Patriot kararı ne anlama geliyor?

ABD ve Almanya, 2013 Åžubatı’nda Suriye’den gelebilecek tehditlere karşı Türkiye’nin güneyine konuÅŸlandırdığı patriot bataryalarının süresini uzatmama kararı aldı.

Türkiye’de Malatya’da konuÅŸlu NATO’ya ait füze kalkanı bünyesindeki radar sistemi ancak tespit ve tehdit belirlemesi yapabiliyor. Daha sonra, hava savunma füze sisteminin merkezi olan Almanya’dan komut gitmesi ve tehdit oluÅŸturan füzelerin bu patriot bataryaları tarafından vurulması üzerine kurulu sistemde Ekim ayından itibaren Gaziantep’teki iki ABD bataryası, Ocak ayından itibaren de KahramanmaraÅŸ’taki iki Alman bataryası yer almayacak. Patriotlar gelmeden önce Almanya’dan komut verilmesi halinde Romanya’dan kalkan füzelerin hedefi vurması öngörülüyordu.

Ä°ncirlik açıldı, patriotlar çekiliyor

Bakanlar Kurulu kararıyla ABD’nin kullanımına açılan Ä°ncirlik Üssü için bir mutabakat imzalanmadı. Ancak Türkiye ve ABD, Ä°ncirlik’ten kalkacak uçaklarla IŞİD’e karşı ortak mücadele etme ve Azez-Mare-Cerablus hattında IŞİD’den arındırılmış bir alan oluÅŸturma konusunda uzlaÅŸtı.

DışiÅŸleri Bakanlık MüsteÅŸarı Feridun SinirlioÄŸlu, ‘güvenlikli bölgeye rejim veya IŞİD’in saldırması halinde hedeflerin vurulacağını’ söylese de, ABD tarafından daha temkinli açıklamalar geliyor. ABD DışiÅŸleri Bakanlığı Sözcüsü John Kirby ve yardımcısı Mark Toner bölgeyi isimlendirmekten kaçınırken, anlaÅŸmanın sadece ‘IŞİD’le mücadeleyi kapsadığını’ söylüyor. Basın toplantılarında sorulan sorular karşısında iki sözcü de IŞİD’le mücadele edilecek alanda rejimin bir tehdit olmadığını, olması halinde ayrı bir deÄŸerlendirme yapılacağını dile getiriyor.

Ä°ncirlik Üssü’nün açılması için mutabakata varılırken kapsam IŞİD’le mücadele olarak belirleniyor. Suriye rejiminin olası tehditlerine karşı konuÅŸlandırılan patriot füzeleri ise geri çekiliyor.

Almanya’dan ‘tehdit odağı kaydı’ açıklaması

NATO ve güvenlik politikaları üzerine çalışmaları olan Uluslararası Antalya Üniversitesi’nde görevli Prof. Dr. Tarık OÄŸuzlu, Ä°ncirlik’in açılmasının üzerinden çok zaman geçmeden patriotların çekilmesi kararı alınmasının, ABD’nin hoÅŸnutsuzluÄŸundan kaynaklandığı görüÅŸünde. Al Jazeera’ye konuÅŸan OÄŸuzlu, ABD’nin sahada iÅŸbirliÄŸi yaptığı PYD ve PKK unsurlarına Türkiye’nin düzenlediÄŸi operasyonlarla ilgili ABD’nin bir iması olabileceÄŸini söylüyor:

“Åžunu unutmamak lazım, sadece Amerikalılar patriotlarını çekmiyor, Almanya da çekiyor. Hem IŞİD’le mücadele anlamında yakınlaşıyoruz, diÄŸer taraftan da tam tersi yorumlanabilecek bir geliÅŸme yaşıyoruz.”

Almanya da Ocak 2016’da dolacak olan patriot görevinin uzatılmayacağını açıklamıştı. Almanya’da yaklaşık bir yıldır muhalefet partileri patriotların sürelerinin uzatılmasına karşı çıkıyor. YeÅŸiller Partisi’nden Jürgen Trittin ve Sosyal Demokrat Parti’den Rainer Arnold bunun sebebi olarak, Türkiye’nin PKK’ya yönelik operasyonlarının etkili olduÄŸunu söyledi. Almanya Savunma Bakanı Ursula von der Leyen, patriot birliÄŸinin çekileceÄŸini açıklarken tehdit durumunun IŞİD’e kaydığını söyledi. “Ancak bölgenin istikrarı için Kürt ve Irak güvenlik güçlerini eÄŸitmeye devam ederek bölgede kalacağız” dedi.

