Kuzey Irak'ta kriz derinleÅŸiyor

IŞİD’e karşı mücadele etmeye çalışan ve ağır bir ekonomik kriz geçiren Irak Kürdistan Özerk Yönetimi parçalanma yolunda.

Ekim ayı başında maaÅŸların ödenmemesini protesto eden gösterilerin giderek ÅŸiddet eylemlerine dönüÅŸmesi, zaten var olan siyasal krizi daha da derinleÅŸtirdi.

Krizde, Batı ve Türkiye ile birlikte hareket eden KDP'nin gücünü kırmak isteyen Ä°ran'ın da etkisi var. 

Kriz yeni bir evrede

Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi BaÅŸkanı Mesut Barzani’nin görev süresi bu AÄŸustos ayında dolmuÅŸ, ancak bölgede seçimler yapılamamıştı. Barzani’nin partisi Irak Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) Barzani’nin görev süresinin uzatılmasından yanaydı. Ancak Ä°ran destekli muhalefet partileri Kürdistan Yurtseverler BirliÄŸi (KYB) ve Kuzey Irak’ta parlamenter sisteme geçilmesini savunan Gorran Haraketi, otoriter olmakla itham ettikleri Barzani’nin görev süresi uzatılsa bile yetkilerinin kısıtlanmasını istiyordu. Soruna Parlamento’da çözüm bulunamamış ve siyasi partilerinin kendi aralarında yapacakları görüÅŸmelerde bir uzlaÅŸmaya varılması kararlaÅŸtırılmıştı.

Ancak Ekim ayında Kürdistan Yurtseverler BirliÄŸi (KYB) ve Gorran Hareketi'nin güçlü olduÄŸu Süleymaniye'de protestolar baÅŸladı. Protestolarda ÅŸimdiye kadar beÅŸ kiÅŸi öldü, iki yüze yakın kiÅŸi de yaralandı. KDP’nin bazı ofis binalarına yönelik saldırılar düzenlendi.

KDP bu gösterilerin arkasında Gorran Hareketi’nin olduÄŸunu düÅŸünüyor.

'KDP darbe yaptı'

KDP Dış iliÅŸkiler sorumlusu Hemin Hawrami, 11 Ekim’de Twitter'da yazdığı mesajda, Gorran Hareketi'nin hükümetin kurucu anlaÅŸmasına uymadığını ve Kürt Bölgesel Yönetimi’ne karşı hareket ettiÄŸini savundu. Gorran Hareketi’ni ayaklanma çıkarmakla suçladı ve artık hükümette istenmediÄŸini yazdı.

Irak Kürdistan Parlamento BaÅŸkanı Gorran Hareketi’nden Yusuf Muhammet, 12 Ekim 2015 tarihinde Parlamento’nun olduÄŸu Erbil bölgesine KDP yetkilileri tarafından sokulmadı. Gorran bu engellemeyi sivil güçlere yönelik bir darbe olarak nitelendirdi. KDP, Gorran Hareketine yakın bazı medya kuruluÅŸlarının Erbil ve Duhok ofislerini de kapattı.

Son olarak, bölgesel yönetimin baÅŸbakanı Neçirvan Barzani,  hükümetteki 4 Gorranlı bakanı azletti.

Parlamento BaÅŸkanı Muhammet’in danışmanlarından Dr. Serdar Aziz, konuyla ilgili sorularımızı yanıtlarken, Kürt partilerinin yönetimlerine havale edilen baÅŸkanlık krizi çerçevesindeki sorunun çözümü gecikince halkın inisiyatifi eline aldığını iddia etti:

“Barzani bütün meÅŸruluÄŸunu kaybetti. OlaÄŸanüstü bir durum yaratarak mesele oldu bittiye getirilmek isteniyor.”

Fiili olarak bölünmüÅŸlük

Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi fiili olarak uzun bir süreden beri de ikiye bölünmüÅŸ durumda. Barzani’nin partisi KDP, Erbil ve Duhok bölgesinde hakim. Kürdistan Yurtseverler BirliÄŸi (KYB) ve Gorran Hareketi ise Süleymaniye bölgesinde. Ülkedeki peÅŸmerge güçlerini birleÅŸtirme çabalarına raÄŸmen, peÅŸmerge güçlerinin de parti baÄŸlılıkları var.

Bölgeyi bütün partilerin katıldığı bir hükümet idare ediyordu ancak, düne kadar hükümette dört bakanlıkla temsil edilen Gorran Hareketi, güç paylaşımının yeniden yapılmasını istiyor. KYB de, Gorran hareketine destek veriyor.

Bölgesel Yönetimi'nin istihbarat baÅŸkanı Masrour Barzani de, Süleymaniye'de KDP ofislerine yönelik saldırılarla ilgili olarak 10 Ekim'de attığı tweet'te, "Süleymaniye'deki yetkililer, KDP üyelerinin ve mallarının korunmasındaki baÅŸarısızlıkta baÅŸ sorumludur" diyerek bu fiili bölünmeye dikkat çekti.

