Türkiye'nin 'bayram' ekonomisi

Milliyet Gazetesi Ekonomi yazarı Güngör Uras, bugünkü "Nerede o hareketli bereketli bayramlar!" baÅŸlıklı yazısında günümüzde bayram alışkanlıklarında deÄŸiÅŸiklikler yaÅŸandığını belirterek, bayramlık giyim eÅŸyası ve ikramlık alımında gevÅŸeme olduÄŸunu, canlılığın turizmde yaÅŸandığını söyledi. Uras, “Kurbanlıkların toplam parasal deÄŸerinin 5-6 milyar TL dolayında olduÄŸu tahmin ediliyor” dedi.

Ä°ÅŸte Güngör Uras'ın yazısından bir bölüm:

Bayram dönemlerinde ‘hayvancılık' ve ‘ticaret' sektöründe hareket yaÅŸanır. Günümüzde bayramlık giyim eÅŸyası ve ikramlık alımı alışkanlığında bir gevÅŸeme var. Artık canlılık ‘turizmde' yaÅŸanır oldu.

Bugün bayram. Kurban Bayramı ekonomiye hareket getirir. Öncelikle hayvancılık sektörüne ardından da ticaret sektörüne “bereket” getirir.

Kurbanlık hayvan talebi, tüm hayvancılık sektörü için ve de özellikle DoÄŸu ve GüneydoÄŸu Anadolu'daki hayvan yetiÅŸtiricileri için büyük önem taşır. Hayvan yetiÅŸtiricileri bütün yıl Kurban Bayramı'nı bekler. Kurban Bayramı'nda iyi satış yapabilme ümidiyle yaÅŸar.

Günümüzde “bayramlık” giyim eÅŸyası alımı alışkanlığında gevÅŸeme var. Eskiden bayramlar ailelerin, giyim eÅŸyası alımı için bir vesile teÅŸkil ederdi. Hatta evlerin mobilyaları, perdeleri bile yenilenecek ise bayram öncesi yenilenirdi. Bayram süresince misafirlere ikram için alımlar yapılırdı. Eski yoÄŸunlukta alışveriÅŸ olmasa da bu alışkanlık devam ediyor.

Ama eskiden olmayan bir ekonomik hareket ortaya çıktı:

“Bayramlar turizm sektöründe canlanmaya neden oluyor. UlaÅŸtırma kesimi, oteller, seyahat acenteleri bayram dönemlerinde “iÅŸ yapıyor”.

Bayramın ilk 3 günü boyunca yaklaşık 2.3 milyon küçükbaÅŸ, 850 bin büyükbaÅŸ hayvan kesilecek. Bu yıl canlı küçükbaÅŸ ve büyükbaÅŸ hayvanın kilosu 15 TL dolayında. KüçükbaÅŸlar 750-1.000 TL arasında satılıyor. BüyükbaÅŸların satış fiyatı 6-7 bin TL'den baÅŸlıyor. Kurbanlıkların toplam parasal deÄŸerinin 5-6 milyar TL dolayında olduÄŸu tahmin ediliyor.

Son 5 yılda hayvan varlığımız 38 milyondan 56 milyona yükseldi. BüyükbaÅŸ hayvan sayısı 10 milyondan 15 milyona, koyun sayısı 22 milyondan 31 milyona çıktı. 10 milyon keçimiz var.

Her kurban bayramı öncesi canlı hayvan fiyatları yükselir, canlı hayvan ithalatı gündeme gelir. Bu yıl satılan kurbanlıklar içeride yetiÅŸtirilen büyükbaÅŸlar ile içeride yetiÅŸtirilen koyunlar.

Koyuna talep büyük

Bizde genelde kurbanlık alınırken koyun tercih ediliyor. Büyükbaşın fiyatı yüksek, kurban etinin paylaşımı zor. Kanunla hayvan ve hayvan maddelerinin yurtiçinde nakli, satışı, kesimi belli bir düzen altına alınmıştır. SaÄŸlık kontrolünden geçirilmemiÅŸ hayvan kesilemez. Kesimden sonra da veteriner kontrolü yapılır. Bayramlarda bu denetim yapılamıyor. Kurbanlık koyunların naklinde, satışında kontrol yok. Kurbanlık satın alırken dikkatli olmak gerekiyor.