‘ABD Türkiye’deki geliÅŸmelerden rahatsız’

OÄŸuzlu, ABD’nin de Almanya gibi odağın Esed rejiminden IŞİD’e kaydığını, IŞİD’in de füze saldırısı yapacak teknolojisi olmadığını söylüyor. IŞİD’le mücadelede ortaklaşıldığı dönemde Türkiye’nin PKK’ya yönelik saldırılarının ise ABD’yi rahatsız ettiÄŸi görüÅŸünde:

“Amerikalılar Esed’i gözden çıkarmamaya çok öncesinden baÅŸladılar. Dikkat ederseniz diplomatik çözüm yollarıyla Esed’den kurtulma çalışmaları hızlandı. Rusya, Suudi Arabistan, Körfez ülkeleri yetkilileri ile Ä°ran anlaÅŸması sonrası birçok yerde bir araya geliyorlar. Askeri anlamda böyle bir hedef söz konusu deÄŸil ABD’nin gözünde.

“OrtadoÄŸu’da istikrar mı demokrasi mi dediÄŸinizde ABD hep istikrar demiÅŸtir. Obama’nın yaptığı da bu aslında. Böyle bir konjonktürde Türkiye’deki iç siyasi geliÅŸmelerden yana biraz mutsuzlar. Türkiye’nin Amerika’yı kandırdığını düÅŸünüyor belki, ‘Ä°ncirlik’i verdik, istediÄŸimizi yaparız, göz yumsun diyor Türkiye’ diye düÅŸünüyor olabilirler. ABD bundan memnun deÄŸil. Türkiye IŞİD’i öne sürdü ama asıl tehdit olarak PYD’yi, PKK’yı görüyorsa ABD bunu istemiyor. Çünkü ABD’nin en çok onlara ihtiyacı var sahada.”

Esed’den gelecek tehditlerin ise arttığını söylüyor OÄŸuzlu:

“Güvenlikli bölge olması söz konusu olursa, rejimden kaynaklanabilecek risk artmış durumda. Türkiye savaÅŸa daha fazla müdahil olmuÅŸken, 2012’ye göre risk daha fazla. Daha da fazla ihtiyaç var aslında savunma desteÄŸine.”

Yeniden konuÅŸlanma süresi bir hafta

ABD DışiÅŸleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, görev süresi Ekim ayında dolacak olan patriot bataryalarını geri çekeceÄŸi ancak altyapının yerinde bırakılacağı, böylece ihtiyaç halinde bir hafta içerisinde yeniden Türkiye’ye savunma sisteminin konuÅŸlandırılabileceÄŸi belirtildi. Suriye’den gelebilecek tehditlere 2013 yılından itibaren anında yanıt imkânı varken, ÅŸimdi NATO’nun bu yanıtı verme süresi en az bir hafta olacak. Bir hafta içerisinde Türkiye kendi imkânlarıyla tehditlere yanıt verebilir.

‘Aegis gemileri ikame edecek’

Türk ve ABD DışiÅŸleri’nin yaptığı ortak açıklamada, aynı zamanda DoÄŸu Akdeniz’de konuÅŸlu ABD donanmasına ait Aegis gemilerinin patriotları ikame edeceÄŸi ifade edildi. Türk DışiÅŸleri kaynakları, bu gemiler görevlerine devam ettiÄŸi için ittifak dayanışmasının da sürdüÄŸünü, patriot’ların çekilmesinin herhangi bir güvenlik zafiyeti oluÅŸturmayacağını söylüyor.

Dört Aegis gemisinin ilki 2014 Åžubatı’nda, NATO’nun Avrupa’daki yeni balistik füze savunma kalkanının merkezi olarak belirlenen Ä°spanya’nın Rota kasabası açıklarına demirledi. Ardından aralıklarla diÄŸer üç gemi de geldi. Gemilerin balistik füzeleri vurma kapasitesi var. Dört gemi dört aylık sürelerle dönüÅŸümlü olarak DoÄŸu Akdeniz’de olası tehditlere karşı devriye geziyor. Uyum Yaklaşımı Avrupa Evresi olarak bilinen bu NATO programı kapsamında ABD gemileri yola çıkarken, yine Pentagon yetkilileri gemilerin Ä°ran’dan Avrupa’ya yönelik olası tehditlere karşı gönderildiÄŸi bilgisini vermiÅŸti. Gemiler Türkiye’de bulunan Kürecik radar sistemiyle entegre. Ancak yine füzelerin bu gemilerden vurulması için komutanın geleceÄŸi merkez Almanya’da bulunuyor. Gemiler Romanya ve Polonya’daki fırlatma mevzileriyle de entegre.     