Parçalanma yolunda

Gorran Hareketinden Dr. Serdar Aziz de bölgenin fiili olarak bölündüÄŸünü ancak bu bölünmeye karşı olduklarını ifade etti:

"Biz bölünme deÄŸil, her ÅŸeyin merkezî yönetim elinde toplanmasına karşıyız. Irak Kürdistanı farklı bölgelerinin kendi sorunlarını çözmede daha fazla inisiyatif kullanabileceÄŸi ademi merkeziyetçi bir yapıyla yönetilmeli."

Irak Türkmen Cephesi'nin Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Parlamentosu milletvekili Aydın Maruf da, bölgedeki fiili bölünmenin parçalanmaya doÄŸru gittiÄŸinden endiÅŸe edenlerden:

"Åžimdi, 'Madem Parlamento BaÅŸkanı Erbil'e sokulmuyor, o zaman Süleymani'ye de toplanırız' demeye baÅŸladı muhalefet partileri. Bu yirmi seneden beri burada var olan fiili bölünmeyi bir adım öteye taşıyabilir. Bu durum elbette bölgenin zararına bir durum. Biz Türkmen Cephesi olarak buna karşıyız ve tarafları sakin olmaya çağırıyoruz."

Ä°ran etkisi

Ahi Evran Üniversitesi Uluslararası Ä°liÅŸkiler Bölümü ÖÄŸretim Üyesi ve 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü OrtadoÄŸu ve Afrika Masası BaÅŸkanı Serhat Erkmen de Irak Kürdistanı’nın parçalanma yolunda olduÄŸunu söyledi. Erkmen, devam eden, gittikçe derinleÅŸerek parçalanmaya doÄŸru yaklaÅŸan siyasal krizde Ä°ran etkisine de dikkat çekiyor. Ona göre Ä°ran, Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’ndeki etkisini arttırmak istiyor, çünkü Barzani Batı ve Türkiye eksenli bir politika istiyor:

“Fakat Ä°ran bunu, Kürt Bölgesel Yönetimi’nde kiÅŸisel gücü çok fazla olan Mesut Barzani baÅŸkan olduÄŸu sürece yapamaz. En azından onun yetkilerinin kısıtlanmasını istiyor. Ancak bölgesel yönetimin parçalanması durumunda da, Süleymaniye ve civarındaki etkisini arttırsa bile, bölgenin genelindeki etkisini arttıramaz. O yüzden de asıl hedefledikleri bir bölünme ya da BaÅŸkan Barzani’nin kendisi deÄŸil, onun yetkilerinin kısıtlanması.”

Erkmen’e göre, ÅŸu anda Türkiye’de güçlü bir hükümet olmaması da Barzani açısından meseleyi zorlaÅŸtırıyor çünkü bu durum Türkiye’nin dengeleyici etkisinin azalmasına yol açıyor.

Gösterilerde PKK yanlısı sloganlar

Öte yandan KDP’ye yakınlığıyla bilinen Rudaw haber ajansı, gösterilerde PKK yanlısı sloganlar atıldığını da duyurdu.

Dr. Aziz ise,  PKK yanlısı sloganlar atıldığının farkında olmadığını ancak atılmışsa da ÅŸaşırmayacağını söyledi:

“Bireysel anlamda PKK’yı destekleyenler de bu gösterilere katılmış olabilir. Ama bizim içinde bulunduÄŸumuz krizle ilgili PKK’nın yapacağı bir ÅŸey yok. Resmi olarak, bu sorunun bir parçası deÄŸiller.”

Gorran Hareketi ve KYB’nin PKK ile yakın baÄŸları var. Irak Kürtleri arasındaki ideolojik nüfuz kurmak için PKK, Gorran ve KYB, daha geleneksel bir yapıyı savunan ve Türkiye’ye yakın KDP ile mücadele ediyor. Gorran Hareketi ve KYB, Barzani’yi otoriter olmakla suçluyor.

Ekonomik kriz derinleÅŸti

Bölgede yaÅŸanan ekonomik kriz, siyasi krizi de derinleÅŸtiriyor. BaÄŸdat yönetiminin, Kuzey Irak’a bütçeden ayırmasını gereken parayı ödemeyi geciktirmesi bölgedeki ekonomik krizin ana nedenlerinden biri. Irak merkezî hükümeti bütçe payı göndermediÄŸi için maaÅŸların ödenmesi gecikmeli olarak yapılabiliyor. Bu durum da bütün sektörleri etkiliyor.

AÄŸustos ayında PKK’nın Kerkük-Ceyhan boru hattında düzenlediÄŸi saldırı Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin petrol satışını sekteye uÄŸratmıştı. Bölgesel Yönetim, petrol sattıkça gelir elde edebiliyor. Dünya piyasalarında petrol fiyatlarının düÅŸmesi, gelirlerin düÅŸüÅŸünün baÅŸka bir nedeni.

Kaynak: Al Jazeera