgürlüÄŸüne böylece kavuÅŸtu. Dayton antlaÅŸmasına göre Bosna Hersek’te yapılan seçimlerde Aliya Ä°zzetbegoviç ikinci kez cumhurbaÅŸkanı seçildi. Ä°zzetbegoviç 1998 yılına kadar cumhurbaÅŸkanlığı görevini yürüttü.

Aliya, 19 Ekim 2003 günü vefat etti.