3.5 milyonluk bayram seyahati

Türkiye Ä°statistik Kurumu'nun (TÜÄ°K) iç seyahat istatistiklerine göre, geçen yıl Ramazan ve Kurban Bayramları ile deniz turizminin en yoÄŸun olduÄŸu 3'üncü 3 aylık döneminde (Temmuz-AÄŸustos-Eylül aylarında) toplamda 28 milyon seyahat gerçekleÅŸtirildi.

Üç ayda gerçekleÅŸen bu seyahatlerin 8 milyonu gezi ve tatil amaçlı, 17 milyonu aile ziyareti amaçlı seyahat. TÜÄ°K'in 3 aylık dönemi kapsayan seyahat sayılarına göre bayram seyahatlerinin ne kadar olduÄŸunu hesaplamak zor ama, her bayram 1 milyon dolayında gezi tatil amaçlı, 2-2.5 milyon dolayında akraba ziyareti amaçlı seyahat gerçekleÅŸtiÄŸi tahmin ediliyor.

Bayram geldi kavurma zamanı!
Her bayramda olduÄŸu gibi aileler bayram sofrası etrafında toplanacak, bayram yemeÄŸi yenilecek. Pek çok evde kurban eti kavurması yapılacak. Kavurmanın iyi hazırlananının tadına doyum olmaz.

Taze etten kavurma yapmak çok zordur. Kavurma sert olur. Hele soÄŸumamış, sıcak etten kavurma yapılamaz. Normal olan, etin bir gün dinlendirilmesidir. Ne var ki, genelde kurban kestirenler bayram sofrasında kavurmanın bulunmasını isterler. Çözüm, taze etin, kavurma yapılıncaya kadar önce oda hararetinde soÄŸumasının beklenmesi sonra da buzdolabında dinlendirilmesidir.

Semahat Arsel usulü

Semahat Arsel, Vehbi Koç Vakfı Yayını olan “Eskimeyen Tatlar” isimli yemek kitabında (1996) koyundan hazırlanan kurban eti kavurması tarifini ÅŸöyle verir:

“Koyunun budunu temizleyin. KemiÄŸini çıkarın. Etin üzerindeki yağı ve zarını ayıklayın. Küçük kuÅŸbaşı parçalar halinde doÄŸrayın. Koyunun kuyruk yağından uygun göreceÄŸiniz miktarı ayırarak fındık büyüklüÄŸünde tencerenin içine doÄŸrayın. Kuyruk yaÄŸları orta ateÅŸte kıtır kıtır kızararak yaÄŸlarını bıraksın. Kuyruk yağı tencerenin dibine yayıldıktan sonra etleri tencereye ilave edin. Etler suyunu verip çektikten sonra arada bir tahta kaşıkla karıştırarak, hafif ateÅŸte tencerenin kapağını kapayarak piÅŸirin. Etler biraz kavrulunca ufak parçalar halinde kesilmiÅŸ böbreÄŸi ekleyin. Ä°neceÄŸine yakın da ufak parçalar halinde kesilmiÅŸ ciÄŸeri ilave ederek piÅŸirin. Tuz, biber ve kekiÄŸi, kavurma piÅŸip de tencere ateÅŸten alınmadan önce ete serpin. Kuyruk yağı özel bir koku ve lezzet verir.”

Bazıları tencereye kuyruk yağı ve iç yaÄŸdan birer parça ile kuÅŸbaşı doÄŸranmış etleri bir baÅŸ bütün soÄŸanla birlikte koyarak, iki dakika harlı ateÅŸte kavurduktan sonra kısık ateÅŸte piÅŸirmeyi tercih ederler.

Kara kavurma...

Danadan kavurma yapılırken ise, tencereye önce kuyruk yağı parçacıkları konulur. YaÄŸ eridikten sonra etler ve bir baÅŸ bütün soÄŸan ilave edilir. Etler kısa bir süre kızgın ateÅŸte kavrulunca kabuk baÄŸlar, suyunu bırakmaz, daha yumuÅŸak ve lezzetli olur.