‘NATO’da yeni plan için son tarih yok’

Türk DışiÅŸleri kaynaklarına göre, ABD bu ihtimali bir süredir deÄŸerlendiriyordu ve kararın alınmasının ardından Türkiye’ye bildirdi. Bu sebeple Türkiye için karar sürpriz olmadı.

NATO içinde ittifakın güneydoÄŸu sınırının nasıl korunacağına dair tartışmalar ise sürüyor. 

Her iki ülke de NATO’nun güneydoÄŸu sınırlarını korumak ve Türkiye’yi olası tehditlerden korumak için NATO içerisinde görüÅŸmelerin devam ettiÄŸini belirtiyor. Ancak patriotların çekileceÄŸi Ekim ayı sonuna kadar belirlenecek yeni bir plan ÅŸimdilik öngörülmüyor. Al Jazeera’ye konuÅŸan NATO kaynakları, görüÅŸmelerin patriotların ikame edileceÄŸi ÅŸekilde yeni bir plan oluÅŸturmak üzere yapılmadığını, yeni bir savunma planı için son tarihin belirlenmediÄŸini söyledi. Farklı bir plan belirlenene kadar Türkiye’nin NATO kapsamındaki savunma araçları, bir adet Aegis gemisi ve Ä°spanya’nın Adana’da konuÅŸlandırdığı iki adet patriot füzesi olacak.

Türkiye NATO’dan talep etmiÅŸti

Ekim 2012’de Suriye rejiminin saldırısı sonucu Türk vatandaÅŸları hayatını kaybetmiÅŸ, Türkiye NATO’dan füze savunma sistemi talep etmiÅŸti. ABD iki adet bataryayı Gaziantep’e bu talebin ardından konuÅŸlandırmıştı. Aynı talep doÄŸrultusunda yine Åžubat 2013’te Almanya iki adet patriotu KahramanmaraÅŸ’a, Hollanda da yine iki adet patriot bataryasını Adana’ya göndermiÅŸti. Hollanda, 2015 Ocak ayında patriot bataryalarını geri çekerek görevi Ä°spanya’ya devretti.

Aralık 2012’de bataryaların yerleÅŸtirilme kararı alınırken Pentagon yetkilileri, Türkiye’nin Esed rejiminden gelebilecek kimyasal saldırılara karşı da korunması gerektiÄŸinin altını çizmiÅŸti. Gönderilen bataryaların süresi Kasım 2013’te dolmak üzereyken Türkiye süre uzatma talebinde bulunmuÅŸ, altı bataryanın da süresi bir yıllık süre için yeniden uzatılmıştı. Bu süreçte BeÅŸÅŸar Esed rejimi, BMGK kontrolünde ülkeden kimyasal silahların çıkarılması konusunda uzlaÅŸtı. ABD Füze Savunma Komutanı Gregory Brady, kimyasal tehdidi olmadığı halde patriot bataryalarının görev süresinin uzatılmasıyla ilgili “Åžunu hep hatırlayın, günün sonunda Gaziantep’te bir milyondan fazla insan var, sınırdaki füzelere karşı korunmak için size baÄŸlılar” açıklaması yaptı.

‘Milli savunma sistemi’ tartışması

Eylül 2013’te Türkiye’nin füze savunma sistemi ihalesini Çinli CMPIEC firması kazanmıştı. En önemli sebebi, sadece CPMIEC’in ortak üretim ve teknoloji paylaşımı taahhüt etmesi.

Ancak CPMIEC firmasıyla anlaÅŸma yapılması ihtimali, hem Çin’in NATO üyesi olmaması, hem de firmanın ABD’nin yaptırım uyguladığı firmalar listesinde olması sebebiyle ABD ve NATO’dan tepki gördü. ABD ve NATO ülkeleri, Çin’den alınacak sistemin Türkiye’de konuÅŸlanmış NATO sistemine entegre edilemeyeceÄŸini belirtti. Entegre edilmesi halinde NATO sistemlerinin kodlarının Çin’in eline geçmesi ihtimalinin kaygı yarattığı dile getirildi.

Milli Savunma Bakanı Ä°smet Yılmaz, Çinli CPMIEC firmasından alınması için iki yıla yakın süredir görüÅŸmelerin sürdüÄŸü hava savunma füze sisteminin ‘NATO’ya entegre edilmeyeceÄŸini’ söylemiÅŸti. Yılmaz, Türkiye’nin patriotları ikame edebilecek bir milli savunma sistemine ihtiyaç duyduÄŸunu dile getirmiÅŸti.

Kaynak: Al Jazeera