Gazze ilaç kriziyle karşı karşıya (Tercüme-Makale)

Hana Salah/Al-Monitor

Gazze’deki hastaların üçte biri ilaç ve tıbbı malzemede yaÅŸanan büyük sıkıntı nedeniyle saÄŸlık riskleriyle karşı karşıya. Bu tespit SaÄŸlık Bakanlığı Sözcüsü EÅŸref El Kudra’ya ait.

Sıkıntının sürmesi hâlinde saÄŸlıkta son derece olumsuz sonuçların görüleceÄŸini belirten Kudra Al-Monitor’a ÅŸu bilgileri veriyor: “Ä°laçtaki açık ÅŸu an yüzde 32 seviyesinde, tıbbı malzemede ise yüzde 38. Bu oranlar 154 çeÅŸit ilaca ve 324 çeÅŸit tıbbı malzemeye tekabül ediyor.”

Hamas’ın yönetimi ele geçirdiÄŸi 2007’den beri abluka altında olan Gazze’de fabrikalar ilaç için gerekli hammaddeyi, savaÅŸ ve eskime nedeniyle bozulan teçhizata yedek parça bulamıyor.

Kadra sözlerini ÅŸöyle sürdürüyor: “Sekiz senedir kesintisiz devam eden abluka yüzünden ÅŸirketlerin Ä°srail’den ilaç ithalatı da aksadı. Böyle olunca ilaç ve tıbbi malzemede büyük açıklar oluÅŸtu. Gazze Åžeridi’ndeki saÄŸlık sektörü zor durumda.”

Filisin uzlaşı hükümetini de Gazze’ye karşı sorumluluklarını yerine getirmemekle suçlayan Kadra ÅŸöyle diyor: “Uzlaşı hükümetinin saÄŸlık bakanlığı, ağırlıkla uluslararası toplumun tedarik ettiÄŸi Ramallah’taki ilaçların yüzde 40’ını Gazze’ye aktaracaktı, geri kalan yüzde 60 da Batı Åžeria’da kullanılacaktı. Ancak fiiliyatta Gazze’ye yüzde 5 ila yüzde 7 arasında bir miktar ulaşıyor.”

Kadra Mısır sınırından kaynaklı sorunları da ÅŸöyle anlatıyor: “Eski CumhurbaÅŸkanı Muhammed Mursi’nin devrildiÄŸi 2013 yılından bu yana Mısır tarafı yardım konvoylarının Refah kapısından geçiÅŸini engelliyor. Bu da Gazze’nin tıbbi ihtiyaçlarında yüzde 30’luk bir açık yarattı ve farmakolojik stoklar azaldı.”

Gazze’nin tek sanayi bölgesi ise Ä°srail’le yaÅŸanan savaÅŸlarda büyük zarar gördü. Fabrikaların çoÄŸu tahrip edildi. Ayakta kalanlar ise çok düÅŸük kapasiteyle çalışıyor. Filistin SaÄŸlık Bakanlığı’ndan alınan bilgiye göre Gazze’de ÅŸu an ilaç üreten iki fabrika var. Bir üçüncüsü de üretime geçmek için ruhsat iÅŸlemlerini tamamlamaya çalışıyor.

Üreticilerden biri olan Arap-Alman Farmakoloji Åžirketi’nin teknik müdürü Lina Rıdvan, 2013’te faaliyete geçen ÅŸirketin kötüleÅŸen ekonomik durum nedeniyle kimi farmakolojik ürünlerde yaÅŸanan sıkıntıyı hafifletmek ve maliyeti artan ithal ürünleri ikame etmek amacıyla kurulduÄŸunu anlatıyor.

1997’de faaliyete geçen Megapharm ÅŸirketi ise altı ilaç çeÅŸidiyle üretime baÅŸladıktan sonra zaman içinde büyümüÅŸ. Åžirket yöneticilerinden Mervan El Astal Al-Monitor’a ÅŸu bilgileri veriyor: “Altı çeÅŸit ilaçla baÅŸladık, ÅŸu an 87 çeÅŸit üretiyoruz. Bunların içinde antibiyotikler, kapsüller, merhemler ve kremler var. Yerel pazar ihtiyacının yüzde 15’ini biz karşılıyoruz.”

Gazze’nin kuzeyinde, sınır kasabası Beyt Hanun yakınındaki sanayi bölgesinde faaliyet gösteren Megapharm geçen seneki savaÅŸta top ateÅŸiyle vurulmuÅŸ. Tesisin ana kontrol merkezi, hammadde stokları, ilaçları ve bazı üretim alanları tahrip edilmiÅŸ. Fabrika dört aylık bir aranın ardından tekrar üretime baÅŸlamış.

Megapharm çeyrek kapasiteyle çalışıyor. Ä°srail Gazze’den Batı Åžeria’ya farmakolojik ürün ve teçhizat ihracatını engellemiÅŸ durumda. Batı Åžeria ve Ä°srail’den ithalata ise kâğıt üzerinde izin veriyor.

Astal bu konuda ÅŸunları aktarıyor: “Hammaddeyi Ä°srailli ÅŸirketler aracılığıyla istiyoruz. Ä°srail SaÄŸlık Bakanlığı’ndan ve Ä°srailli tedarikçilerden ruhsatımız olmasına raÄŸmen malzeme, tek ticari geçiÅŸ noktası olan Kerem Åžalom kapısına gelince Ä°srailli makamlar ya malzemeyi geri gönderiyor ya da herhangi bir gerekçe göstermeden geçiÅŸine izin vermiyor.”

Ä°srail bu tip durumlarda sık sık “ikili kullanım” gerekçesine baÅŸvuruyor. Yani bazı hammaddelerin hem tıbbi hem askeri amaçlarla kullanılabileceÄŸini öne sürüyor. Astal’a göre bu gerekçe temelsiz: “Malzemeler güvenlik bakımından yasak olsaydı Ä°srail SaÄŸlık Bakanlığı bize zaten ithalat onayı vermezdi.”

SaÄŸlık Bakanlığı Eczaneler Genel Müdürü Münir El BurÅŸ da Al-Monitor’a ÅŸu bilgileri veriyor: “SaÄŸlık Bakanlığı yerli ilaç ürünlerini destekleme politikası izliyor. Bakanlığa baÄŸlı hastane ve saÄŸlık merkezlerinde temel bakım ilaçlarının yüzde 60’ı Gazze Åžeridi veya Batı Åžeria’da üretilmiÅŸ yerli farmakolojik ürünler olmak zorunda.”

Bakanlık genel uygulama olarak yurt dışında üretilmiÅŸ ilaçları sadece BM yardımı ÅŸeklinde kabul ediyor. Ancak BurÅŸ ÅŸunu da ekliyor: “Siyasi bölünmüÅŸlük nedeniyle doÄŸrudan Gazze’ye giden uluslararası ilaç yardımları aksamaya baÅŸladı. Ä°laçlar artık Batı Åžeria’ya götürülüyor.”

Gazze’deki ilaç ve tıbbı malzeme sıkıntısını herkes gibi Ä°srail ablukasına, Mısır’ın Refah kapısını kapatmasına ve uzlaşı hükümetinin baÅŸarısız olmasına baÄŸlayan BurÅŸ “Mesele göründüÄŸünden çok daha karmaşık.” diyerek sözlerini tamamlıyor.