Tarihin Ölümle Sonuçlanmış Deneylerinden: Sahte Anne Deneyi

Anne beslenme ihtiyacını karşılayan kiÅŸi midir? 1905 Iowa doÄŸumlu, psikoloji tarihine yaptığı etik açıdan oldukça tartışmalı deneylerle adını yazdırmayı baÅŸarmış bir psikologdur Harlow. GeliÅŸim psikologları uzun yıllar bebeÄŸin baÄŸlanacağı kiÅŸinin, onun beslenme ihtiyacını karşılayan kiÅŸi olacağı fikrine odaklanmış. Yani çocuÄŸun, kendisini doyuran kiÅŸiye karşı baÄŸlılık geliÅŸtirdiÄŸini düÅŸünmüÅŸler. Ancak; 1971 yılında Harry Harlow'un maymunlarla yaptığı bir çalışma, süregelen bu fikri yıkıma uÄŸratıyor. Harlow sadece beslenmenin baÄŸlanmayı açıklamak için yetersiz kalacağı düÅŸüncesinde idi. Nitekim çalıştığı laboratuvardaki Resus maymunları ile yaptığı gözlemler bunu doÄŸrular nitelikteydi. Deney baÅŸlıyor.. Yeni doÄŸmuÅŸ ve doÄŸumdan sonra annesinden ayrılmış bebek maymunlar kafeslerinin altına serilen yumuÅŸak havluya karşı tıpkı insan bebeklerinin oyuncak ayılarına beslediÄŸi gibi bir sevgi besliyordu. Harlow, bu gözlemleri sonucunda bir takım deneyler yürütmeye karar verdi.  Deneyde iki çeÅŸit “vekil anne” vardı. Biri tel ve metalden yapılma, soÄŸuk, sert, metal tek bir göÄŸse sahip, ancak bu tek göÄŸsünden süt verebilen bir anne; diÄŸeri ise süt vermeyen ama yumuÅŸak peluÅŸtan yapılmış, “sıcak anne”. Yeni doÄŸmuÅŸ maymunlar biyolojik annelerinden ayrılarak bu iki yapay annenin olduÄŸu kafese konuldu. Literatürde kabul görmüÅŸ teorilere göre yavrular süt verebilen anneyi kendi anneleri gibi görmeliydi, ne de olsa anne-bebek bağı açlık-susuzluk dürtüsünden kaynaklanan bir ihtiyaçtan doÄŸuyordu.  BaÅŸlangıçta yeni doÄŸan maymunlar her iki vekil anneyle de ilgilenmeyerek çığlık çığlığa ve çaresizlik içinde gerçek annelerini aradılar. Ancak bir süre sonra acıktılar ve metalden yapılma, süt veren anneye sokularak karınlarını doyurdular. Ne var ki, süt veren “vekil anne” ile baÄŸ kuramayacak kadar kısa sürdü bu yakınlık, çünkü uyumak için, ya da sadece kucağına oturmak için peluÅŸtan yapılma vekil anneye sokuldular. Bebekler yalnızca sütle yaÅŸayamaz, diyordu Harlow. Birkaç gün sonra, metalden yapılma vekil anneye sadece acıktıklarında yaklaÅŸtılar ve karınlarını doyurur doyurmaz da peluÅŸtan yapılma vekil annenin yanına giderek tüm zamanlarını orda geçirmeye baÅŸladılar. Sonuçlar Harlow'un beklediÄŸi yöndeydi.  “Bebekler yalnızca sütle yaÅŸayamaz” diyordu Harlow, “Bu beklediÄŸim sonuçtu, emzirmenin önemini göz ardı etmiyoruz ama anne-bebek arasında kurulan bağı açıklamak için yetersiz kalıyor, bu baÄŸ ancak anne ve bebeÄŸin yakın bedensel temas kurmasıyla saÄŸlanabilir.”  Kısacası, Harlow, sevginin-baÄŸlanmanın tat alma deÄŸil dokunma duyusuyla ilgili olduÄŸunu vurguluyordu. Deney çeÅŸitlendiriliyor.. Deneyi çeÅŸitlendirmeye karar veren Harlow, ortama bir korku nesnesi eklediÄŸinde bebek maymunların tepkisi ölçtü. Maymunların çok büyük bir bölümü korkuyla peluÅŸtan anneye sarıldı. Bunun üzerine baÄŸlanma ihtiyacının yanında annesel güvenin önemine de vurgu yaptı ve baÅŸka bir varyasyon olarak bebek maymunları, çeÅŸitli uyaranların olduÄŸu 12 metrekarelik bir odaya yerleÅŸtirdi.  PeluÅŸ anneyle odada yalnız kalan maymunlar, ilk etapta korkup vekil annenin yanından ayrılmasalar da daha sonradan etrafı keÅŸfe çıkıyolardı, odada tek başına bırakılan bebek maymunlar ise parmaklarını emiyor, yere kapanıyor ve saldırgan davranışlar göstererek aÄŸlıyorlardı. Zorla anne yapılan maymunlar ya bebeklerini öldürdü ya da.. Deneylere maruz kalan bebek maymunlar ergenliÄŸe girdiklerinde diÄŸer maymunlarla çiftleÅŸmeyi reddetti ve anti-sosyal davranışlar sergilemeye baÅŸladı. Nadiren ve zorla da olsa çiftleÅŸip doÄŸum yapan anneler ise ya bebeklerini öldürdü ya da düzgün bir ÅŸekilde bakım saÄŸlayamadıkları için bebekler kendiliÄŸinden öldü.  Çok az bir kısmı ise yeterli düzeyde annelik yapabilmiÅŸti. Deney’e tepkiler geliyor. Tüm bunların dışında Harlow'un etik açıdan çok fazla eleÅŸtirilmesinin sebeplerinden biri de sosyal izalosyon deneylerinde izole ettiÄŸi maymunların pek çoÄŸunun depresyona girip kendilerini dış dünyaya kapatarak bir nevi intahara giriÅŸmeleriydi. Tüm eleÅŸtirilere raÄŸmen Harlow'un "maymunları nasıl sevebilirsiniz ki" ÅŸeklindeki söylemi ise hayvan derneklerinin ayaklanmasına sebep olmuÅŸ ve daha sonrasında hayvan deneylerine belli bir takım etik kısıtlamalar konmuÅŸtur. Ä°stanbul Times Haber Ajansı ( Ä°THA)

Ä°stanbul Times Haber Merkezi Haber

ihttp://www.istanbultimes.com.tr/yasam/tarihin-olumle-sonuclanmis-deneylerinden-sahte-anne-deneyi-h33299.html

Ä°stanbul Times Haber Merkezi